مجازات سبِّ معصومان و چگونگی رفع تعارض آن با سیرة عملی ایشان

فقه و اصول

مقاله 7، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 117، شهریور 1398، صفحه 129-144   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v51i3.50600

نویسندگان

سید مهدی مرویان حسینی^* ؛ عباسعلی سلطانی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مجازاتی که فقها برای سبّ و شتم پیامبر و امامان با استناد به روایات بیان کرده‌اند وجوب قتل شخص دشنام‌دهنده و مهدورالدّم بودن اوست. به‌رغم این معنا در سیرة عملی حضرات معصومان موارد گوناگونی وجود دارد که ایشان با شخص دشنام دهنده به رفق و مدارا برخورد کرده و اصحاب خود را از اینکه مجازات قتل را اجرا کنند بازداشته‌اند. این جستار در مقام رفع تعارض پیش‌گفته، مستندات روایی مجازات قتل دشنام دهنده را تحلیل و بررسی کرده و چنین نتیجه گرفته که قدر متیقن از ادلة مورد اشاره، وجوب قتل دشنام دهنده‌ای است که مقام رسالت پیامبر را هدف قرار داده است. در فرض تسرّی مورد روایات به دشنام دهنده امامان، مجازات قتل مربوط به معاندان و نواصبی است که از سر علم و آگاهی شخصیت حقوقی و جایگاه امامت امام را مورد هتک قرار دهند. بنابراین میان حکم شرعی مجازات شخص سابّ و سیرة عملی امامان معصوم در برخورد اخلاقی کریمانه با افرادی که از روی جهل به ایشان توهین کرده و از سر جهل با شخص حقیقی آنان در خصومت واقع شده‌اند، تعارضی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

سبّ النبی؛ سبّ الائمه؛ مجازات سب؛ قتل؛ شخصیت حقوقی

مراجع

ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: دار الشریف، چاپ دوم، 1406 ق.

ابن بابویه، محمد بن علی ، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.

ابن حیون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، 1385 ق.

ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم: علامه، چاپ اول، 1379 ق.

ابن غضائری، احمد بن حسین، رجال ابن الغضائری، قم، بی‌نا، بی‌تا.

الامام علی بن موسی الرضا، صحیفة الامام الرضا، مشهد: کنگره جهانی امام رضا، چاپ اول، 1406 ق.

بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، دارالفکر للطباعة والنشر و التوزیع، 1401 ق.

برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1371 ق.

برقی، احمد بن محمد ، رجال البرقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1342.

ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422 ق.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1409 ق.

خوئی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول، 1422 ق.

خوئی، ابوالقاسم ، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، چاپ پنجم، 1413 ق.

شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، قم: مشهور، چاپ اول، 1379.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1410 ق.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.

طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم: الشریف الرضی، چاپ چهارم، 1412 ق.

طبری، محمد بن جریر، المسترشد فی امامة علی بن ابیطالب، قم: کوشانپور، چاپ اول، 1415 ق.

طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم: دار الثقافه، چاپ اول، 1414 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، الفهرست، نجف: المکتبة الرضویه، چاپ اول، بی‌تا.

طوسی، محمد بن حسن ، رجال الطوسی، قم: موسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم، 1373.

علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة، چاپ دوم، 1381 ق.

عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تهران: المطبعة العلمیه، چاپ اول، 1380 ق.

کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، 1409 ق.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم: دار الحدیث، چاپ اول، 1429 ق.

گلپایگانی، محمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم: دار القرآن الکریم، چاپ اول، 1412 ق.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العرب، چاپ دوم، 1403 ق.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ، مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1404 ق.

مجلسی، محمد تقی بن مقصودعلی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: کوشانپور، چاپ دوم، 1406 ق.

مجلسی، محمد تقی بن مقصودعلی ، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی، چاپ اول، 1406 ق.

مرعشی نجفی، شهاب الدین، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1415 ق.

مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگرة شیخ مفید، چاپ اول، 1413 ق.

نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365.