تحلیل فضایی جایگاه های پمپ بنزین و ایستگاه های CNG در شهر قزوین

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 1، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 32، شهریور 1398، صفحه 1-22   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.35975

نویسندگان

سید علی حسینی^{* 1}؛ رضا ویسی²؛ محمد کشاورز مافی¹؛ مریم محمدی¹

¹دانشگاه پیام نور، تهران

²دانشگاه خوارزمی

چکیده

 اهداف: با گسترش و توسعۀ شهرنشینی و افزایش روزافزون جمعیت، نیاز به استفاده از خودرو و به تبع آن ایجاد جایگاه­های سوخت متعدد، نسبت به گذشته، بیشتر احساس می ­شود. طی سال­های اخیر، بر اساس سیاست­های دولت مرکزی، مبنی بر کاهش مصرف بنزین و صرفه­ جویی در این بخش، رویکرد و توجه ویژه­ای نسبت به تولید خودروهای گازسوز صورت گرفته است. مهمترین مشکل در مسیر خدمات­ رسانی این بخش، عدم توزیع مناسب جایگاه­ها از لحاظ کمی و محدود بودن شعاع عملکردی جایگاه­های مذکور است.
روش: این تحقیق با روش توصیفی – تحلیلی و با هدف تجزیه و تحلیل وضع موجود استقرار جایگاه­های سوخت (CNG و بنزین) و مکان­یابی درست این جایگاه­ها با توجه به استانداردها و مشخصات فنی انجام گرفته است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل فرایند تحلیل سلسه ­مراتبی (AHP) استفاده شده است.
یافته‌ها/ نتایج: بر اساس یافته­ های تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات، جایگاه­های سوخت بنزین و ایستگاه­های CNG در شهر قزوین هم از لحاظ شاخص­های نظیر الزامات سازه­ای، ایمنی تجهیزات و بازرسی آزمون­های دوره­ای در وضعیت مناسبی قرار ندارند و هم دسترسی شهروندان به این جایگاه در کلیۀ نقاط شهر در حد متعارف نیست. همچنین، با تطبیق  نقشۀ نهایی حاصل از مدل مکان­یابی با نقشۀ وضع موجود جایگاه­های سوخت بنزین و CNG در سطح شهر قزوین مشخص شد که از تعداد 20 جایگاه­ سوخت بنزین و CNG، تعداد 2 جایگاه در اراضی با ارزش خوب، تعداد 9 جایگاه در اراضی با ارزش متوسط و تعداد 9 جایگاه در اراضی ضعیف قرار گرفته ­اند و هیچ یک از 20 جایگاه­های موجود در سطح شهر در اراضی با امتیاز خیلی خوب قرار نگرفته­ اند.
نتیجه‌گیری: پس از مشخص کردن پهنه ­های مناسب جهت استقرار جایگاه سوخت و نیز در جهت ایجاد تعادل و توازن در توزیع فضایی جایگاه­ها، پیشنهاد شد 7 جایگاه جدید در مناطق مساعد و دارای اولویت ایجاد شود.

کلیدواژه‌ها

جایگاه های سوخت بنزین؛ ایستگاههای CNG؛ مکانیابی؛ مدل AHP؛ شهر قزوین

مراجع

1. استاندارد ملی ایران. (1382). جایگاه سوخت‌گیری گاز طبیعی فشرده (1): الزامات عمومی. چاپ اول. تهران: مؤسسة استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.

2. پرهیزکار، ا. (1376). ارائة الگوی مناسب مکان‌گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدل‌ها و GIS شهری. رسالة منتشرنشدة دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه تربیت مدرس تهران. تهران. ایران.

3. پور محمدی، م. ر. (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات سمت.

4. شاد، ر. (1382). طراحی و پیاده‌سازی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی کاربردی با تأکید بر مدل-سازی نیازهای وزارت صنایع و معادن. پایان‌نامه منتشرنشدة کارشناسی ارشد رشتة سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS). دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی. تهران. ایران.

5. شکویی، ح. (1383). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. چاپ هفتم. تهران: انتشارات سمت.

6. شهرداری قزوین(1393). گزارش سفر ریاست جمهوری به استان قزوین ، اقتباس فروردین 1393.

7. عباسی ورکی، ا. (1387). شناسایی و تحلیل فضایی کانون‌های جرم‌خیز شهر قزوین با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی GIS. پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه زنجان. ایران.

8. کامران‌پور، ن؛ شهیدی، س. (1372). مطالعات اقتصادی احداث مراکز خرید. تهران: مهندسین مشاورة ‌شهر.

9. مالچسفکی، ی.(1385). سامانة اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند معیاری. (ترجمه، ا. پرهیزکار و ع. غفاری گیلانده). چاپ اول. تهران: انتشارات سمت.

10. نصیری، ع؛ چهرقانی، ا. (1389). تعیین معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی شبکه‌ها و زیرساخت‌های برون شهری صنعت گاز با رویکرد GIS با تأکید بر مکان‌یابی جایگاه‌های سوخت CNG استان قم. مجلة آمایش سرزمین. 2 (2)، 164- 133.

11. Deng, H. (1999). Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparison. International journal of Approximate Reasoning, 21(3), 215-231.

12. Kuo, M.-S., Liang, G.-Sh., & Huang, W.-Ch. (2006). Extension of the multicriteria analysis with pairwise comparison under a fuzzy environment. International journal of Approximate Reasoning, 43(3), 268-285.

13. Madsen, P., & Plunz, R. (2002). The urban life world. London: Routledge.

14. Pooler, J. A. (1995). The use of spatial separation in the measurement of transportation accessibility. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 29(6), 421-427.

15. Taleai, M., Mansourian, A., Sharifi, A., (2009). Surveying general prospects and challenges of GIS implementation in developing countries: A SWO-AHP approach. Journal of Geograghical Systems, 11(3), 291-230.

16. www.qazvin.ir

17. Yu, Ch. S. (2002). A GP-AHP method for solving group decision-making fuzzy AHP problems. Computers & Operations Research, 29(14), 1969-2001.