ساخت و بافت‌ های دیاژنزی و پس از دیاژنز در معدن فلوئوریت کمرپشت (شرق استان مازندران): تبیین و تفسیرهای زایشی

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 11، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 17، آبان 1396، صفحه 483-507   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v9i2.37740

نویسندگان

فائزه نبی لو؛ بهنام شفیعی بافتی^* ؛ آرش امینی

گلستان

چکیده

معدن کمرپشت واقع در جنوب شرقی دوآب در استان مازندران به‌صورت چینه‌کران در سنگ‌های کربناته بخش بالایی سازند الیکا (تریاس میانی) میزبان شده است. مشاهدات صحرایی نشان داد که بخش های با قابلیت معدن‌کاری اقتصادی در افق های کربناته سازند الیکا دارای فلوئوریت، باریت و گالن بوده که غالباً در شکستگی های واقع در مناطق گسله و حفرات کارستی رخ داده اند. فلوئوریت های دانه درشت و شکل دار با رنگ های متنوع، حضور قابل ملاحظه باریت به شکل توده ای و رگه ای، گالن ‏فراوان و تماس نزدیک بین زون های کانی سازی در کربنات های میزبان ‏کانسار (سازند الیکا) و شیل های زغالی پیریت دار (قاعده سازند شمشک) به‌صورت گسله یا به شکل میان لایه از ویژگی های بارز زمین شناسی معدن کمرپشت است. فلوئوریت به شکل توده های منقطع، اما متراکم و حجیم با/یا بدون ‏همراهی گالن اغلب حفرات و فضاهای خالی بین قطعات برشی سنگ آهک دولومیتی پرکرده است و ‏کمتر به شکل دانه پراکنده، رگه‌چه های ظریف و ژئود رخ‌داده است. باریت به‌صورت تجمعات توده ای و حجیم در حفرات انحلالی و کارستی و همچنین رگه هایی رخ‌داده است که ساخت های شعاعی، برشی و گورخری را شامل می شوند. گالن به‌صورت رگه‌چه ای و برشی با اندازه ذرات متوسط تا درشت با یا بدون فلوئوریت در سنگ ‏میزبان اغلب ‏دولومیتی و سیلیسی و همچنین غالباً به‌صورت رگه-‏ رگه‌چه ای در درون و یا در حاشیه باریت های توده ای رخ داده است. ساخت ها و بافت های دیده شده در بررسی حاضر نشان داد که کانی سازی فلوئوریت وکانه های همراه در دو مرحله همزاد با دیاژنز و بعد از دیاژنز رخ داده اند. بر پایه این بررسی، کانسنگ های دارای بافت های دانه پراکنده، استیلولایتی، ژئودی و ریز رگه‌چه ای به‌عنوان ساخت و بافت های اولیه کانی سازی و همزاد با دیاژنز تفسیر شده اند؛ در حالی‌که ساخت های شکافه پُرکن مانند رگه ای و برشی با بافت های جانشینی، شبکه ای و گورخری که عمده ساخت و بافت های کانی سازی را در معدن کمرپشت شکل داده اند، پس از دیاژنز به‌دست آمده‌اند. بازپویایی کانه های دیاژنتیک در نتیجه عملکرد محلول های گرمابی ناشی از کوه‌زاد سیمرین و افزایش انحلال پذیری و دولومیتی و سیلیسی‌شدن سنگ میزبان احتمالاً فرآیندهای اصلی مسؤول در کانی سازی اپی ژنتیک معدن کمرپشت بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

معدن کمرپشت؛ فلوئوریت؛ سازند الیکا؛ مازندران

مراجع

Alirezaee, S., 1989. Contribution to stratigraphy and mode of generation of F-Pb-Ba deposits in Triassic of eastern Alborz. M.Sc. Thesis, Tehran University, Tehran, Iran, 87 pp. (in Persian with English abstract).

Berberian, M. and King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18(2): 210-265

Brunet, M.F., Wilmsen, M. and Granath, J.W., 2009. South Caspian to Central Iran basin. Geological Society, Special Publications, 312, London, 352 pp.

Craige, J.R. and Vaughan, D.J., 1981. Ore microscopy and ore petrography. John Wiley & Sons Incorporated, USA, 851 pp.

Fisher, J., Lillie, R. and Rakovan, J., 2013. Flourite in Mississippi Valley-Type Deposits. Rocks & Minerals, 88(1): 20-47.

