اثر حذف مخزن بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer arietinum var. ILC 482) تحت تأثیر سطوح نیتروژن و آبیاری

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 7، دوره 8، شماره 1، خرداد 1396، صفحه 138-149   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v8i1.43989

نویسندگان

زهره امینی^* ؛ مهدی پارسا؛ مهدی نصیری محلاتی؛ محمد بنایان اول

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به‌منظور بررسی اثر نیتروژن و رژیم‌های آبیاری و غلاف‌زدایی بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود رقم (ILC482)، آزمایشی به‌صورت کرت‌‌های دوبارخُردشده با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 91-1390 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل مقادیر کود نیتروژن (30، 75 و 150‌کیلوگرم در هکتار) به‌عنوان عامل اصلی، رژیم‌های آبیاری (آبیاری کامل: آبیاری در تمام دورة رشد به فاصلة 10روز؛ و آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی و مراحل گلدهی و غلاف‌دهی) به‌عنوان عامل فرعی و غلاف‌زدایی (شاهد: (0)، 25 ، 50 و 75‌درصد) به‌عنوان عامل فرعی-‌فرعی بود. وزن خشک برگ و ساقه، وزن دانه در بوته، وزن خشک اندام هوایی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن 100دانه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که تیمار 150‌کیلوگرم نیتروژن باعث بهبود اکثر صفات مورد مطالعه شد. تیمار ‌150کیلوگرم نیتروژن با 8/3‌گرم دانه در بوته بیشترین وزن دانه در بوته را تولید کرد. بیشترین شاخص برداشت (36‌درصد) به تیمار 30کیلوگرم نیتروژن تعلق داشت. تیمار آبیاری در مراحل گلدهی و غلاف‌دهی با وزن دانه 4/4‌گرم در بوته نسبت به دو سطح دیگر آبیاری برتری داشت. بالاترین شاخص برداشت (39‌درصد) نیز به همین سطح آبیاری تعلق داشت. در دو تیمار آبیاری کامل و آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی، 75‌درصد غلاف‌زدایی وزن دانه را 60‌درصد کاهش داد، اما این کاهش در تیمار آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و غلاف‌دهی 45‌درصد بود. در این برهم‌کنش‌، آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و غلاف‌دهی همراه با غلاف‌زدایی جزئی(25درصد) بیشترین شاخص برداشت (45درصد) را داشت. بیشترین وزن خشک اندام هوایی از تیمار‌های ‌150کیلوگرم نیتروژن (8/12‌گرم در بوته) و آبیاری کامل (3/14‌گرم در بوته) به‌دست آمد. غلاف‌زدایی تمام صفات فوق (به‌جز وزن برگ) را به‌طور معنی‌داری کاهش داد. 75‌درصد غلاف‌زدایی، وزن دانه و وزن خشک اندام هوایی را به‌ترتیب 56 و 30‌درصد نسبت به شاهد کاهش داد. کمترین شاخص برداشت نیز (23‌درصد) به تیمار 75‌درصد غلاف‌زدایی تعلق داشت. در شرایط تنش خشکی(یک نوبت آبیاری)، مصرف بالای کود نیتروژن تأثیری بر وزن دانه در بوته نداشت، لذا می‌توان با مصرف 30کیلوگرم نیتروژن به‌عنوان کود آغازگر، عملکرد قابل‌قبول (166‌گرم دانه در متر‌مربع) را به‌دست آورد. به‌طور کلی با مصرف نیتروژن، می‌توان خسارت ناشی از حذف غلاف‌ها را تا حدی بهبود بخشید. همچنین در شرایطی که محدودیت آب وجود دارد، می‌توان با آبیاری تکمیلی در مراحل زایشی با کمبود آب مقابله کرد. تمام صفات از جمله تعداد غلاف، تعداد دانه، شاخص برداشت و وزن خشک اندام هوایی همبستگی مثبت و معنی‌داری با وزن دانه داشتند. در این بین، تعداد غلاف در متر‌مربع بیشترین همبستگی (75درصد) را با وزن دانه داشت.

کلیدواژه‌ها

آبیاری تکمیلی؛ تنش خشکی؛ غلاف‌زدایی؛ گل‌زدایی

مراجع

1. Abu Salem, F.M., and Abou Arab, E.A. 2011. Physico- chemical properties of tempeh produced from chickpea seeds. Journal of American Science 7: 107-118.

2. Ashraf T.A., and Sayadian, K. 2000. Effect of supplementary irrigation and nutrition requirement of chickpea in dryland conditions. Iranian Journal of Agronomic Science 2(3):63-70. (In Persian).

