بررسی اثر یارانۀ نقدی بر رفاه خانوارهای روستایی استان خراسان رضوی

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 4، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 30، شهریور 1397، صفحه 89-116   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v16i1.63889

نویسندگان

آرش دوراندیش^{* 1}؛ افسانه نیکوکار²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

اهداف: هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر یارانة نقدی دولتی بر شاخص­های رفاه (کالری و پروتئین مصرفی به ­عنوان شاخص­های امنیت غذایی و درآمد) خانوارهای روستایی است.
روش: با توجه به چند بعدی بودن ماهیت رفاه، عوامل مؤثر بر آن با استفاده از سیستم معادلات به ظاهر نامرتبط پانل بررسی شد. برای دستیابی به هدف، از اطلاعات درآمد - مخارج خانوارهای روستایی استان خراسان رضوی مربوط به سال­های 1389 تا 1391 استفاده شده است.
 یافته ­ها/ نتایج: نتایج گویای این است که تحصیلات، نوع فعالیت، مخارج غذایی، سطح زیرکشت و مساحت باغ تأثیر مثبتی بر شاخص­های رفاه دارند. همچنین، مشخص شد که سیاست پرداخت یارانة نقدی، درآمد خانوارها را افزایش داده است. اگرچه، با توجه به تورم شدید، درآمد واقعی خانوارها کاهش یافته است و در نتیجه مصرف کالری و پروتئین به ترتیب 20/0 و 07/0 درصد کاهش یافته است.
 نتیجه ­گیری: با توجه به یافته ­های تحقیق پیشنهاد می ­شود، دولت نسبت به پرداخت یارانه ­های نقدی تجدید نظر کند و بخشی از آن را در قالب یارانة کالایی روستایی در نظر بگیرد، این امر سبب می­ شود دولت ضمن دستیابی به هدفمندسازی یارانه ­ها، به افزایش رفاه خانوارهای روستایی نیز کمک کند.

کلیدواژه‌ها

یارانه نقدی؛ شاخص‌های رفاه؛ خانوارهای روستایی؛ استان خراسان رضوی

مراجع

1. آقایاری هیر، م.، صادقی، ح.، عصاری، ع. و سحابی، ب. (1397). تأثیر یارانة نقدی بر الگوی مخارج خانوارهای شهری و روستایی در ایران. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعة پایدار)، 18(1)، 177-155.

2. بانک مرکزی. (1391). گزارش‌های کارشناسی. تهران: انتشارات بانک مرکزی.

3. بانویی، ع. و پروین، س. (1387). تحلیل‌های سیاستی آثار حذف یارانه‌های کالاهای اساسی بر شاخص هزینة زندگی خانوارهای شهری و روستایی در چارچوب تحلیل مسیر ساختاری. نشریة اقتصاد مقداری، 4 (5)، 12-1.

4. پرمه، ز. (1384). آثار افزایش قیمت کالاهای اساسی بر سطوح قیمت‌ها با استفاده از ماتریس حسابداری اجتماعی. نشریة پژوهش‌های اقتصادی، 5(15)، 64-51.

5. تشکینی، الف.، شفیعی، الف. و عریانی، ب. (1387). ویژگی‌ها و الزامات رژیم تجاری ایران با هدف یارانه انرژی. ادارة امور اقتصادی و دارایی. واحد مطالعات اقتصادی. گزارش شمارة 245-1.

6. خدادادکاشی، ف. و شکیهی‌تاش، م. (1388). روش‌های شناسایی اقشار آسیب‌پذیر. مجلة اقتصادی، ویژه نامة هدفمندسازی یارانه‌ها، 40، 69-53.

7. خسروی نژاد، ع. (1388). اندازه‌گیری اثرات رفاهی حذف یارانة کالاهای اساسی بر خانوارهای شهری ایران. نشریة پژوهش‌های اقتصادی، 13(50)، 31-1.

8. زاهدی اصل، م. (1381). مبانی رفاه اجتماعی. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.

9. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشوری. (1380). نظام هدفمندسازی یارانه‌ها. تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.

10. صادقلو، ط. و قیداری، م. (1397). تحلیل اثرات پرداخت نقدی یارانه‌ها بر توانمندسازی گروه‌های هدف روستایی (مطالعۀ موردی: روستاییان عضو کمیتۀ امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی شهرستان خدابنده). پژوهش‌های جغرافیای انسان، 50 (1) ، 180-163 .

11. صادقی، ح.، عصاری، ع. و مسائلی، ا. (1385). رویکردی نو به برآورد شاخص رفاه در ایران با استفاده از منطق فازی. فصل‌نامةپژوهش های اقتصادی، 3 (10)، 166- 143.

12. صیادزاده، ع. و احمدی، س. م. م. (1385). بررسی تابع رفاه اجتماعی آمارتیاسن در ایران: یک تحلیل نظری و تجربی. نامه اقتصادی، 2 (2)، 138-123.

13. طرازکار، م. و زیبایی، م. (1389) .بررسی معیارهای رفاه اجتماعی و توزیع درآمد و فقر در جوامع شهری و روستایی، مطالعة موردی استان‌های فارس و اصفهان و سمنان. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 48، 166-137.

14. طولابی‌نژاد، م.، فراهانی، ح. و پیرایش، ر. (1392). ارزیابی نقش یارانه‌های نقدی بر رفاه اقتصادی و اجتماعی خانوارهای روستایی، مطالعة موردی: دهستان جایدر شهرستان پلدختر. فصل‌نامة علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی ، 15(50)، 37-19.

15. عمرانی، م.، فرج زاده، ذ. و دهمرده، م. (1388). عامل‌های تعیین‌کنندة فقر و تغییرات رفاهی خانوارهای روستایی منطقة سیستان. مجلة تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 2، 42-21.

16. قاسمی، م.، عبداللهی، س و خاکشور امان آباد، ح. (1393). بررسی اثرات مرحلة اول طرح هدفمندی یارانه‌ها بر خانوارهای روستایی (مطالعة موردی: شهرستان بینالود). پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 3 (6)، 131-117.

17. قنبری، س.، خسروی، م. و محمدی، س. (1394). ارزیابی تأثیرات هدفمندسازی یارانه‌ها بر پایداری شاخص‌های اقتصاد روستایی (مطالعة موردی: دهستان سردابه، شهرستان اردبیل). جغرافیا و توسعه ، 42، 106-83.

18. قیداری، ح. (1394). تحلیل تأثیرات پرداخت یارانه‌های نقدی بر بهبود کیفیت زندگی خانوارهای روستایی (مطالعة موردی: روستای دهستان شیرینگ). فصل‌نامة مجلس و راهبرد، 23 (85)، 141-108.

19. کریمی، س.، راسخی، س و احسانی، م. (1388). بررسی تقاضای مواد غذایی مشمول یارانه در مناطق شهری ایران با استفاده از مدل ARDL به منظور الویت‌بندی تخصیص یارانه. نشریة پژوهش‌های اقتصادی ایران، 13(39)، 166- 147.

20. موسی‌خانی، غ. (1378). تجزیه و تحلیل رفاه اجتماعی ایران و اثرپذیری آن از نابرابری درآمدی. (پایان‌نامه منتشرنشدة کارشناسی ارشد مدیریت)، دانشگاه شیراز، ایران.

21. نجفی، ب. (1371). بررسی برخی اثرات اعطایی اعتبارات کشاورزی در استان فارس، گزارش طرح پژوهشی. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.

22. یاری حصار، ا.، پریشان، م. و حیدری ساربان، و. (1396). ارزیابی تأثیرات هدفمندسازی یارانه‌ها بر پایداری شاخص‌های اقتصاد روستایی (مطالعة موردی: دهستان سردابه، شهرستان اردبیل). پژوهش‌های روستایی ، 8 (3)، 553-536.