Fontbote, L., 1981. Stratabound Pb-Zn-F-Ba deposits in carbonate rocks: New aspects of Paleogeographic location. Facies factors and diagenetic evolution (with a comparison of occurrence from the Triassic of southern Spain, The Triassic Liassic of central Peru and other localities). Ph.D. Thesis, Heidelberg University, Hidelberg, Germany, 193 pp.

Fontbote, L. and Gorzawski, H., 1990. Genesis of the Mississippi Valley-Type Zn-Pb Deposit of San Vicente, Central Peru: Geologic and Isotopic (Sr, O, C, S, Pb) Evidence. Economic Geology, 85(7): 1402-1437

Force, E.R., Eidel, J.J. and Maynard, J.B., 1991. Sedimentary and diagenetic mineral deposits: A basin analysis approach to exploration. Society of Economic Geologist Publication, Reviews in Economic Geology 5 , USA, 217 pp.

Gaetani, M., Angiolini, L., Ueno, K., Nicora, A., Stephenson, M.H., sciunnach, D., Rettori, R., Price, G.D. and Sabouri, J.,2009. Pennsylvanian–Early Triassic stratigraphy in the Alborz Mountains(Iran). In: M.F Brunet, M. Wilmsen, and J.W. Granath, (Editors), South Caspian to Central Iran basin. Geological Society, Special Publications 312, London, pp.79–128.

Gorjizad, H., 1996. Study on geology, mineralogy, facies analysis and genesis of Pachi Miana fluorite deposit. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modaress University, Tehran, Iran, 156 pp. (in Persian with English abstract)

Guilbert, J.M. and Park, Ch.F., 1997. The geology of ore deposits. Freeman and Company, New York, 985 pp.

Haeri-Ardakani, O., Al-Asem, I., Coniglio,M. and Samson, I., 2013. Diagenetic evolution and associated mineralization in Middle Devonian carbonates, southwestern Ontario, Canada. Bulletin of Canadian Petroleum Geology, 61(1): 41–58.

Hall, W.E. and Heyl, A.V., 1968. Distribution of minor elements in ore and host rock, Illinois-Kentucky fluorite district and Upper Mississippi-Valley Zinc-lead district. Economic Geology, 63(4): 655-670.

Jazi, M.A. and Shahabpour, J., 2010. Study on mineralogical, fabric, textural and geochemical characteristics of Nakhlak Pb mine, Esfahan, Iran. Journal of Economic Geology, 2(2): 131-151. (in Persian with English abstract)

Kendrick, M.A., Burgess, R.A., Pattrick, D. and Turner, G., 2002. Hydrothermal fluid origins in a fluorite-rich Mississippi Valley–type district: Combined noble gas (He, Ar, Kr) and halogen (Cl,Br, I): Analysis of fluid inclusions from the South Pennine ore field, United Kingdom. Economic Geology, 97(3): 435-451.

Kesler, S.E., 1977. Geochemistry of Manto Fluorite Deposits, Northern Coahuila, Mexico. Economic Geology, 72(2): 204-218.

Lasemi, Y., Jahani, D. and Kohansal Ghadimvand, N., 2000. Study on Elika formation in west of central Alborz (Ghoznavi area): facies, sedimentary environment and sequence stratigraphy. 4th Congress of Geological Society of Iran, University of Tehran, Tehran, Iran. (in Persian with English abstract)

Lasemi, Y., Lotfpour, M. and Tahmasebi, A., 1997. Microfacies, sedimentary environment reconstruction and stratigraphy sequence of Elika formation in East of central Alborz (Shahmirzad area). 1th Congress of Geological Society of Iran, University of Tehran, Tehran, Iran. (in Persian with English abstract)

Leach, D., Sangster, D., Kelley, K., Large, R., Garven, G., Allen, C., Gutzmer, J. and Walters, S., 2005. Sediment- hosted lead-zinc deposits: a global perspective. In: J. Hedenquist, J. Thompson, R. Goldfarb, and J. Richards, (Editors), 100th Anniversary Volume of Economic Geology, Society of Economic Geologist Publication, USA, pp. 561-607.

Mehraban, Z., 2013. REEs geochemistry in fluorite deposits of Elika Formation (East of Mazandaran Province). M.Sc Thesis, Golestan University, Gorgan, Iran, 93 pp. (in Persian with English abstract)

Mehraban, Z., Shafiei, B. and Shamanian, G.H., 2016. Rare Earths in fluorite deposits of Elika Formation (East of Mazandaran Province). Journal of Economic Geology, 8 (1): 201-221. (in Persian with English abstract)

Nordstrom, D.K. and Jenne, E.A., 1977. Fluorite solubility equilibria in selected geothermal waters. Geochimica et Cosmochimica Acta, 41(1): 175 188.

