بررسی تأثیر شاهنامه در امثال فارسی بر پایۀ امثال‌و‌حکم دهخدا*

جستارهای نوین ادبی

مقاله 1، دوره 46، شماره 2 - شماره پیاپی 181، شهریور 1392، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v46i2.27622

نویسندگان

عباس واعظ زاده^* ؛ محمد جعفر یاحقی

فردوسی مشهد

چکیده

شاهنامة فردوسی به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی چون اشتمال بر تاریخ و فرهنگ دیرینه و پرافتخار ایران زمین، توجه همة طبقات مردم ایران از جمله عوام را به خود جلب کرده است. یکی از نمودهای توجه عوام به شاهنامه را می‌توان در امثال رایج در بین آن‌ها مشاهده کرد. مصراع ها، ابیات و مضامینی از شاهنامه که به عنوان مَثَل بر سر زبان‌ها افتاده یا مثل‌هایی که حول داستان‌ها، شخصیت‌ها، سراینده و خود واژة شاهنامه شکل گرفته است، از نفوذ گسترده و عمیق شاهنامه در «حکمت توده» حکایت دارد. هدف این مقاله بررسی نقش و سهم فردوسی و شاهنامه در مثل های فارسی موجود در امثال و حکم دهخدا و کندوکاو در این مثل-هاست. برای این منظور با دو رویکرد اثرمحور و مثل محور به بررسی امثال مأخوذ از شاهنامه پرداخته و این امثال را از لحاظ گونه شناسی و موضوعی مورد بررسی قرار داده ایم. در پایان نیز به بررسی دلایل فراوانی امثال و حکم مأخوذ از شاهنامه و تفکیک مثل ها و ارسال المثل های شاهنامه پرداخته ایم.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ امثال و حکم؛ مَثَل؛ گونه های مثلی؛ موضوعات مثلی