بررسی وضعیت پایداری روستاهای شهرستان پلدختر بر اساس نگرش های زیست محیطی

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 9، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 31، اسفند 1397، صفحه 213-241   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v16i2.72243

نویسندگان

مهرشاد طولابی نژاد^* ؛ جواد بذرافشان؛ سیروس قنبری

دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

 اهداف: از بین رفتن منابع طبیعی از جمله مشکلات مهمی می ­باشد که به ­طور قابل توجهی معیشت جامعۀ روستایی را متأثر ساخته است؛ زیرا ناپایداری در محیط نهایتا موجب ناپایداری جوامع انسانی خواهد شد. با توجه به اهمیت این موضوع، تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت پایداری محیطی در نواحی روستایی شهرستان پلدختر صورت پذیرفت.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. ابزار گردآوری داده­ ها پرسش­نامه بوده است. جامعۀ آماری خانوارهای روستایی شهرستان پل‌دختر است. (11289N=). به روش نمونه­ گیری سهمیه­ ای، 400 نمونه (136 روستا) انتخاب شد. برای بررسی وضعیت پایداری از آزمون t تک ­نمونه ­ای، برای بررسی تفاوت مناطق روستایی از نظر وضعیت پایداری از آزمون­های تعقیبی (Post Hoc) و برای ارائۀ مدل پژوهش از مدل­سازی معادلات ساختاری (SEM) استفاده شد.
یافته­ ها/ نتایج: یافته­ ها نشان داد که منابع آب با میانگین (82/2)، جنگل­ها و درختان (74/2) و مرتع و چراگاه­ها (56/2) در وضعیت ناپایداری به سر می­ برند. تنها عاملی که در وضعیت تاحدودی پایدار قرار دارد عامل خاک (03/3) است. مدل پایداری محیطی نشان داد که عامل مراتع و چراگاه­ها (Y1) با بار عاملی 82/0 بیشترین اثر را در ناپایداری محیطی داشته است. همچنین، تفاوت مکانی قابل‌توجهی بین مناطق روستایی از نظر عوامل ناپایداری وجود دارد.
نتیجه­ گیری: نتایج نشان داد که روستاهای شهرستان از نظر عوامل پایداری در شرایط ناپایداری قرار دارند. مهمترین عامل ناپایداری در این شهرستان عامل مراتع و چراگاه­ها می­ باشند. دو دهستان میانکوه غربی و جایدر به ­ترتیب ناپایدارترین و پایدارترین دهستان­های مورد بررسی هستند.

کلیدواژه‌ها

عوامل محیطی؛ توسعه پایدار؛ محیط زیست؛ معادلات ساختاری؛ شهرستان پلدختر

مراجع

1. پایدار، ا. (1392). ارائة الگوی سیاست مطلوب بهره-برداری از منابع‌آب زیرزمینی برای فعالیت‌های کشاورزی در نواحی روستایی (حوزه جغرافیایی- فرهنگی هلیل‌رود- دشت جیرفت). رسالة دکتری منتشرنشدة جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی. دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2. پور، س؛ سعادت‌یار، ف. (1391). تحلیل و بررسی نگرش-ها و نیات‌رفتاری مسئولانة زیست‌محیطی با توجه به شهروند زیست محیطی. مجلة راهبرد یاس، (29)، 211-188.

3. تاج‌بخش، ح. (1386). فرهنگ‌سازی برای جلوگیری از تخریب و انهدام محیط زیست. مجلة تحقیقات دامپزشکی، 62 (3)، 226- 223.

4. تقی‌زاده انصاری، م. (1374). حقوق محیط زیست در ایران. تهران: نتشارات سمت..

5. حبیبی، ک؛ رحیمی کاکه‌جوب، آ؛ و عبدی، م. ه. (1391) ارزیابی جاپای بوم‌شناختی وسایل حمل و نقل شهری؛ رویکردی نوین به منظور برنامه‌ریزی حمل و نقل پایدار، نمونة ‌موردی: شهر ارومیه. مجلة آمایش جغرافیایی فضای گلستان، 2 ( 5)، 116- 99.

