سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان در نگهداری فضای سبز در شهر مشهد (نمونۀ موردی: منطقۀ 3 شهرداری مشهد)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 4، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 31، اسفند 1397، صفحه 73-101   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v16i2.64829

نویسندگان

فرزانه رزاقیان¹؛ سیمین فروغ زاده^{* 2}

¹پردیس بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

 هدف: هدف این مقاله بررسی و تبیین میزان مشارکت شهروندان منطقۀ 3 شهرداری مشهد در نگهداری فضای سبز است.
روش: نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش مطالعه پیمایشی می‏ باشد. جامعۀ آماری شهروندان مشهدی ساکن در منطقة 3 با جمعیت 387862 نفر هستند که طبق تقسیمات شهرداری مشهد از نواحی کم ‏برخوردار درآمدی بوده و پایین ‏ترین سرانۀ فضای سبز را در بین مناطق سیزده­ گانۀ شهرداری داراست. حجم نمونه با استفاده از روش کوکران و نمونه ‏برداری تصادفی 380 نفر است. برای تجزیه و تحلیل داده‏ها از نرم­افزارSPSS و روش‏های آماری آزمون کروسکال والیس، آزمون اسپیرمن و آزمون کندال استفاده شده است. پنج متغیر وضعیت اقتصادی، احساس تعلق و مالکیت، مهاجرت، سطح رضایت از فضای سبز و تحصیلات شهروندان منطقة 3 به­ عنوان متغیرهای مستقل و میزان مشارکت آن­ها در نگهداری فضای سبز به ­عنوان متغیر وابسته بررسی شده است.
یافته ­ها/ نتایج: نتایج نشان می­ دهد بین پایگاه اقتصادی افراد و میزان مشارکت آ­­ن­ها رابطۀ معناداری وجود ندارد؛ اما بین متغیرهای احساس تعلق مکانی ساکنان و سطح رضایت از فضای سبز با میزان مشارکت آن­ها رابطۀ معناداری وجود دارد. حاشیه نشینی و مهاجرت از میزان مشارکت می ­کاهد و تحصیلات افراد بر مشارکت آن­ها اثرگذار نیست.
نتیجه­ گیری: یافته ­های به دست آمده حاکی از آن است که بیشتر شهروندان معتقدند با مشارکت خود می­ توانند در نگهداری فضای سبز تأثیرگذار باشند و هرچه میزان رضایتمندی از خدمات‏رسانی در فضای سبز شهری بیشتر باشد، شهروندان تمایل بیشتری به مشارکت دارند. بنابراین، از آنجایی که اکثر پاسخ ‏دهندگان تمایل دارند در این امر با مدیریت شهری همکاری کنند، شایسته است مدیریت شهری برنامه‏ های ویژه ‏ای را از طریق مردم برای نگهداری فضای سبز اجرا کند.

کلیدواژه‌ها

فضای سبز شهری؛ مشارکت اجتماعی؛ شهر مشهد

مراجع

1. آلموند، گ. ا؛ مونت، ر.ج و پاول، ب. (1381). چارچوبی نظری برای بررسی سیاست تطبیقی. (ترجمه، ع. ر، طیب). تهران: انتشارات مؤسسة عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.

2. ترنر، ج. (1382). ساخت نظریة جامعه‌شناختی. (ترجمه، ع. لهسائی‌زاده). شیراز: انتشارات نوید شیراز.

3. جاجرمی، الف؛ بیگدلی، ح. و حناچی، م. (1383). مدیریت شهری پایدار. چاپ دوم. تهران: انتشارات سازمان شهرداری های کشور.

4. رفیع پور، ف. (1372). سنجش گرایش روستاییان به جهاد سازندگی. تهران: انتشارات ارغنون.

5. رهنما، م. ر؛ رزاقیان، ف؛ آقاجانی، ح. و امیرفخریان، م. (1393). جهاددانشگاهی خراسان رضوی، طرح پژوهشی: پژوهشی پیرامون امکان سنجی ایجاد و مدیریت پایگاه داده های مکانی شهرداری منطقه سة مشهد. جهاد دانشگاهی مشهد.

6. ریتزر، ج. (1373). نظریه‌های جامعه‌ شناسی ).ترجمه، ا. غروی زاد). تهران: انتشارات ماجد.

7. زارع، س؛ نمیرانیان، م؛ فمی، ح. و قاسمی، ج. (1389). نقش سرمایة اجتماعی در مشارکت شهروندان در امور پارک های جنگلی (مطالة موردی: شهر تهران). مجلة جنگل ایران، 4 (2)، 285-273.

8. سازمان مسکن و شهرسازی. (1370). طرح تفصیلی خازنی. مشهد: سازمان مسکن و شهرسازی.

9. سلیمانی، م. (1387). نقش سرمایة اجتماعی در توسعة اقتصادی، مروری بر مطالعات انجام‌شده. مجلة توسعة راهبرد، 5 (16)، 179-163.

10. صرافی، م؛ عبدالهی، م. (1387). تحلیل مفهوم شهروندی و ارزیابی جایگاه آن در قوانین، مقررات و مدیریت شهری کشور. فصل‌نامة پژوهش‌های جغرافیایی، 63 (40)، 134-115.

11. مهندسین مشاور آرمانشهر. (1386). طرح جامع توسعه و عمران کلان‌شهر مشهد، حوزة میانی شرقی کلان‌شهر مشهد. مشهد: اداره کل طرح ها و مطالعات فنی و شهری.

