ارزیابی و پهنه‌بندی خطر ریزش های سنگی در منطقۀ بند ارومیه (مسیر جادۀ ارومیه ـ سیلوانا) با استفاده از روش آنبالاگان

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 5، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 29، فروردین 1398، صفحه 83-102   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.77318

نویسندگان

حسن حاجی حسینلو^{* 1}؛ رضا عباسیان ولندر²

¹واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی

²واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

جادۀ ارومیه ـ سیلوانا در جنوب غرب شهرستان ارومیه قرار دارد این جاده از ابتدای جادۀ بند شروع شده و در منطقۀ تفرجگاهی و گردشگری بند ارومیه واقع شده است. هدف از این تحقیق تعیین مناطق پر خطر با استفاده از نرم افزار (Arc GIS 10) و روش پهنه­بندی آنبالاگان، از دیدگاه ناپایداری دامنه­ای در محور فوق و روستا­های منطقه است. به این منظور 14 لایه (گسل، ارتفاع، آبراهه، شیب، جهت شیب، واحد سنگ­های رسوبی آواری (OMS)، رسوبات آبرفتی، پوشش گیاهی، نقاط حادثه­ساز، روستا، شهر، سد، جاده و راه­های روستایی) تهیه شد و با وزن­دهی به عوامل مخاطره­زا و با استفاده از نقشۀ پهنه­بندی خطر ریزش سنگی محدودۀ مورد مطالعه، نتایج را به پنج گروه تقسیم نمودیم: بر طبق نقشۀ مورد نظر از مجموع 07/7441 هکتار از محدودۀ مورد مطالعه، 73/1509 هکتار در محدودۀ با خطر بسیار زیاد قرار دارد، 47/2330 هکتار در محدودۀ با خطر زیاد، 14/1980 هکتار در محدودۀ با خطر متوسط، 66/1150 در محدودۀ با خطر کم و 07/470 هکتار در محدودۀ با خطر بسیار کم قرار دارد. تمامی روستا­ها (بند، جانوسلو، نوشان علیا و سفلی) در مناطق با خطر زیاد تا متوسط واقع شده­اند. بیشترین تجمع مناطق پرخطر در غرب، جنوب­غربی می­باشد. اکثر راه­های روستایی در مناطق با خطر کم تا متوسط قرار دارند و از 14 کیلومتر جادۀ اصلی تنها دو کیلومتر از آن در محدودۀ کم خطر و بی خطر قرار دارد. با انطباق نقشۀ نقاط حادثه ساز با نقشۀ پهنه بندی می­فهمیم که بیشتر ریزش­های سنگی و واریزه­ها در پهنۀ با خطر متوسط تا بسیار بالا قرار دارند. سد شهرچایی در محدودۀ با خطر متوسط قرار دارد ولی دامنه­های اطراف سد مناطقی پر خطر هستند که ریزش­های سنگی در آن­ها سد شهرچایی را تهدید می­کند.

کلیدواژه‌ها

ریزش سنگ؛ پهنه بندی؛ آنبالاگان؛ بند ارومیه

مراجع

ارومیه ای، علی؛ امین زاده، محمد؛ 1377. ارزیابی خطر زمین لغزش در حوزۀ آبخیز هلیل رود. مجموعه مقالات دومین همایش ملی رانش زمین و راه های مقابله با خطرات آن. صفحات 345-349.

آقانباتی، علی؛ 1383. زمین شناسی ایران. انتشارات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور. 586 صفحه.

چپی، کامران؛ شیرزادی، عطا الله؛ سلیمانی، کریم؛ حبیب نژاد، محمود؛ 1389. مقایسۀ مدل‌های رگرسیون لجستیک و نسبت فراوانی در پهنه بندی خطر ریزش سنگ. نشریۀ مرتع و آبخیز داری. مجلۀ منابع طبیعی ایران. دوره 63. شماره 4. صفحات 489-502.

