شناسایی شاخص‌های مؤثر در رشد ژنوتیپ‌های نخود تحت تنش خشکی و پس از تنش

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 2، دوره 9، شماره 1، خرداد 1397، صفحه 29-42   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v9i1.30586

نویسنده

راهله رهباریان^*

گروه زیست‌شناسی دانشکده علوم، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

به‌منظور شناسایی شاخص‌های مؤثر در میزان تحمل به تنش و حفظ رشد پس از تنش در ژنوتیپ‌های نخود، آزمایشی با یک ژنوتیپ کاندید متحمل به خشکی MCC392 و یک رقم معرفی‌شده به‌عنوان متحمل به خشکی بین‌المللی MCC877 و یک ژنوتیپ کاندید حساس به خشکی شامل MCC68 در دو تیمار تنش خشکی (25درصد ظرفیت زراعی) و بدون تنش (ظرفیت زراعی) در اتاقک رشد در شرایط کنترل‌شده به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تنش به‌مدت 9روز در مرحله گلدهی اعمال گردید و سپس گیاهان به اندازه ظرفیت زراعی آبیاری شدند. میزان عملکرد فتوسیستم ІІ، اسیمیلاسیون CO₂، مقاومت روزنه‌ای، ضریب پایداری غشاء، تعرق، محتوای نسبی آب برگ، پتانسیل آب برگ و صفات مورفولوژیکی ریشه و اندام هوایی ژنوتیپ‌ها در مراحل قبل از اعمال تنش، 24 و 48 ساعت پس از تنش و سپس 24 ساعت پس از آبیاری (ترمیم) مورد سنجش و ارزیابی قرارگرفت. در بررسی میزان بهبود رشد در مرحله ترمیم مشخص شد که ژنوتیپ متحمل MCC877، بیشترین میزان کارآیی مصرف آب و کمترین میزان تعرق را در مرحله ترمیم نسبت به دو ژنوتیپ دیگر داشت. بر اساس این نتایج می­توان گفت که حفظ ضریب پایداری غشاء، کاهش تعرق و افزایش کارآیی مصرف آب در افزایش توانایی گیاهان جهت مقابله با تنش و همچنین فراهم‌نمودن شرایط رشد گیاه پس از اتمام تنش، نقش مؤثری خواهند داشت. علاوه برآن، ژنوتیپ‌های متحمل (MCC392 و MCC877) که از کاهش شدید عملکرد فتوسنتزی در شرایط تنش جلوگیری نمودند و قادر به انجام اسیمیلاسیون CO₂ در حد مطلوب بودند، پس از اتمام تنش نیز از توانایی بالاتری جهت برگشت به شرایط رشد عادی برخوردار بودند.