23. Adams, R. H. J. (2005). Self-targeted subsidies: The distributional impact of the Egyptian food subsidy system. Retrived from https:// openknowledge. worldbank. org/ handle/10986/22207.

24. Ahmed, A. U., & Bouis, H. E. (2002). Weighing what’s practical: proxy means tests for targeting food subsidies in Egypt. Food Policy, 27(5), 519-540.

25. Anderson, K. (1995). The political economy of coal subsidies in Europe. Energy Policy, 23(6), 485-496.

26. Arene, A., & Anyaeji, N. (2010). Determinants of food security among households in Nsukka metropolis of Enugu State, Nigeria. Journal of Social Science, 30, 9-16.

27. Avery, R. B. (1977). Error components and seemingly unrelated regressions. Econometrica, 45(1), 199-209.

28. Baltagi, B. H. (1980). On seemingly unrelated regressions with error components. Econometrica, 48(6), 1547-1551.

29. Baltagi, B. H. (1985). Pooling cross-sections with unequal time-series lengths. Economics Letters, 18(2), 133-136.

30. Biørn, E. (2004). Regression systems for unbalanced panel data: a stepwise maximum likelihood procedure. Journal of Econometrics, 122(2), 281-291.

31. Bohringer, C. (1995). Carbon taxes and national policy constraints: The case of German coal. Retrieved from Stuttgart, Germany.

32. Borfman, J., Bohman, M., & C, C. (1988). Targeted and global export subsidies and welfare impacts. Retrieved from http:// ageconsearch. umn. edu/ record/ 51251/ files/88-7.pdf.

33. Diagna, A. (1999). Impact of access to credit on income and food security in Malawi. Washington, D.C.: International Food Policy Research Institute.

34. DRI. (1997). Effects of phasing out coal subsidies in OECD countries, reforming energy and transport subsidies. Retrieved from http:// http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=OCDE/GD(97)70&docLanguage=EnJha, R., Gaiha, R., Pandey, M. K., & Kaicker, N. (2013). Food subsidy, income transfer and the poor: A comparative analysis of the public distribution system in India's states. Journal of Policy Modeling, 35(6), 887-908.

35. Magnus, J. R. (1982). Multivariate error components analysis of linear and nonlinear regression models by maximum likelihood. Journal of Econometrics, 19(2), 239-285.

36. McElroy, M. B. (1977). Goodness of fit for seemingly unrelated regressions: Glahn's R2y.x and Hooper's r̄2. Journal of Econometrics, 6(3), 381-387.

37. Meng, L. (2012). Can grain subsidies impede rural–urban migration in hinterland China? Evidence from field surveys. China Economic Review, 23(3), 729-741.

38. Muayila, K., & Tollens, E. (2012). Assessing the impact of credit constraints on farm household economic welfare in the hinterland of Kinshasa, democratic republic of Congo. African Journal of Food, Agriculture, Nutrition and Development, 12(3), 6095-6109.

39. Osberg, L., & Sharpe, A. (1988). An index of economic well-being for Canada. Quebec, Canada: Applied Research Branch.

40. Ramakrishna, G., & Demeke, A. (2002). An empirical analysis of food insecurity in Ethiopia: The case of North Wello. Africa Development, 27(1-2), 127-143.

41. Schwartz, G., & Clements, B. (1999). Government subsidies. Journal of Economic Surveys, 13(2), 119-148.

42. Sharpe, A. (1999). A survey of indicators of economic and social well-being. Ottawa, Canada: Centre for the Study of Living Standards.

43. Thukral, K., & Bhandari, P. M. (1994). The rationale for reducing the subsidy on LPG in India. Energy Policy, 22(1), 81-87.

44. Wood, B., Nelson, C., & Nogueira, L. (2009, June). Food price crisis: Welfare impact on Mexican households. Paper presented at the International Agricultural Trade Research Consortium Research Symposium, Seattle, Washington D. C.

45. Work Group Economic Developments. (2008). The overall framework for economic development plan. Retrieved from https:// www.gov.gg/ CHttp Handler. ashx?id=99441&p=0.