اثربخشی کتاب‌درمانی تحولی بر ابعاد انگیزش خواندن دانش‌آموزان دختر پایه سوم ابتدایی شهر یزد

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 10، دوره 8، شماره 1، شهریور 1397، صفحه 379-394   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.61394

نویسندگان

مهدیه آرایی^* ؛ مهدی رحیمی؛ مریم زارع

دانشگاه یزد

چکیده

مقدمه: شواهد نشان می‌دهند که وضعیت فعلی فرزندپروری و آموزش رسمی و مدرسه‌ای درکشور نتوانسته قشر وسیعی ازکودکان و نوجوانان را به کتاب‌های درسی و غیردرسی علاقه‌مند کند یا در آنها کشش و ذوق کتاب‌خوانی آزاد و فعال را بپروراند. این پژوهش به منظور بررسی اثربخشی کتاب‌درمانی تحولی بر انگیزش خواندن دانش‌آموزان پایه سوم دبستان شهر یزد انجام شد. کتاب‌درمانی تحولی، یکی از انواع کتاب‌درمانی است که درمحیط کلاس درس روی می‌‌دهد و معلم سعی می‌کند روش و رفتارهای مثبت مواجه با چالش‌های زندگی را نشان دهد.

روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه گواه است و از لحاظ هدف در زمره پژوهش‌های کاربردی قرار می‌گیرد. جامعه آماری این پژوهش شامل همه دانش‌آموزان دختر پایه سوم ابتدایی مشغول به تحصیل در مدارس ابتدایی، در سال 95-1394 در شهرستان یزد است. نمونه مورد پژوهش، به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شده‌است. دو مدرسه انتخاب شده، هر کدام دارای یک کلاس در پایه سوم ابتدایی بودند که به صورت تصادفی یک مدرسه به عنوان گروه آزمایش و یک مدرسه به عنوان گروه گواه در نظر گرفته شد. نمونه این پژوهش یک نمونه 40 نفری است که در دوگروه آزمایش و گواه (20 نفر در هرگروه)، گمارده شده‌اند. برای اندازه‌گیری متغیر وابسته، از پرسش‌نامه انگیزش خواندن گاتری و ویگفیلد، استفاده گردید. در این پژوهش، به منظور بررسی فرضیه‌‌ها از آزمون تی مستقل جهت مقایسه نمرات افزوده استفاده گردید.

یافته‌ها: نتایج بیانگر این موضوع بود که کتاب‌درمانی تحولی بر انگیزش خواندن و همچنین ابعاد آن تأثیر مثبت داشته و فرضیه‌‌های پژوهش در مورد تأثیر کتاب‌درمانی تحولی بر انگیزش خواندن و ابعاد خواندن از روی کنجکاوی، درگیرشدن درخواندن و دلایل اجتماعی، تأیید گردیده است؛ اما فرضیه پژوهش در مورد افزایش انگیزش خواندن به دلیل اهمیت آن، تأیید نگردید.

نتیجه‌گیری: استفاده از کتاب‌درمانی در محیط مدرسه می‌‌تواند کودکان را با کتاب و کتاب‌خوانی مأنوس کرده و کلید حل پدیده کم‌خوانی و بی‌انگیزگی دانش‌آموزان باشد. لذتی که کودک در فرایند کتاب‌درمانی تحولی، به سبب خودمختاری و آزادی در بیان احساسات و هیجانات خود و همچنین درجریان فعالیت‌‌های لذت‌بخشی که پس از خواندن کتاب رخ می‌‌دهد، تجربه می‌کند، باعث افزایش انگیزش خواندن در او می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

کتاب‌خوانی؛ کتاب‌درمانی تحولی؛ انگیزش خواندن؛ دانش‌آموزان

مراجع

اخوان تفتی، مهناز، راقبیان، رؤیا. (1392). بهتر بخوانیم. تهران: آوای نور.

اشرفی ریزی، حسن.(1383). در آمدی بر مطالعه و نقش خدمات ویژه کتابخانه‌های عمومی در توسعه فرهنگ مطالعه. تهران: چاپار.

