بررسی عوامل مؤثر بر مخاطره زمین‌لغزش‌های بالادست سد لتیان با استفاده از روش‌های ارزیابی آنتروپی و فازی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 28، بهمن 1397، صفحه 1-18   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.69823

نویسندگان

مهران مقصودی^{* 1}؛ شیرین محمدخان¹؛ پریسا پیرانی¹؛ سمانه ریاهی²؛ فاطمه گراوند²

¹دانشگاه تهران

²دانشگاه خوارزمی

چکیده

زمین‌لغزش‌ ها ازجمله مخاطرات کاتاستروفیک هستند که شناسایی و بخش‌بندی نواحی مستعد آن، نقشی‌ مهم در ارزیابی خطرات محیطی و مدیریت حوضه آبخیز ایفا می‌کند. حوضه لتیان در بالادست سد لتیان قرار دارد و بیش از ده لغزش با مجموع مساحت 53/2 کیلومترمربع در آن شناسایی شده که علاوه بر تهدید مناطق مسکونی، زراعی و باغات منطقه، در محدوده فرسایش بالا قرار دارند که تهدیدی برای افزایش حجم رسوبات ورودی به سد لتیان به شمار می‌روند. در این تحقیق، ده فاکتور مؤثر بر لغزش‌های منطقه شناسایی و پس از تهیه ماتریس مربوطه با مدل آنتروپی اولویت ‌بندی شدند، سپس با استفاده از این مدل و روش فازی، پهنه‌ های پرخطر شناسایی شدند، نقشه پراکندگی لغزش ها با نقشه خطر به دست آمده همپوشانی شد و سهم هر یک از مناطق خطر از نظر وقوع لغزش مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان می‌ دهند که بافت خاک 65/17 درصد، فاصله از گسل 42/14 درصد، پوشش گیاهی 05/13 درصد، فاصله از رودخانه 7314/11 درصد و کاربری اراضی 57/11 درصد و شیب و سنگ‌شناسی 73/9 درصد در وقوع زمین‌لغزش‌ های منطقه تأثیرگذار بوده‌اند. همچنین در مدل آنتروپی تعداد لغزش‌ های رخ‌داده نسبت به پهنه‌ های خطر توزیع منطقی ‌تری داراست؛ درصورتی­که در مدل فازی این رابطه برقرار نیست.

کلیدواژه‌ها

مخاطره؛ لغزش؛ سد لتیان؛ آنتروپی؛ فازی

مراجع

اسفندیاری درآبادی، فریبا؛ بهشتی جاوید، ابراهیم؛ 1395. پهنه بندی حساسیت وقوع زمین‌لغزش با استفاده از مدل هیبریدی قضیه‌ی بیز ANP (مطالعه موردی: گردنه حیران). نشریه هیدروژئومورفولوژی . سال دوم، شماره 8.

اصغرپور، محمدجواد؛ 1392. تصمیم‌گیری‌های چند معیاره. چاپ 11. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

امینی‌فسخودی، عباس؛ 1384. کاربرد استنتاج منطق فازی در مطالعات برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای. مجله دانش و توسعه، شماره 17.

بهشتی‌فر، سارا؛ مسگری، محمدسعدی؛ ولدان زوج، محمدجواد؛ کریمی، محمد؛ 1389.استفاده از منطق فازی در محیط GIS به‌منظور مکان‌یابی نیروگاه‌های گازی. دانشکده فنی: نشریه مهندسی عمران و نقشه‌برداری. دوره 44. شماره 4.

پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ محمدزهرایی، سجاد؛ نظری علوی، سعید؛ 1386. استفاده از الگوریتم‌های فازی و GISبرای مکان‌یابی تجهیزات شهری: مطالعه موردی محل دفن زباله شهر بابلسر. مجله محیط‌شناسی، سال سی و سوم، شماره 42.

پورقاسمی، حمیدرضا؛ مرادی، حمیدرضا؛ فاطمی‌عقدا، سیدمحمود؛ 1393. اولویت بندی عوامل مؤثر بر وقوع زمین‌لغزش و پهنه بندی حساسیت آن. نشریه علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی) . سال هجدهم. شماره 4.