Rajabi, A., Rastad, E. and Canet, C., 2013. Metallogeny of Permian-Triassic carbonate-hosted Zn-Pb and F deposits of Iran: A review for future mineral exploration. Australian Journal of Earth Sciences, 60(2): 197-216.

Rastad, E. and Shariatmadar, A., 2001. Sheshroodbar fluorite deposits, sedimentary and diagenetic fabrics and its depositional environment (Savad Kuh, Mazandaran province). Journal of Geosciences, 10(41-42): 20-38. (in Persian with English abstract)

Robb, L.J., 2005. Introduction to ore-forming processes. Blackwell Science, USA, 373 pp.

Ruiz, J., Kesler, S.E., Jones, L.M. and Sutter, J.F., 1980. Geology and geochemistry of the Las Cuevas fluorite deposit, San LuisPotosi, Mexico. Economic Geology, 75(8): 1200–1209.

Sangster, D.F., 1996. Carbonate-hosted lead-zinc deposits. Society of Economic Geology, Special Publication No.4, 664 pp.

Schneider, H.J., Moller, P., Parekh, P.P. and Zimmer, E., 1977. Fluorine contents in carbonate sequences and rare earths distribution in fluorites of Pb-Zn deposits in East-Alpine Mid-Triassic. Mineralium Deposita, 12(1): 22-36.

Sefidian, S., 2014. Geology and mineralogy of Era fluorite mine, southeast of Kiasar, Mazandaran province. M.Sc. Thesis, Golestan University, Gorgan, Iran, 72 pp. (in Persian with English abstract)

Shariatmadar, A., 1999. Geology and genesis of Sheshrodbar fluorite deposit. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modaress University, Tehran, Iran, 230 pp. (in Persian with English abstract)

Tabasi, H., 1997. Structural analysis of Sheshroodbar fluorite mine. M.Sc. Thesis, Tarbiat Modaress University, Tehran, Iran, 130 pp. (in Persian with English abstract)

Tadaion, M., Mohajel. M. and Rashidnejad Omran, N., 2014. Structural and mineralization analysis of Fluorite in eastern Alborz. Procceding of 32th National and 1th International Geosciences Congress, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran. (in Persian with English abstract)

Vahabzadeh, G., Khakzad, A., Rasa, I.‌ and Mosavi, M.R., 2008. Oxygen and carbon isotopes and REE study in the Emaft fluorite mine, Savad Kuh region (Mazandaran province). Research Journal of Isfahan University, 29(3): 189-200. (in Persian with English abstract)

Vahabzadeh, G., Khakzad, A., Rasa, I.‌ and Mosavi, M.R., 2009. Study on S isotopes in galena and barite of Savad Kuh fluorite deposits. Journal of Sciences, Islamic Azad University, 69(18): 99-108. (in Persian with English abstract)

Vahabzadeh, G., Khakzad, A., Rasa, I.‌ and Mosavi, M.R., 2014. Fluorite REEs geochemistry in fluorite deposits of central Alborz. New Finds of Applied Geology, 16(1): 58-70. (in Persian with English abstract)

Vahdati Daneshmand, F., 1985. New data about the upper boundary of Elika formation and introducing the Paland deposits. Geological Survey of Iran, Tehran, Internal Report, 17 pp.

Vahdati Daneshmand, F. and Saeidi, A., 1991. Geological map of Sari scale 1:250000. Geological Survey of Iran.

Wilmsen, M., Fursich, F.T., Seyed-Emami, K., Majidifard, M.R. and Taheri, J., 2009. The Cimmerian orogeny in northern Iran: tectono-stratigraphic evidence from the foreland .Tera Nova, 21‌(3): 211-218.

Zabihitabar, Sh., 2013. Stable isotope study in fluorite mines of SawadKuh region, Mazandaran province. M.Sc Thesis, Golestan University, Gorgan, Iran, 117 pp, (in Persian with English abstract)

Zabihitabar, Sh. and Shafiei, B., 2015. Mineralogy and mode occurrence of sulfides, sulfates and carbonates at fluorite mines in East of Mazandaran province. Iranian Journal of Geology, 33(1): 62-78. (in Persian with English abstract)