سنجش آسیب‌پذیری گندم‌کاران شمال استان فارس نسبت به خشکسالی

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 7، دوره 29، شماره 2، تیر 1394، صفحه 169-180   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v0i0.40665

نویسندگان

منصور زیبایی؛ فاطمه نصرنیا

دانشگاه شیراز

چکیده

خشکسالی از پیچیده ترین و ناشناخته ترین بلایای طبیعی است .استان فارس از لحاظ اثرات محیطی، اقتصادی و اجتماعی نسبت به خشکسالی بسیار آسیب پذیر است. هدف این مطالعه شناسایی و سنجش آسیب پذیری گندم کاران شمال استان فارس نسبت به خشکسالی بود که در سه بخش سازمان‌دهی شد. اولین روش، آسیب پذیری قبل از خشکسالی را بر اساس توزیعات درآمدی تخمین زده شده اندازه گرفت و دیگری آسیب پذیری بعد از خشکسالی را با توجه به وضعیت دارایی خانوار و استراتژی های مقابله با خشکسالی سال 1390، شناسایی کرد. بخش آخر، الگوهای آسیب پذیری را بر اساس آنالیز خوشه ای و داده کاوی تعیین کرد. یک نمونه متشکل از 203 کشاورز در سه دشت آسپاس، نمدان و سده برای مصاحبه و جمع آوری داده های لازم در سطح مزرعه برای دو سال (1391 و 1390) انتخاب شد. یافته‌های مطالعه نشان داد در بعد فنی دسترسی به منابع آب، در بعد اقصادی میزان سرمایه و در بعد اجتماعی اتحاد اهالی مهم‌ترین عوامل اثر گذار در میزان آسیب‌پذیری کشاورزان محسوب می‌شود. دشت‌های سده و نمدان به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار آسیب‌پذیری در ابعاد اقتصادی و فنی و در بعد اجتماعی آسپاس آسیب پذیرترین و سده کمترین میزان آسیب پذیری را به خود اختصاص دادند. همچنین با در نظر گرفتن بعدهای فنی، اقتصادی و اجتماعی آسیب‌پذیری، این مطالعه هفت الگوی متمایز و مستقل آسیب پذیری را استخراج کرد. یافته های مطالعه می توانند به سیاست گذاران برای انتقال از مدیریت بحران به مدیریت ریسک و طراحی برنامه های مناسب در زیر منطقه یا در سطح مزرعه به جای سطح ملی و منطقه یاری کند.

کلیدواژه‌ها

آسیب پذیری اجتماعی؛ آسیب پذیری اقتصادی؛ آسیب پذیری فنی؛ الگوهای آسیب پذیری؛ خشکسالی

مراجع

1- Adger W.N. 1999. Social vulnerability to climate change and extremes in Coastal Vietnam. World Development, 27: 249-269.

2- Alcamo J., Acosta-Michlik L., Carius A., Eierdanz F., Klein R., Kromker D., and Tanzler D. 2005. A new approach to the assessment of vulnerability to drought.In Presented at Concluding Symposium of the German Climate Research Programme (DEKLIM), vol. 10, p. 12.

3- Bayanat A. 1383. Special and differential treatment of developing countries within the framework of the WTO, trade Plenipotentiary representative office in Iran, Tehran. (in Persian).

4- Brant S. 2007. Assessing the vulnerability to drought in Ceara, northeast Brazil. Retrieved 08.02.2009 from the World Wide Web: http://hdl.handle.net/2027.42/57432.

5- Christiaensen L.J., and Subbarao K. 2005. Towards an understanding of household vulnerability in rural Kenya. Journal of African Economies, 14:520-558.

6- Cooper P.J., Dimes M., Rao J., Shapiro C., Shiferaw B., and Twomlow S. 2008. Coping better with current climatic variability in the rain – fed farming systems of sub – Saharan Africa: An essential first step in adapting to future climate change? Journal of Agriculture Ecosystems and Environment, 126: 24-35.

7- Elbers C. and Gunning J.W. 2003. Estimating vulnerability. University of Manchester: Staying Poor: Chronic Poverty and Development Policy. Free University of Amsterdam Working Paper.

