بررسی و تحلیل رمان نفرین زمین بر اساس الگوهای تبیین در علوم اجتماعیِ لیتل

جستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 46، شماره 1 - شماره پیاپی 180، خرداد 1392، صفحه 85-104   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v46i1.24024

نویسنده

ابراهیم رنجبر^*

محقق اردبیلی

چکیده

رمان نفرین زمین بیش از این که یک اثر هنری باشد، سندی اجتماعی است. آل‌احمد در این اثر ارزشمند کوشیده تا تحلیلی اجتماعی از عصر خود ارائه کند و نسبت به وقوع تجدد که از دیدگاه او آفت‌هایی بنیان‏کَن در پی دارد، اخطار دهد. بدین جهت این اثر پخته‌ترین اثر داستانی و گلچین افکار اجتماعی او و متضمن یک تئوری اجتماعی است. در این نوشته تئوریِ منعکس شده در رمان نفرین زمین را با مدل‌های معروف تبیین1 در علوم اجتماعی تطبیق می‌دهیم تا هم ارزش اجتماعی و تاریخی نفرین زمین و هم جایگاه بینش اجتماعی این روشنفکر مطرح و صاحب‌قلم که آثارش هنوز هم خواننده و طرف‏دار دارند، در عرصة نظریه‏پردازی اجتماعی بیش از پیش روشن شود. دریافت پایانی ما در این پژوهش آن است که تئوری آل‌احمد فقط با یک مدل قابل تبیین نیست، بلکه برای تبیین آن باید از چند مدل استفاده کرد. علاوه بر این تمام نظریات او صائب و قابل دفاع نیستند و برخی با ضعف‌های اساسی مواجهند.

کلیدواژه‌ها

نفرین زمین؛ جلال آل‏احمد؛ روشنفکر؛ تئوری، تبیین