کلیدواژه‌ها

اسیمیلاسیون CO2؛ عملکرد فتوسیستم ІІ؛ مقاومت روزنه‌ای؛ نخود

مراجع

1. Ahmed, S., Nawata, E., Hosokawa, M., Domae, Y., and Sakuratani, T. 2002. Alterations in photosynthesis and some antioxidant enzymatic activity of mungbean subjected to waterlogging. Plant Science 163: 117-123.
2. Ashraf, M., and Iram, A. 2005. Drought stress induced changes in some organic substances in nodules and other plant parts of two potential legumes differing in salt tolerance. Flora 200: 535-546.
3. Ashraf, M., Nawazish, S.H., and Athar, H. 2007. Are chlorophyll fluorescence and photosynthetic capacity potential physiological determinants of drought tolerance in maize (Zea mays)? Pakistan Journal of Botany 39: 1123-1131.
4. Barr, H.D., and Weatherley, P.E. 1962. A re-examination of the relative turgidity technique for estimating water deficit in leaves. Australian Journal of Biological Science 15: 413-428.
5. Bayoumi, T.Y., Eid, M., and Metwali, E.M. 2008. Application of physiological and biochemical indices as a screening technique for drought tolerance in wheat genotypes. African Journal of Biotechnology 7: 2341-2352.
6. Beck, E., Fettig, S., Knake, C., Hartig, K., and Bhattarai, T. 2007. Specific and unspecific responses of plants to cold and drought stress. Journal of Bioscience 32: 501-
7. Dulai, S., Molnar, I., Pronay, J., Csernak, A., Tarnai, R., and Molnar-Lang, M. 2006. Effects of drought on photosynthetic parameters and heat stability of PSII in wheat and in Aegilops species originating from dry habitats. Acta Biologica Szegediensis 50: 11-17.
8. Farooq, M., Wahid, A., Kobayashi, N., Fujita, D., and Basra, S.M.A. 2009. Plant drought stress: effects, mechanisms and management. Agronomy for Sustainable Development 29: 185-
9. Figueiredo, M., Bezerra, E., and Burity, H. 2001. Water stress response on the enzymatic activity in cowpea nodules. Brazilian Journal of Microbiology 32:1-9.
10. Fu, J., andHuang, B. 2001. Involvement of antioxidants and lipid peroxidation in the adaptation of two cool-season grasses to localized drought stress. Environmental and Experimental Botany 45: 05-114.
11. Galle, A., Csiszar, J., Tari, I., and Erdei, L. 2002. Changes in water and chlorophyll fluorescence parameters under osmotic stress in wheat cultivars. Acta Biologica Szegedieniensis 46: 85-86.
12. Ganjeali, A., and Kafi, M. 2007. Genotypic differences for allometric relationships between root and shoot characteristics in chickpea (Cicer arietinum), Pakistan Journal of Botany 39: 1523-1531.
13. Ganjeali, A., Porsa, H., and Bagheri, A. 2011. Assessment of Iranian chickpea (Cicer arietinum) germplasms for drought tolerance. Agricultural Water Management 98(9): 1477-1484.
14. Ganjeali, A., Rahbarian, R., Baghri, A., and Malekzadeh-Shafaroudi, S. 2014, Study of drought stress on morphological, physiological and biochemical characteristics of chickpea genotypes (Cicer arietinum) under field condition. Iranian Journal of Pulses Research 5(1): 91-102. (In Persian with English Summary).
15. Gindaba, , Rozanov, A., and Negash, L., 2004. Photosynthetic gas exchange, growth and biomass allocation of to Eucalyptus and three indigenous of tree species of Ethiopia under moisture deficit. Forest Ecology and Management 205:127-138.
16. Guerfel, M., Baccouri, O., Boujnah, D., Cha, W., and Zarrouk, M. 2008. Impacts of water stress on gas exchange, water elations, chlorophyll content and leaf structure in the two main Tunisian olive (Olea europaea) cultivars. Scientia Horticulturae 1: 1-7.
17. Gunes, A., Cicek, N., Inal, A., Alpaslan, M., Eraslan, F., Guneri E., and Guzelordu, T. 2006. Genotypic response of chickpea (Cicer arietinum) cultivars to drought stress implemented at pre-and post anthesis stages and its relations with nutrient uptake and efficiency. Plant Soil Environment 52: 868-876.
18. Helal, R.M., and Samir, M.A. 2008. Comprative response of drought tolorant and drought sensitive maize genotypes to water stress. Australian Journal of Crop Science 1: 31-36.
19. Izanloo, A., Condon, A.G., Langridge, P., Tester, M., and Schnurbusch, T. 2008. Different mechanisms of adaptation to cyclic water stress in two south australian bread wheat cultivars. Journal of Experimental Botany 59: 3327-3346.
20. Jaleel, C.A, Manivannan, P., Wahid, A., Farooq, M., Al-Juburi, H.J., Somasundaram, R., and Panneerselvam, R. 2009. Drought stress plants: a review on morphological characteristics and pigments composition. International Journal of Agriculture and Biology 11:100-105.
21. Kiani, S.P., Maury, P., Sarrafi, A., & Grieu, P. 2008. QTL analysis of chlorophyll fluorescence parameters in sunflower (Helianthus annuus) under well-watered and water-stressed conditions. Plant Science 175: 565-573.
22. Maxwell, K., and Johnson, G.N. 2000. Chlorophyll fluorescence- a practical guide. Journal of Experimental Botany 51: 659-668.
23. Nunes, C., Ara ujo, S., da Silva, J.M., Salema Fevereiro, M., and da Silva, A. 2008. Physiological responses of the legume model Medicago truncatula Jem along to water deficit. Environmental and Experimental Botany 63: 289-296.
24. Premachandra, G.S., Saneoka, H., and Ogata, S. 1990. Cell membrane stability an indicator of drought tolerance as affected by applied nitrogen in soybean. Journal of Agricultural Science (Camb) 115: 63-66.
25. Parameshwarappa, S.G., and Salimath, P.M. 2008. Field screening of chickpea genotypes for drought resistance. Karnataka Journal of Agriculture Science 21: 113-114.
26. Rahbarian, R., Khavari Nejad. R.A., Ganjeali, A.,Baghri, A., and Najafi, F. 2011. Drought stress effects on photosynthesis and water relations in tolerant and susceptible chickpea (Cicer arietinum. L.) enotypes. Acta Biologica Cracoviensia Series Botanica 53: 47-56.
27. Rahbarian, R., Khavari Nejad. R.A., Ganjeali, A.,Baghri, A., Najafi, F., and Roshanfekr, M. 2012. Use of biochemical indices and antioxidant enzymes as a screening technique for drought tolerance in chickpea genotypes (Cicer arietinum). African Journal of Agricultural Research 7(39): 5372-5380.
28. Rahbarian, R., Khavari Nejad, A., Ganjeali, A.,Baghri, A., and Najafi, F. 2013. Drought stress effects on photosynthesis chlorophyll fluorescence and photosynthetic pigments in chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes. Iranian Journal of Pulses Research 4(2): 87-98. (In Persian with English Summary).
29. Zlatev, Z.S., and Yordanov, I.T. 2004. Effects of soil drought on photosynthesis and chlorophyll fluorescence in bean plants, BULG. Journal of Plant Physiology 30: 3-18.