8- Ethlet Ch., and Yates R. 2005. Participatory vulnerability analysis: A step-by-step guide for field staff. International Emergencies Team, 35.

9- Fontaine M.M., and Steinemann A.C. 2009. Assessing vulnerability to natural hazards: Impact-based method and application to drought in Washington State. Natural Hazards Review, 10: 11-18.

10- Haan N., Farmer G., and Wheeler R. 2001. Chronic vulnerability to food insecurity in Kenya-2001. A WEP pilot study for improving vulnerability analysis. Retrieved from World Wide. Web:http://one.wfd.org/operations/vam/documents/ken_vip_2001.pdf.

11- Hosseini M., Sharifzadeh N., Gholamrezayee S. 1388. Narrative of the vulnerability of rural and tribal communities as a result of the drought crisis in the province. The first national conference on sustainable development. (in Persian)

12- Iglesias A., Moneo M., and Quiroga S. 2007. Methods for evaluatingsocial vulnerability to drought. Options Mediterraneennes, 58: 129-133.

13- Iraji H. 2013. Assessing the vulnerability of wheat farmers to drought in north of Fars. Master thesis of agricultural economics, Shiraz University, Shiraz, Iran. (in Persian with English abstract)

14- Just R.E., and Pope R.D. 2001. The agricultural producer: Theory and statistical measurement. In B. Gardner and G. Rausser, eds. Handbook of Agricultural Economics. Elsevier Science, vol. 1, chap. 12.

15- Karami A. 1388. Drought management and the knowledge and information system. National Conference on issues and strategies to cope with drought. Proceedings of the conference deal with the drought, Shiraz. (in Persian).

16- Kusunose Y. 2010. Drought risk and vulnerability of Moroccan dryland wheat farmers. Agriculture, Ecosystems and Environment, 126: 36-45.

17- Me-Bar Y., and Valdez F. 2005. On the vulnerability of the ancient Maya society to natural threats. Journal of Archaeological Science, 32: 813-825.

18- Paavola J. 2008. Livelihood, vulnerability and adaptation to climate change in Morogoro, Tanzania. Environmental Science and Policy, 11: 624-654.

19- Patnaik U., and Narayanan K. 2005. Vulnerability and climate change: An analysis of the eastern coastal districts of India. Human Security and Climate Change, an International Workshop, Asker and near Oslo.

20- Pirmoradian N., Shamsnia S., Boustany P., Shahrokhnia A. 2009. Evaluate the return period of droughts using Standardized Precipitation Index (SPI) in Fars province. Journal of Modern Agriculture, University of Asia. 4, 13: 7-21. (in Persian).

21- Sharafi L., Zarafshani K. 2011. Assessment of technical and psychological vulnerability of wheat farmers in times of drought (Case Study: Kermanshah province, the scene of Ravansar). Journal of Agricultural Extension and Education. 7 (1): 1-15. (in Persian).

22- SharmaU. and Patwardhan A. 2007. Methodology for identifying vulnerability hotspots to tropical cyclone hazard in India. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 13: 703-717.

23- Shewmake Sh. 2008. Vulnerability and the impact change in South Africa’s Limpopo River Basin. International Food Policy Research Institute.

24- Traerup S. 2007. Coping with climate change vulnerability: Issues related to development and agricultural linkages in developing countries. Department of Geography and Geology, University of Copenhagen.

25- Wilhelmi O.V. and Wilhite D.A. 2002. Assessing vulnerability to agriculture drought: A Nebraska case study. Natural Hazards, 25: 37–58.

26- Zahedi Mazandaran D., and Zahedi Abghari A. 1375. Rural poor and vulnerable segments to identify vulnerable rural basic lines. Journal of Agricultural Economics and Development. 4, 86-11. (in Persian).

27- Zakieldeen S.A. 2009. Adaptation to climate change: A vulnerability assessment for Sudan. Key highlights in sustainable agriculture and natural resource management. International Institue for Environment and Development.

28- Zimmerman F. and Carter M. 2003. Asset smoothing, consumption smoothing and the reproduction of inequality under risk and subsistence constraints. Journal of Development Economics, 71: 233-260.