درویش‌زاده، علی؛ 1370. زمین‌شناسی ایران، انتشارات نشر دانش امروز (وابسته به انتشارات امیرکبیر). صفحه 901.

سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، وزارت جهاد کشاورزی، 1389.

فرهودی، رحمت‌الله؛ حبیبی، کیومرث؛ زندی‌بختیاری، پروانه؛ 1384. مکان‌یابی محل دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از منطق فازی (Fuzzy Logic) در محیط GIS: مطالعه موردی شهر سنندج. نشریه هنرهای زیبا، شماره 23.

قنبری، ابوالفضل؛ کرمی، فریبا؛ سالکی، محمدعلی؛ 1396. ارزیابی استعداد بروز زمین‌لغزش‌های احتمالی در محدوده شهر تبریز،نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال چهارم، شماره 1.

محمدخان، شیرین؛ 1388. برآورد کمی فرسایش و رسوب به روش ژئومورفولوژی (مطالعه موردی حوزه آبخیز لتیان)، رساله دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

مقیمی، ابراهیم؛ باقری‌سیدلشکری، سجاد؛ صفرراد، طاهر؛ 1391. پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش‌ با استفاده از مدل آنتروپی (مطالعه موردی: تاقدیس نسار زاگرس شمال غربی)، مجله پژوهش‌ها‌ی جغرافیای طبیعی، سال چهل و چهار، شماره 79.

Aleotti, P., Chowdhury, R., 1999. Landslide hazard assessment: summary review and new perspectives. Bull Eng Geol Environ, No. 58, pp. 21–44.

Barille, V., Cirianni, F., Giovanni, l., Rocca, P., 2017. A Fuzzy-base methodology for landslide susceptibility mapping. Procedia - Social and Behavioral Sciences 223, pp. 896–902.

Bonham- Carter, G. F., 1994. Geographic Information Systems for Geoscientists: Modelling with GIS. 1stEd. Pergamo Press, Oxford, UK.

Dieu Bui, T., Pradhan, B., Lofman, O., Revhaug, I., Dick, O., 2012. Spatial prediction of landslide hazards in Hoa Binh province (Vietnam): A comparative assessment of the efficacy of evidential belief functions and fuzzy logic models. Catena, pp. 28–40.

Feizizadeh, B., Blaschke, T., Tiede, D., Rezaei Moghaddam, M. H. 2017. Evaluating fuzzy operators of an object-based image analysis for detecting landslides and their changes. Geomorphology 293, pp. 240–254.

Klir, J. G., Bo, Y., 1995. Fuzzy Sets Fuzzy Logic: Theory and Application, Prentice Hall, PTR.

Kumar Dahal, R., 2008. Predictive Modeling of Rainfall-induced Landslide Hazard in the Lesser Himalaya of Nepal Based on Weights-of-evidence, Geomorphology 102, pp. 496-510.

Leonardia, D., Palamaraa, R., Ciriannia, F., 2016. Landslide Susceptibility Mapping Using a Fuzzy Approach. Procedia Engineering 161, pp. 380 – 387.

Lin, H., kao, J., Li, K., Hwang, H. H., 1996. Fuzzy GIS assisted landfill siting analysis. proceedings of International Conference on solid waste technology and management. System Theory. Brooklyn, NY: Polytechnic Press.

Paulov, J., 1991. The Zone-Size-Dependent Entropy Formula and Spatial Interaction Modeling: A Note on Some Implications. Environment and Planning 23: pp. 557-570.

Pradhan, B., Lee, S., 2010. Landslide susceptibility assessment and factor effect analysis: backpropagation artificial neural networks and their comparison with frequency ratio and bivariate logistic regression modeling. Environmental Modelling & Software 25, pp. 747–759.

Sakar, S., Kanungo, D.P., Mehrotar, G.S., 1995. Landslide Zonation: A Case Study in Garhwal Himalaya, India. Mountain Research and Development, Vol. 15, No. 4, PP.301-309