30 سال پژوهش های زراعی در ایران: 2- بررسی وضعیت اخلاق پژوهش

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 4، دوره 5، شماره 4 - شماره پیاپی 18، دی 1392، صفحه 395-405   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v5i4.32995

نویسندگان

مهدی نصیری محلاتی؛ رضا قربانی؛ سرور خرم دل

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در طی سه دهۀ گذشته انتشار مقالات علمی– پژوهشی مرتبط با علوم زراعی در کشور رشد چشمگیری داشته است. در کنار این تلاش های علمی، نگرانی‏هایی نیز در مورد بروز انواع تخلفات پژوهشی وجود دارد. بنابراین، به منظور ارزیابی کمّی میزان رعایت اخلاق پژوهشی در مقالات علوم زراعی که در طی سه دهه گذشته (83-1360) منتشر شده‏اند، تعداد 1269 مقاله که در مجلات مختلف علمی– پژوهشی کشور به چاپ رسیده است، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که انواع مختلف هم پوشانی در عنوان، گیاه هدف، تیمارهای آزمایشی و صفات مورد مطالعه با فراوانی حدود 26 درصد در مقالات تحت بررسی وجود داشت که براساس مرامنامه‏های اخلاقی، اقتباس ایده بدون ذکر نام محسوب می‏شود، هرچند در عرف رایج تخلف پژوهشی به شمار نمی‏رود. عددسازی یا گمراه سازی که تشخیص آن بر اساس ضریب تغییرات آزمایش، احتمال خطای نوع اول، عدم انطباق نتایج تجزیه واریانس و رگرسیون‏های ارائه شده در مقالات صورت گرفته است، از جمله انواع تخلفات پژوهشی بود که با فراوانی حدود چهار درصد در کل مقالات مشهود می-باشد. دستبرد علمی، تحریف و ذکر نادرست نتایج سایر محققین در بین 12 درصد از مقالات تحت بررسی ردیابی شد که به طور معنی‏داری بیشتر از سایر تخلفات بود. نتایج همچنین نشان داد که بروز تخلفات پژوهشی در مقالاتی که نویسنده اول یا مسئول آنها دانشجویان بوده‏اند به طور معنی‏داری بیشتر از مقالات اعضاء هیات علمی دانشگاه ها یا سایر مؤسسات پژوهشی است. به علاوه رشد انواع مختلف تخلفات پژوهشی در دهۀ 80 در مقایسه با دهه‏های 60 و 70 به طور معنی‏داری افزایش یافته است. به طورکلی، انواعی از تخلفات پژوهشی در 16درصد از مقالات منتشر شده در سه دهه گذشته قابل تشخیص بود. همچنین با بررسی علل مختلف بروز تخلفات نتیجه‏گیری شد که عدم آگاهی محققین از قوانین، عامل اصلی بداخلاقی‏های پژوهشی محسوب می‏شود. بر این اساس ضرورت تدوین راهنمای اخلاق پژوهشی در علوم زراعی و کشاورزی به صورت عام از اولویت‏های برنامه‏ریزی در ساختار پژوهشی کشور محسوب می‏شود.

کلیدواژه‌ها

اخلاق پژوهشی؛ اخلاق حرفه ای؛ دستبردهای علمی؛ علوم زراعی

مراجع

1. AAMC, Association of American Medical Colleges. 1998. Developing a code of ethics in research. A guide for scientific societies. Washington DC.

2. ABET, Accreditation Board for Engineering and Technology. 2006. Code of ethics of engineers. Chicago University Press.

3. Aceme, N. 2009. Professional ethics: An overview from health research ethics point of view. Acta Tropica 112: 84–90.

4. ACM, U.S. Association for Computing Machinery. 2003. ACM code of ethics and professional conduct. ACM, USA.

5. Alroe, H.F., and Kristensen, E.S. 2003. Toward a systemic ethic: In search of an ethical basis for sustainability and precaution. Environmental Ethics 25(1): 59-78.

6. Alroe, H.F., Byrne, J., and Glover, L. 2005. Organic agriculture and ecological justice: Ethics and practice. In: N. Halberg, H.F. Alrøe, M.T. Knudsen and E.S. Kristensen, (eds). Global Development of Organic Agriculture: Challenges and Promises. CAB International p. 75-112.