اکبری، عسگر. (1389). بررسی طرح زنگ کتابخانه ای دربرنامه درسی مدارس. خلاصه مقالات همایش ملی مهندسی اصلاحات در آموزش و پرورش (ص38). واحد علوم و تحقیقات اهواز، دانشگاه آزاد اهواز.

انگلر، کارولا.(1391). چگونه مشق شب را شیرین کنیم. (سپیده خلیلی، مترجم). تهران: انتشارات پیدایش.

بانکی، یاسمن، امیری، شعله، اسعدی، سمانه. (1388). اثربخشی کتاب‌درمانی گروهی برمیزان اضطراب جدایی و افسردگی درکودکان والدین طلاق گرفته. دانشوررفتار، 16(37)، 8-1. قابل دستیابی در

http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=120653

پریرخ،مهری، ناصری،زهرا.(1390). بررسی میزان تأثیر برنامه‌های کتاب‌درمانی بر کاهش پرخاش‌گری کودکان. مطالعات ادبیات کودک،2(1)، 33-61. قابل دستیابی در http://jcls.shirazu.ac.ir/article_443.html

تقی پور ظهیر، علی. (1393). مقدمه ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی. تهران: نشرآگه.

جواهری، محمدحسین، حاجی احمدی، سیمین. (1392). کتاب‌درمانی. مجله علوم اجتماعی، 65، 99-90.

دائمی، حمیدرضا. (1391). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر بهبود خواندن، درک مطلب و سرعت خواندن دانش‌آموزان. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 8 (24)، 24-1. بازیابی از

http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=202604

راقبیان، رؤیا.( 1391 ). تأثیر برنامة طراحی شده براساس نظریة خودتعیینگری برافزایش انگیزش خواندن دانش آموزان پسر پایة دوم راهنمایی. پژوهشنامه تربیتی، 7( 31)، 1 – 26. قابل بازیابی در

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1114518

رسولی، جواد. (1390). ترویج کتاب‌خوانی ومطالعه، راهی موثر درتوسعه فرهنگی. مجله دانشگاه پیام نور اسفراین، 31-29.

کدیور، پروین. (1392). روان‌شناسی تربیتی. تهران: سمت.

کربی، فیلیپ.(1393). قصه گویی و قصه خوانی. ( حمید سپهر و رویا زمانی:مترجم). یزد: انتشارات تیک.

کریمی، عبدالعظیم. (1392). ویژگی مدارس با عملکرد قوی وضعیف در مطالعات بین‌المللی سواد خواندن پرلز 2006. فصلنامه تعلیم و تربیت، 29 (2)، 11-28. بازیابی از

http://ecc.isc.gov.ir/showJournal/302/35941/650449

Baker, L., Wigfield, A. (1999). Dimensions of Children’s Motivation for reading and Their 1Relations to Reading Activity and Reading Achievement. Reading Research Quarterly, 34, 452-477.

Retrieved OIctober 25, 2016 from http://www.readingrockets.org/articles/researchbytopic/4996

Berns, C.F. (2004). Bibliotherapy: Using books to help bereaved children. Omega, 48(4), 321-336. Retrieved November 25, 2016 http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.2190/361D-JHD8-RNJT-RYJV?journalCode=omeafrom

Brown, H. D. (1987). Principles of language learning and teaching (2th Ed.). NJ: Prentice Hall.