6. ریاحی، و؛ عزیزپور، ف؛ نوری، آ. (1394). تحلیل سطح پایداری محیطی سکونتگاه‌های روستایی در شهرستان خرمدره. راهبردهای توسعة روستایی، 3 (3)، 973- 955.

7. شرفی، ل؛ علی‌بیگی، ا. ح. (1394). سنجش الگوی پایداری محیط‌زیست روستایی مورد: روستای شروینه در شهرستان جوانرود. فصل‌نامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، 4 ( 2)، 132- 115.

8. طولابی‌نژاد، م؛ طولابی‌نژاد، م؛ و طباطبایی، ع. (1396). سازگاری کشاورزان با تغییرات آب و هوایی و نقش آن در امنیت غذایی خانوارهای روستایی شهرستان پلدختر. مخاطرات محیط طبیعی، 6 (13)، 90- 67.

9. عنابستانی، ع. ا؛ خسروبیگی برچلوئی، ر. (1391). سنجش و ارزیابی پایداری زیست‌محیطی در مناطق روستایی با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری‌چندمعیاره پرومتی. آمایش جغرافیایی فضا، 2 (3)، 72- 51.

10. نوری، ه؛ امینی، ع؛ و رحیمی، ح. (1395). ارزیابی رابطة کشاورزی پایدار و توسعة پایدار روستایی (مطالعة موردی: نواحی روستایی شهرستان فسا). پژوهش‌های روستایی، 7 (4)، 703- 688.

11. Bicknell, K. B., Ball, R. J., Cullen, R., Bigsby, H. R. (1998). New methodology for the ecological footprint with an application to New Zealand economy. Ecological Economics, 3(27), 149-160.

12. Boggia, A., Rocchi, L., Paolotti, L., Musotti, F., & Greco, S. (2014). Assessing rural sustainable development potentialities using a dominance-based rough set approach. Journal of Environmental Management, 37(114), 60-67.

13. Clements, J. M., McCright, A. M., Dietz, T., & Marquart-Pyatt, S. T. (2015). A behavioural measure of environmental decision-making for social surveys. Journal Environmental Sociology, 1(1), 27-37.

14. Coutts, C., Forkink, A., & Weiner, J. (2014). The portrayal of natural environment in the evolution of the ecological public health paradigm. International Journal of Environmental Research and Public Health, 11(1), 1005-1019.

15. Dallmeyer, D. G. (2006, October). Incorporating environmental ethics into ecosystem-based management. Paper Presented at the Sixth Marine Law Symposium, Roger Williams University, Bristol, Rhode Island, England.

16. Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig. A. G., & Jones. R. E. (2000). New trends in measuring environmental attitudes: Measuring endorsement of the new ecological paradigm. Journal of Social Issues, 56(3), 425-442.

17. Filoso, S., Do Carmo, J., Fernanda Mardegan, S., Rafaela Machado Lins, S., Figueiredo Gomes, S., & Antonio Martinelli, L. (2015). Reassessing the environmental impacts of sugarcane ethanol production in Brazil to help meet sustainability goals. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 6(52), 1847-1856

18. Fu, M., Exeter. D. J., & Anderson, A. (2015). The politics of relative deprivation: A transdisciplinary social justice perspective. Social Science and Medicine, 133(5), 223-232.

19. Gentle, P., & Maraseni, T. N. (2012). Climate change, poverty and livelihoods: Adaptation practices by rural mountain communities in Nepal. Environmental Science and Policy, 15(1), 24- 34.

20. Gottlieb, D., Kissinger, M., Vigoda-Gadot, E., & Haim, A. (2012). Analyzing the ecological footprint at the institutional scale: The case of an Israeli high school. Journal of Ecological Indicators, 1(18), 91-97.

21. Ifegbesan, A. P., & Rampedi, I. T. (2018). Understanding the role of socio demographic and geographical location on pro-environmental behavior in Nigeria. Applied Environmental Education and Communication, 4(14), 1- 17.