12. مهندسین مشاور مهرازان. (1390-1370). طرح جامع مشهد. مشهد: اداره کل مسکن و شهرسازی خراسان.

13. عباس زاده، م. (1387). بررسی عموامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در امور شهر (مطالعة موردی : شهر اصفهان). رسالة دکتری منتشرنشدة جامعه‌شناسی. دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

14. عباسی، ع؛ باسامی، الف. و کابلی، ن. (1392). بررسی تمایل شهروندان به مشارکت در فعالیت‌های حفاظت و توسعۀ فضای سبز شهر تهران. نشریة محیط زیست طبیعی (مجلة منابع طبیعی ایران). 66 (4)، 410-399.

15. گنجی، م؛ هلالی ستوده، م. (1390). رابطة گونه‌های دینداری و سرمایة اجتماعی (رویکردی نظری و تجربی در بین مردم شهرستان کاشان. مجلة علمی –پژوهشی جامعه‌شناسی کاربردی، 22 (2)، 120-95.

16. لشگرآرا، ف. (1391). راهکارهای جلب مشارکت شهروندان منطقة 19 تهران در توسعة فضای سبز بوستان ولایت. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد رشتة علوم اجتماعی. دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد گرمسار، گرمسار، ایران.

17. محسنی، م. (1389). بررسی آگاهی‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی- فرهنگی در ایران. تهران: دبیرخانة شورای فرهنگ عمومی کشور.

18. محمد حسینی، ف؛ معینی، الف؛ رمضانی، ر؛ لاهیجانیان، الف. (1394). نقش مشارکت مردمی در حفظ، نگهداری و توسعة فضای سبز شهر کرج (مطالعة موردی: منطقة 8 شهرداری کرج). فصل-نامة علوم وتکنولوژی محیط زیست، 17 (4)، 164-145.

19. مرکز آمار ایران. (1394). سال‌نامة آماری شهر مشهد، ص. 258.

20. موسایی، م. و شیانی، م. (1389). مشارکت در امور شهری و الزامات آن در شهر تهران. فصل‌نامة علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی. 10 (38)، 268-245.

21. مهندسان مشاور فرنهاد. (1388). طرح توسعه و عمران (جامع) کلان‌شهر مشهد. مطالعات پایه محیط انسان ساخت، بافت فرسوده. مشهد: اداره کل مسکن و شهرسازی خراسان.

22. میرعباسی، الف؛ حسن پور، م. (1389). شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت زیست‌محیطی با کمک نظریة کنش موجه. کرمان، سیزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران. صص. 356-345.

23. نوابخش، م. و جوشقانی، ز. (1391). عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر میزان مشارکت دانش آموزان در فعالیت‌های دانش‌آموزی. مجلة مطالعات توسعة اجتماعی ایران، 4 (4) ، 121-108.

24. همتی، ن؛ هندیانی، ع. و قدمی، م. (1393). بررسی نقش مشارکت شهروندان در حفظ و نگهداری فضاهای سبز شهری و راهکارهای آن (مطالعة موردی اراضی عباس آباد). مجلة مطالعات مدیریت شهری، 6 (17)، 53-41.

25. هندیانی، ع؛ همتی، ن.(1395). بررسی نقش مشارکت مالی شهروندان در حفظ و نگهداری فضاهای سبز شهری (مطالعة موردی: اراضی عباس آباد). اولین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل، با همکاری انجمن علمی اقتصاد شهری ایران. 29 اردیبهشت 1395. تهران، سالن همایش بانک شهر.

26. یوسفی، ع. و ورشوئی، س. (1389). نابرابری اجتماعی در فضای شهری مشهد (برآوردی از نابرابری های درآمدی و تحصیلی در نواحی شهر). مجلة مطالعات اجتماعی ایران، (4)4، 163-154.

27. Agostino, M. J. (2006). Citizenship and service education (CASE): An assessment of service learning and its impact on social capital (Unpublished doctoral dissertation). New Jersey, USA.

28. Carver, S. (2000). Public participation in local decision making. UK: Scholl of Geography, University of Leeds.

29. Faurks, K. (2000). Citizenship. London, UK: Rutledge

30. Jausus, N. & Said, I. (2014). Barriers to Participation in Neighbourhood Public Space maintenance. Paper presented in The first International conference of IASUR (International Alliance for Sustainable Urbanization and Regeneration), Kashiwa City, Chiba.

31. Mattijssen, T.J.M., Van der Jagt, A.P.N., Buijs, A.E., Elands, B.H.M., Erlwein, S.,& Lafortezza, R. (2017). The long-term prospects of citizens managing urban green space: From place making to place-keeping?. Urban Forestry & Urban Greening Journal, 16 (26), 78-84.

32. Schubler, P. (1996). Participation and partnership in urban management and infrastructure. Washington D. C: Programme by World Bank.

33. Sotiria, C., & Yiota, T. (2017). Patterns of participative governance in planning and management of urban green spaces: Initial assessments through the European and Greek experience. In A. Gospodini (Ed.), Proceedings of the International Conference on Changing Cities III Spatial, Design, Landscape & Socio-economic Dimensions (pp. 45-61). Greece: Grafima Publications.

34. Urry, J. (2000). Sociology Beyond Societies, Mobilization for Twenty first Century. Teaching Sociology, 28(4), 392-393

35. Yaoqi, Z., hussein, A.R., Deng, J.G., & Lenton, N. (2005). Public Attitudes Toward Urban Trees and Supporting Urban Trees Program. Environment and behavior, 39 (6), 797-814.