حاجی حسینلو، حسن؛ نصیری، مهسا؛ 1394. تحلیل ساختاری از سیستم شکستگی‌های بند ارومیه. فصلنامۀ زمین ساخت. سال اول. شمارۀ 4.

رجایی، علی؛ 1373. ژئومورفولوژی کاربردی در برنامه ریزی و عمران ناحیه ای. چاپ اول. نشر قومس. 328 صفحه.

شیرزادی، عطااله؛ موسوی، زهره؛ کاویان، عطااله؛ 1389. ساخت مدل منطقه ای خطر ریزش سنگ در طول جاده های کوهستانی با استفاده از شاخص هم پوشانی و GIS (مطالعه موردی: کردستان، گردنه صلوات آباد). پژوهش‌های آبخیز داری. شماره 89. صفحات 82 ـ 91.

علایی طالقانی، محمود؛ جلیلان، ستار و رضاپور، علی؛ 1394. بررسی ژئومورفولوژیکی خطر ریزش سنگ در مسیر جاده کرمانشاه ایلام، از شهر حمیل تا روستای شباب. جغرافیا و پایداری محیط. شماره 14. صفحات 17 ـ 28.

غفاری گیلانده، عطا؛ مددی، عقیل؛ پیروزی، الناز؛ 1394. ارزیابی و پهنه بندی خطر زمین لغزش با استفاده از مدل ویکور (مطالعه موردی: حوضه آبخیز آق لاقان چای). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی. سال سوم. شماره 4. صفحات 124-141.

معماریان، حسین؛ 1377. زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیک. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

موسوی، زهره؛ شیرزادی، عطاالله؛ شیرزادی، بهنام؛ 1389. بررسی حساسیت خطر عوامل مؤثر بر ریزش سنگ در طول جاده های کوهستانی با استفاده از تحلیل آماری نسبت فراوانی. مجموعه مقالات پنجمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیز داری ایران (مدیریت بلایای طبیعی).

مهدوی فر، محمد رضا؛ منتظرالقائم، سعید؛ 1382. مطالعات پیشاهنگ پهنه‌بندی خطر زمین لغزش در جنوب البرز مرکزی. پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله. گزارش طرح تحقیقاتی برای کمیته فرعی- تخصصی مقابله با خطرات ناشی از زلزله و لغزش لایه‌های زمین.

A bolmasod, B. & Stojkov, K., 1994. The influence of the landslide on urban planning in Belgrade city, Proc. Of 7th. International Congress, International Association of Engineering Geology, Lisbon, Portugal, 3: 2161-2168

Anbalagan, R., 1992. Landslide hazard evaluation and zonation mapping in mountainous terrain. Engineering Geology, 32: 269-278.

Gerber, W., Volkwein, A., Schellenberg, K., Labiouse, V., Agliardi, F., Berger, F., Bourrier, F., Dorren, L. K. A., Jaboyedoff, M., 2011. Rockfall characterisation and structural protection a review, Natural Hazards and Earth System Sciences, N 11, pp 2617–2651.

Hantz, D., Vengeon, J.M., Dussauge-Peisser, C., 2003. An historical, geomechanical and probabilistic approach to rock-fall hazard assessment. Natural Hazards and Earth SystemSciences 3, 693–701.

Selby, M., J., 1985. Earth’s changing surfaces, An introduction geomorphology. Clarendon press. Transportation Research Board (TRB)., 1996. Landslides, Investigation and Mitigation. National Research Council, Special Report 247, Washington, D.C., 673 pages.

Tunusluoglu, M. C., Zorlu, K., 2009. Rockfall Hazard Assessment in a Cultural and Natural Heritage (Ortahisar Castle, Cappadocia, Turkey), Environmental Geology, Vol. 56, No. 5, PP. 963-972.

Turrini, M. C., Semenza, P. & Abu Zeid, N., 1994. Landslide Hazard Zonation of the Alpago Area (Belluno, Northern Italy)", 7th. International Congress, International Association of Engineering Geology, Lisbon, Portugal, Vol.3, pp. 2181-2189.