تحلیل میزان پایداری محیط زیست شهری در کلان شهر مشهد با استفاده از رویکرد زمینه یاب گام طبیعی

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 3، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 30، شهریور 1397، صفحه 51-88   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v16i1.59927

نویسندگان

اکبر حیدری؛ محمد رحیم رهنما^* ؛ محمد اجزاء شکوهی؛ امید علی خوارزمی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهداف:  با توجه به آسیب­­ پذیری­های محیط زیست شهری در کلان­شهر مشهد و تشدید روند تخریب آن در سال­های اخیر،  پژوهش حاضر سعی دارد با
بهره­ گیری از رویکرد آینده­ نگاری گام طبیعی در چارچوب شاخص­های محیط زیست شهری به تحلیل میزان پایداری زیست­ محیطی در شهر مشهد بپردازد.
روش: روش تحقیق به ­کار گرفته شده به لحاظ ماهیت تحلیلی و از نظر نتیجه کاربردی است که در ادامه از مطالعات توصیفی- تحلیلی، اسنادی به همراه پرسش­نامه (50 نمونه) در چارچوب مدل دلفی و ماتریس تحلیل اثرات متقاطع در نرم­ افزار آینده­ نگار میک مک و سناریو ویزارد استفاده شد.
یافته­ ها/ نتایج: نتایج نشان داد که با 2 بار تکرار چرخش داده­ای، شاخص پُرشدگی به دست آمده 95.79% است که این امر مبین ضریب بالای تأثیرگذاری متغیرها بر یکدیگر است. همچنین، بر مبنای 5828 ارزش محاسبه ­شده، تعداد 2937 مورد با بالاترین حجم دارای بیشترین میزان اثرگذاری مستقیم بر دیگر شاخص­های پژوهش بوده است.
نتیجه ­گیری: با توجه به نحوۀ توزیع متغیرها در صفحة تحلی اثرات و وابستگی­های مستقیم و غیرمستقیم و نیز تبیین نیروهای پیشران کلیدی، باید اشاره کردد که سیستم محیط زیست شهری در کلان­شهر مشهد دچار ناپایداری بسیار شدید است.

کلیدواژه‌ها

تحلیل فضایی؛ محیط زیست شهری؛ مطالعات آینده پژوهی؛ گام طبیعی؛ برنامه ریزی سناریو

مراجع

1. بهشتی، م. و زالی، ن. (1394). شناسایی عوامل کلیدی برنامه ریزی منطقه ای با رویکرد برنامه ریزی سناریو (مطالعۀ موردی: آذربایجان شرقی). فصلنامۀ مدرس علوم انسانی، 15، 60-45.

2. بیرامی، م. (1394). پارادایم برنامه‌ریزی کاربری زمین. فصلنامۀ جستارهای شهرسازی، 5، (15)، 115-110.

3. رزاقیان، ف.، رهنما، م.، توانگر، م. و آقاجانی، ح. (1391). تحلیل اکولوژیکی پارک‌های شهری (مطالعة موردی: مشهد). محیط شناسی، 38 (4)، 170-145.

4. رهنما، م. و شادل، ل. (1395). ارزیابی پایداری و تعیین اندازۀ بهینۀ جمعیت شهر مشهد بر اساس وضعیت منابع آبی. فصل‌نامة پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 2 (2)، 142-123.

5. رهنما، م. و معروفی، ا. (1394). سناریونگاری در مطالعات شهری و منطقه‌ای (مفاهیم، روش‌ها و تجارب). مشهد: مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد.

6. شوماخر، ا. (1995). هنر آینده‌نگری. برنامه‌ریزی برای آینده در دنیای عدم قطعیت. (ح. انصاری، ترجمه). تهران: مؤسسة تحقیقات دفاعی.

7. علوی، ک. (1393). جامعه و اقتصاد در شهر. تهران: انشارات سخن.