3. Bagheri, A., Nezami, A., Ganjali, A., and Parsa, M. 1997. Agronomy and Breeding of Chickpea. Jihad Daneshgahi Pub. Mashhad. 444 pages. (In Persian).

4. Crafts Brandner, S.J., Below, F.E., Harper, J.E., and Hageman, R.H., 1984, Effects of pod removal on metabolism and senescence of nodulating and nonnodulating soybean isolines. Plant Physiology 75 (2): 311-317.

5. Geetha, V., and Varughase, K. 2001. Response of vegetable cowpea to nitrogen and potassium under varying methods of irrigation. College of Agriculture, Vellayani 695522, rivandrum, India. Journal of Tropical Agriculture 39: 111-113.

6. Ghosh, P.K., Ajay, K.K., Bandyopadhyay, M.C., Manna, K.G., Mandal, A.K., and Hati, K.M. 2004. Comprative effectivence of cattle manure, poultry manure, phosphocompost and fertilizer NPK on three cropping systems in vertisols of semi-arid tropics. Dry matter yield, nodulation, chlorophyll content and enzyme activity. Bioresource Technology 95: 85-93.

7. Hajikhani, S., Habibi, H., Shekari, F., and Fotokian, M.H. 2011. Effect of seed priming on yield and yield components of pinto bean cultivars under water stress. Iranian Journal of Crops Science (42)1: 191-197.

8. Jalilian, J., Modares Sanavi, A., and Sabaqpur, H. 2005. Effect of plant density and supplementary irrigation on yield, components yield and protein contents of four dryland chickpae cultivars. Journal of Agriculture Science 12(5):1-9. ( In Persian).

9. Janmohammadi, M., Ahmadi, A., and Poustini, K. 2010. Effect of leaf area reduction and nitrogen application on stomatal characteristics of flag leaf and grain yield of wheat under deficit Irrigation. Electronic Journal Crops Production 3(4): 177-194. (In Persian with English Summary).

10. Kasai, M., Naxata, H., Seino, H., Kamata, D., and Isukiyama, T. 2008. Effect of sink limitation on leaf photosynthetic rate and related characteristics in soybean plants. Plant Production Science 11(2): 223-227.

11. Kashfi, S.M.H., Majnoun Hosseini, N., and Zeinali Khaneghah, H. 2010. Effect of plant density and starter nitrogen fertilizer on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L. cv. Kourosh) at Karaj conditions. Iranian Journal of Pulses Research (1)2: 11-20. (In Persian with English Summary).

12. Kofi, A. 1983. Effect of removal of flower buds, open flowers, young pods and shoot apex on growth and pod set in soybean. Journal of Experimental Botany 34(143): 719-725.

13. Kurtakoti, S.B., 2001. Influence of Source to Sink Relationship on Seed Yield and Quality in Soybean. MSc. Thesis, University of Agriculture Science, Dharwad.

14. Mousavi, S.K., Pezeshkpoor, P., Khorgami, A., and Noori, M.N. 2009. Effects of supplementary irrigation and crop density on yield, and yield components of Kabuli chickpea cultivars. Iranian Journal of Agronomic Research 7(2): 657-672. (In Persian with English Summary).

15. Pandey, R.K. 1984. Influence of source and sink removal on seed yield of chickpea (Cicer arietinum). Field Crops Research 8: 159-168.

16. Rathod, V.D. 2009. Influence of source-sink relationship on seed yield and quality of cowpea varieties. MSc Thesis. University of Agriculture Sciences, Dharwad.

17. Rezvani Moghaddam, P., and Sadeghi Samarjan, R. 2009. Effect of sowing dates and different irrigation regimes on morphological characteristics and grain yield of chickpea (Cicer arietinum L.) (cultivar ILC3279). Iranian Journal of Agronomic Research 6(2): 315-325. (In Persian with English Summary).

18. Sabokdast, M., and Khiyalparast, F. 2007. Study the relationship between yield and yield components in 30 varieties of bean (Phaseolus vulgaris l.). Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources 4(2): 123-133. (In Persian).

19. Sajadi Nik, R., and Yadavi, A.R. 2013. Effect of nitrogen fertilizer, vermicompost and nitroxin on growth indexes, phonological stages and grain yield of Sesame. Electronic Journal Crops Production 6(2): 73-99. (In Persian with English Summary).

20. Sasani, S.H., Jahansooz, M.R., and Ahmadi, A. 2004. The effects of deficit irrigation on water use efficiency, yield and quality of forage pearl millet. Proceeding of 4th International Crop Sience Congress, Brisbane, Australia, September 2004.