Catalano, A. (2008). Making a place for bibliotherapy on the shelves of a curriculum materials center: The case for helping pre-service teachers use developmental bibliotherapy in the classroom. Education Libraries: Children’s Resources, 31(1), 17-22. Retrieved November 25, 2016 from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ824774

Cook, K. E., Earles-Vollrath, T., & Ganz, J. B. (2006). Bibliotherapy. Intervention of School and Clinic, 42 (2), 91-100. Retrieved November 16, 2016 from http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/10534512060420020801

Dirks, K.-L. (2010). Bibliotherapy for the inclusive elementary classroom (Master’s thesis). Retrieved July 25, 2016 from http://commons.emich.edu/honors/237/

Forgan, J. W. (2002). Using bibliotherapy to teach problem solving. Intervention in School and Clinic, 38 (2), 75-82. Retrieved July 25, 2016 from http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/10534512020380020201?journalCode=iscc

Guthrie, J. T., Wigfield, A., Barbosa, P., Perencevich, K. C., Taboada, A., Davis, M. H., cafiddi, N. T., & Tonks, S. (2004). Increasing reading comprehension and engagement through Concept-Oriented Reading Instruction. Journal of Educational Psychology, 96, 403-423. Retrieved October 12, 2016 from http://www.cori.umd.edu/research-publications/2004-guthrie-wigfield-etal.pdf

Gladding, S. T. (2005). Counseling as an art: The creative arts in counseling (3rd Ed.). Alexandria, VA: ACA.

Hidi, S.E., Renninger, K.A. (2006). The four-phase model of interest development. Educational psychologist, 41 (2), 111-127. Retrieved July 25, 2016 from https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1207/s15326985ep4102_4

McMillen, P. S. (2008). The bibliotherapy education project: Alive and well-and perpetually "under construction". Behavioral & Social Sciences Librarian, 27 (1), 34-45. Retrieved July 25, 2016 from https://eric.ed.gov/?id=EJ890639

Mitchel, M. (1993). Situational interest: its multifaceted structure in the secondary school mathematics classroom. Journal of educational psychology, 85(3), 424-436. Retrieved May 18, 2016 from. http://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2F0022-0663.85.3.424

Iaquinta, A., Hipsky, S. (2006). Practical bibliotherapy strategies for the inclusive elementary classroom. Childhood Education journal, 34 (3), 209-213. Retrieved may 19, 2016 from https://link.springer.com/article/10.1007/s10643-006-0128-5

Morgan, Paul L, Fuchs, Douglas. (2007). Is There a Bidirectional Relationship between Children's Reading Skills and Reading Motivation? Exceptional Children, 73(2), 165-185. Retrieved October 19, 2016 from

http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/001440290707300203

Pamela, A.K., Gail, G. S. (1998). Easing the Pain of Divorce through Children's Literature. Early Childhood Education Journal, 26(2), 89-94. Retrieved October 29, 2016 from

https://link.springer.com/article/10.1023/A:1022951212798

Pehrsson, D. E., & McMillen, P. S. (2010). A National Survey of Bibliotherapy Preparation and Practices of Professional Counselors, Journal of Creativity in Mental Health, 5(4), 412-425. Retrieved October 29, 2016 from https://digitalscholarship.unlv.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1368&context=lib_article

Powell, D.R., Burchinal, M., File, N., & Kontos, S. (2008). An eco-behavioral analysis of children's engagement in urban public school preschool classrooms. Early Childhood Research Quarterly, 23 (1), 108-123.

Ross, S.M. (1983). Increasing the meaningfulness of quantitative material by adapting context to student background. Journal of educational psychology,75(4), 519-529. Retrieved October 29, 2016 from http://psycnet.apa.org/record/1983-33610-001

Santrock, J. W. (2008). Educational Psychology (3rd. Ed.). New York: McGraw-Hill.

Wigfield, A., Guthrie, J. T., Tonks, S., & Perencevich, K. C. (2004). Children’s motivation for reading: Domain specificity and instructional influences. Journal of Educational Research, 97(6), 299-309. Retrieved May 17, 2016 from https://www.jstor.org/stable/27548045

Wigfiled, Allan; Guthrie, John T.(1995). Dimensions of Children’s Motivations for Reading: An Initial Study. Reading Research Report,34(1), 3-28. Retrieved October 15, 2016 from https://eric.ed.gov/?id=ED384010

Woolfolk, A. E. (2004). Educational Psychology, (9th Ed). Needham Heights, MA, US: Allyn & Bacon