8. فروزنده دهکردی، ل.، شیره پزآرانی، ع. و جندقیان بیدگلی، س. ر. (1390). برنامه ریزی ناحیه ای با استفاده از برنامه ریزی بر مبنای سناریوها (تبیین الگوی چشم انداز ناحیه کاشان). برنامه ریزی منطقه ای، 1 (3)، 56- 39.

9. کالن، گ. (1993). گزیده منظر شهری. (م. طبیبیان، ترجمه). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

10. لاهیجانیان، ا. و شیعه‌بیکی، ش. (1394). بررسی موانع مشارکت اجتماعی شهروندان در محیط زیست شهری با استفاده از روش سوات و ارائة راهکارهای مناسب جهت ارتقای پایدار محیط زیست. فصل‌نامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، 17 (4)، 145- 130.

11. محمودی، ع. (1392). هواشناسی در ایران. تهران: انتشارات ماه‌نو.

12. مظفری، م. (1388). توسعة شهرها جهت برنامه‌ریزی مدیریت مشارکتی در عملکرد. تهران: چاپ آزمون.

13. میرموسوی، م.، منوچهری میاندوآب، ا. و ناصری، م. (1394). فضاهای عمومی در شهر میاندوآب. مجلۀ آسیب‌های اجتماعی زنان و خانواده، 1 (2)، 189-170.

14. ناظمی، ا. (1385). آینده نگاری از مفهوم تا اجرا. تهران: مرکز علوم دفاعی.

15. Baker, R. J. (2008). CMOS: Circuit design, layout, and simulation. John Wiley & Sons, 23(2), 45- 68.

16. Chermack, T., Lynham, S., & Wendy, W. (2001). A review of scenario planning literature. Futures Research Quarterly, 17(2), 69- 72.

17. Dikeç, M. (2001). Justice and the spatial imagination. Environment and Planning A, 33(10), 54- 63.

18. Eek. G., Yang, T., & Freed, H. (2011). Energy combine in Goteborg, PhD Honor’s Thesis in Environment Science. Department of Physical Resource Theory, Goteborg, Sweden: Chalmers University of Technology.

19. Girardet, T. D. (2008). Efficacy and safety of a paired sedation and ventilator weaning protocol for mechanically ventilated. England: Lancet University.

20. Harvey, D. (1973). Ephemeral active regions. Solar Physics, 32(2), 324-402.

21. Harvey, D. (2015). Os limites do capital. (the limits of capital).Franca: Boitempo Presso.

22. Hay, E. D. (1995). An overview of epithelia-mesenchymal transformation. Cells Tissues Organs, 154(1), 58-63.

23. Kaberger, T. (2002). Making transport systems sustainable. Journal of Cleaner Production, 2(2), 547-574.

24. Martin, G. B. (1995). The tomato gene Pti1 encodes a serine/threonine kinase that is phosphorylated by Pto and is involved in the hypersensitive response. Cell, 83(6), 36-93.

25. Mukomo, J. (1996). Development in Sub-Saharan Africa. Cities, 13(40), 56-71.

26. Rohe, W. M. (2009). From local to global: One hundred years of neighborhood planning. Journal of the American Planning Association, 75(2), 32-46.

27. Shields, R. (1998). Lefebvre, Henri (1901-91). London and New York: Routledge Encyclopedia of Philosophy.

28. Smith, A. (2010). The theory of moral sentiments. USA: Penguin.

29. Soja, E. W. (1996). Future urban planning. England: Rust Press.

30. Soja, E. W. (2016). Algunas consideraciones sobre el concepto de ciudades region globales. (Some considerations on the concept of global region cities). Ekonomiaz: Revista Vasca de Economia, 58, 345-375.

31. Talen, E. (1996). Do plans get implemented? A review of evaluation in planning. Journal of planning literature, 10(3), 248-259.

32. Weiner-Jehle, W. (2008). Generating innovation scenarios using the cross-impact methodology. London: Discussion Papers Series.

33. World Future Association. (2014). Developing sustainable urban development models. Cities, 14, 65-75.

34. Zahradnikova, L., & Vacik, E. (2014). Scenarios as a strong support for strategic planning. Czech Republic: Elsevier