22. Ihuah, P. W., Kakulu, I. I., & Eaton, D. (2014). A review of critical project management success factors (CPMSF) for sustainable social housing in Nigeria. International Journal of Sustainable Built Environment, 3(1), 62-71.

23. Kaiser, F. G., Wolfing, S., & Fuhrer, U. (1999). Environmental attitude and ecological behavior. Journal of Environmental Psychology, 19, 1-9.

24. Kanamaru, M. (2005). Approaches for systematic planning of development, projects. Dehli: Kodrige.

25. Kates, R. W., Parris, T. M., & Leiserowitz, A. A. (2005). What is sustainable development? Goals, indicators, values, and practice. Environment, 47(3), 10-21.

26. Katungi, E., Sperling, L., Karanj, D., Farrow, A., & Beebe, S. (2012). Relative importance of common bean attributes and variety demand in the drought areas of Kenya. Journal of Development and Agricultural Economics, 3(8), 411- 422.

27. Kifle, S., Teferi, B., Kebedom, A., & Legesse, A. (2016). Factors influencing farmers decision on the use of introduced soil and water conservation practices in the Lowland’s of Wenago Woreda, Gedeo Zone, Ethiopia. American Journal of Rural Development, 4(1), 24-30.

28. Kissinger, M., & Gottlieb, D. (2010). Place oriented ecological Footprint Analysis: The case of Israel’s grain supply. Journal of Ecological Economics, 69(8), 1639- 1645.

29. Kwadwo, A. O., & Samson, J. (2012). Increasing agricultural productivity and enhancing food security in Africa: New challenges and opportunities. Increasing Agricultural Productivity and Enhancing Food Security in Africa. Addis Ababa: International Food Policy Research Institute.

30. Lee, Y. B. (2017). Exploring the relationship between E-government development and environmental sustainability: A study of small Island Developing States. Sustainability, 9(5), 1-16.

31. Lu, T. (2007). Research of domestic water consumption: A field study in Harbin (Unpublished master's thesis). Laughborough University, England.

32. Morse, S., & Vogiatzakis, I. N. (2014). Resource use and deprivation: Geographical analysis of the ecological footprint and Townsend index for England. Sustainability, 6(8), 4749-4771.

33. Moseley, M. J. (2002). Local rural development principles and practice. Manchester, England: Gloucestershire University Press.

34. Palmer, C., McShane, K., & Sandler, R. (2014). Environmental ethics. Annual Review of Environment and Resources, 39(1), 419-442.

35. Payne, P. G. (2010). Moral spaces, the struggle for an intergenerational environmental ethics and the social ecology of families: An ‘other’ form of environmental education. Environmental Education Research, 16(2), 209-231.

36. Ponisio, L. C., & Kremen, C. (2016). System-level approach needed to evaluate the transition to more sustainable agriculture. Proceedings of the Royal Society B: Biological, 283(2), 1-4.

37. Pugliese, P. (2002). Organic farming and sustainable rural development: A multifaceted and promising convergence. A Manifested and Promising Governce in Sociologica Ruralist, 41(1), 112-130.

38. Robinson, G. M. (2008). Book cover sustainable rural systems (perspectives on rural policy and planning). London: Ashgate Publishing Ltd.

39. Stern, P. C., Dietz, T., & Guagnano, G. (2016). The new ecological paradigm in social-psychological context. Environment and Behavior, 27(6), 723-743.

40. Toro, J., Requena, I., & Zamorana, M. (2009). Environmental impact assessment in Colombia: Critical analysis and proposals for improvement. Environmental Impact Assessment Review, 30(4), 79-86.

41. Wackernagel, M., & Rees, W. E. (1996). Our ecological footprint: Reducing human impact on the earth. Gabriola Iisland, BC: New Society Publishers.

42. Willer, H., & Kilcher, L. (2009). The world of organic agriculture: Statistics and emerging trend. Switzerland: International Federation of Organic Agriculture Movements Publishing.