7. Bahadorinejad, M. 2006. Points in engineering ethics. Ethics in Science and Technology 1(1): 1-11. (In Persian)

8. Barden, L.M., Frase, P., and Kovac, J. 1997. Teaching scientific ethics. A case studies approach. The American Biology Teachers 59: 12-14.

9. Bohlouli, M. 2010. Ethic in science and technology. Science Cultivation Journal 1: 36-42. (In Persian)

10. Center for Study of Ethics in the Professions, CSEP. 2006. Perspectives on the profession. Chicago, Illinois Institute of Technology.

11. Faramarz Gharamaleki, A. 2004. Origin of research ethic. Mirror of Heritage 2(4): 7-17. (In Persian)

12. Farasatkhah, M. 2006. Scientific ethics is the key to improving higher education: position and mechanism of professional ethic for academic quality assurance in higher education. Ethics in Science and Technology 1(1): 13-27. (In Persian)

13. Gerllinde, S. 2000. Teaching scientific integrity and research ethics. Forensic Science International.

14. Horri, A. 2011. Ethic of Scientific Publications. Islamic World Science Citation Center (ISC), Iran 86 pp. (In Persian)

15. Khodaparast, A.H., Abdollah Zadeh, A., and Rasekh, M. 2007. Critical study of sextet guidline for ethic in Iran research. Journal of Reproduction and Infertility 3: 365-379. (In Persian)

16. Lashkar Bolouki, M. 2008. Developing a framework of values and professional ethic in scientific and technological researches. Ethics in Science and Technology 2(1&2): 105-114. (In Persian)

17. Lund, V. 2002. Ethics and animal welfare in organic animal husbandry: An interdisciplinary approach, Acta Universitatis Agriculturae Suecia, Veterinaria 137, Swedish University of Agricultural Sciences.

18. Mahmoudi, A. 2007. Philosophical perspective on research ethic. Islamic University 11(4): 129-148.

19. Mead, R., Curnow, R.N., and Hasted, A.M. 2003. Statistical Methods in Agriculture and Experimental Biology (3rd Ed.). Chapman and Hall/CRC.

20. Motahhari, M. 1997. Philosophy of Ethic. Mollasadra Publication, Tehran, Iran. (In Persian)

21. Mousavi Doust, S., and Fonoudi, H. 2010. Infringements and scientific and and literary plagiarisms. Science Cultivation Journal 1(2): 21-29. (In Persian)

22. Nassiri Mahallati, M., Koocheki, A., Ghorbani, R., and Khoramdel, S. 2012. 30 Years of agronomic research in Iran: I. Evaluation of trends, gaps and setting periorities. Agroecology (In Press). (In Persian with English Summary)

23. Office of Science and Technology Policy. 2000. Federal policy and research misconduct. Federal Register 65: 76260-76264.

24. Pimentel, D. 2004. Ethical issues of global corporatization: Agriculture and beyond. Poultry Science 83: 321-329.

25. Pimple, K.D. 2002. Six domains of research ethics. A heuristic framework for the responsible conduct of research. Science and Engineering Ethics 8: 191-205.

26. Shabani Varaki, B., Negahban, H.R. 2006. Logic Search in Education and Social Sciences: New Direction. The First Edition, Behnashr Publication, Mashhad, Iran 220 pp. (In Persian)

27. Stent, A. 2006. Professional ethics and computer science/information systems. Stony Brook University, New York.

28. USDA Forest Service Research and Development. 2000. Code of Scientific Ethics. FS-686, p. 14.

29. Vedadhir, A.A., Farhoud, D., Ghazi Tabatabaee, K., Tavassoli, G. 2008. Standards of ethical behavior for scientific work (A reflection in ethic sociology on the Merton and Resnik's science and technology). Ethics in Science and Technology 2(3&4): 6-17. (In Persian)

30. Von Braun, J., and Brown, M.S. 2003. Ethical questions of equitable world wide food production systems. Plant Physiology 1332: 1040-1045.