تأملی در یکی از خطبه های نهج البلاغه

زبان و ادبیات عربی

مقاله 13، دوره 11، شماره 1، فروردین 1398، صفحه 317-328   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v11i1.80704

نویسنده

محمد فاضلی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

 در یکی از جلسات درس که به «نهج‌البلاغه» اختصاص یافته بود، در مأخذ مورد بحث ما «خطبه ایمان» در کنار دیگر مطالب مطرح گردید؛ خطبه‌ای ده سطری با محتوایی متنوع، فشرده و پرنغز، موجز و سؤال‌برانگیز، نیازمند تفسیر و تأویل، در عباراتی گاهی به‌ظاهر از هم گریز. این ویژگی‌ها باعث شد تا ذهن نگارنده را در آن سوی کلاس و درس درگیر کند و چراهای چند پیش آورد. درین گیرودار رهایی از چراها، چون به شروح عربی معتبر و اوّلیه و نزدیک به زمان تدوین «نهج‌البلاغه» و سائر مآخذ ائمه فن رجوع شد، با دو پدیدۀ جدید روبه‌روگشتم که موجب گفتار در پیش رو گردید و مرا در حال حاضر از دیگر مباحث گرفت. این دو پدیده: یکی -افزودن قسمی تازه بر متن «نهج‌البلاغه» از «ایمان» بود توسط شارحی برجسته و نام‌آور. دیگری -در ارتباط با همبستگی دو جمله بود که چنین می‌نمودند از هم گریزانند، و پاسخ یکی از چراهای نگارنده. این دو پدیدۀ جدید در فضایی از اندیشه و تأمل مورد بحث و بررسی دقیق قرار می‌گیرند، قوت و ضعف‌ها در آیینۀ اخلاص تجسم می‌یابد، تا آنجا که نویسندۀ مقاله هم درین محفل آیینه گردان محض نباشد.

کلیدواژه‌ها

سید رضی؛ نهج البلاغه؛ ایمان؛ عاریه در دل؛ ابن ابی الحدید؛ حاجت

مراجع

1. ابن ابی حدید، ابوحامد بن هبه الله. (1387هـ-1967م). شرح نهج‌البلاغه. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. چاپ دار احیاء الکتب العربیّه.

2. ابن میثم، کمال الدّین، میثم بن علی بن میثم. (1420هـ ـ1999م). «شرح نهج‌البلاغه» چاپ دارالثقلین. بیروت: لبنان.

3. ابن هشام، جمال الدّین انصاری. (1979م). «مُغنی اللّبیب». تحقیق دکتر مازن مبارک و محمد علی حمدالله، بیروت.

4. جرجانی، سید شریف، علی بن محمدبن علی. (1306). «التّعریفات» چاپ مصر. افست، انتشار ناصر خسرو- تهران.

5. جرجانی، عبدالقاهربن عبدالرّحمان بن محمد. (بی تا). کتاب المُقتَصِدفی شرح الإیضاح». 2/824تحقیق دکترکاظم بحرالمرجان.

6. راغب، حسین بن محمد بن المفضّل، ابوالقاسم (1392هـ ـ197م). «مفردات الفاظ القرآن» تحقیق ندیم مرعشلی. چاپ التقدم العربی.

7. زِرِکلی، خیرالدّین «الأعلام». (1984م). دارالعلم للملایین، بیروت، لبنان.

8. زمخشری، جارالله، محمودبن عمر (بی تا). «المفصّل» ضمیمۀ شرح ابن یعییش. نشر «اداره الطّباعه المنیره» مصر.

9. سیبویه، أبی بشر، عَمربن عثمان بن قنبر. (1411هـ). الکتاب» تحقیق عبدالسّلام محمدهارون. دارالجیل، بیروت.

10. شریف رضی، محمدبن حسین بن موسی...بن جعفر الصادق علیه السّلام (359ـ404هـ) گزیننده متن «نهج‌البلاغه».

11. عبده، شیخ محمد. (بی تا). «شرح نهج‌البلاغه». چاپ مصر.

12. عسکری، ابو هلال، حسین بن عبد الله بن سهل. (1415هـ ـ1920م). «کتاب الفروق». تحقیق و تحشیه احمد سلیم حمصی، طرابلس: لبنان.

13. فاضلی، محمد. (1359). «سیبویه پیشوای نحویان». انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد ترجمه و تحقیق و تحشیه کتاب «سیبویه امام النحاه» از استاد علی نجدی ناصف، استاد «طه حسین».

14. قطب راوندی، سعیدبن هبّه الله. (1406). «مِنهاج البَراعه فی شرح نهج‌البلاغه» تحقیق عبد اللّطیف کوه کمری.