شناسایی و تحلیل موضوعات پژوهشی کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی از دیدگاه استادان و دانشجویان دکتری این رشته

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 2، دوره 8، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 39-62   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.65041

نویسندگان

فرزانه قنادی نژاد^* ؛ غلامرضا حیدری

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

مقدمه: مطالعه و پژوهش در زمینه چالش‌ها و نیازهای پژوهشی کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی، می‌تواند به توسعه کارآفرینی در این حوزه کمک کند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر شناسایی و دسته‌بندی محورهای پژوهشی مهم کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی و سنجش میزان اهمیت آن‌ها به‌منظور تعیین مهم‌ترین نیازهای پژوهش در این زمینه است.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر که به صورت پیمایشی انجام شده است، به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی و تحلیلی است. جامعه پژوهش شامل کلیه استادان و دانشجویان مقطع دکتری در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در دانشگاه‌‌های تهران، خوارزمی، الزهرا، فردوسی مشهد، شیراز، اصفهان و شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 1395 تا 1396 هستند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه‌‌ای محقق‌ساخته بود که برای سنجش روایی صوری آن از نظرات متخصصان حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی و کارآفرینی و برای سنجش روایی سازه آن از ضریب هم‌بستگی پیرسون و برای سنجش پایایی آن از آلفای کرونباخ استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین) و آمار استنباطی (آزمون‌های فریدمن و تی مستقل) انجام گرفته است.
یافته‌ها: پس از مرور متون و نظرخواهی از استادان، 58 موضوع پژوهشی شناسایی و در 8 محور کلی دسته‌بندی شدند. مهم‌ترین محورهای پژوهشی از دیدگاه جامعه مورد بررسی شامل «آموزش کارآفرینی»، «پژوهش در کارآفرینی»، «فناوری اطلاعات» و «رابطه کارآفرینی و علم اطلاعات و دانش‌شناسی» هستند.
نتیجه‌گیری: نتایج بیانگر آن است که از دیدگاه استادان و دانشجویان دکتری، موضوعات تازه و کاربردی و موضوعات مرتبط با فناوری‌های اطلاعاتی نسبت به موضوعات سنتی و مباحث نظری، برای انجام پژوهش‌های آینده در این زمینه دارای اولویت بیشتری هستند. برنامه‌ریزی در زمینه پژوهش به منظور هدفمند کردن موضوعات پژوهش‌ها، مستلزم شناسایی مهم‌ترین محورهای پژوهشی است. نتایج این پژوهش به روشن شدن نیازهای پژوهشی حوزه کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی کمک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

اولویت های پژوهشی؛ موضوعات پژوهش؛ علم اطلاعات و دانش‏شناسی؛ اساتید؛ دانشجویان دکتری

مراجع

اباذری، محمد رضا؛ باب‌الحوائجی، فهمیه؛ نوشین فرد، فاطمه (1391). کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی: راهبردها و راهکارهای ارتقای کارآفرینی. در کارآفرینی و بازار کار در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی، به کوشش محمد حسن‌زاده و غزاله عالی. تهران: نشر کتابدار، 44-55.

بلوچ، مژگان؛ نیک فرد، ثریا (1391). پرتگاه‌های کارآفرینی در کتابداری و اطلاع‌رسانی. در کارآفرینی و بازار کار در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی، به کوشش محمد حسن‌زاده و غزاله عالی. تهران: نشر کتابدار، 69-80.

پیر علی، علیرضا؛ سیادت، سعیده (1391). بررسی فرصت‌ها و چالش‌های کارآفرینی در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی. در کارآفرینی و بازار کار در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی، به کوشش محمد حسن‌زاده و غزاله عالی. تهران: نشر کتابدار، 103-114.

توکلی فراش، لیلا (1395). ترسیم و تحلیل نقشه علم‌نگاشتی برون‌دادهای حوزه کارآفرینی در بازه زمانی 1996 تا 2015 از طریق تحلیل هم‌رخدادی واژگان در پایگاه استنادی وب آو ساینس و تعیین جایگاه ایران در این حوزه (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید چمران اهواز.

جعفری، سکینه (1391). بررسی راهکارهای ارتقای کارآفرینی در کتابداری و اطلاع‌رسانی. در کارآفرینی و بازار کار در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی، به کوشش محمد حسن‌زاده و غزاله عالی. تهران: نشر کتابدار، 123-137.

جلیل‌پور، پیمان (1391). شناسایی عوامل مؤثر و موانع کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی. در کارآفرینی و بازار کار در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی، به کوشش محمد حسن‌زاده و غزاله عالی. تهران: نشر کتابدار، 115-123.

حیدری پناه، زهرا؛ احمدی، الهام (1391). بررسی مشکلات بازار کار فارغ‌التحصیلان رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی و ارائه راهکارها. در کارآفرینی و بازار کار در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی، به کوشش محمد حسن‌زاده و غزاله عالی. تهران: نشر کتابدار، 147-159.

دیانی، محمدحسین (1387). رواج مسئله‌سازی و افول مسئله‌یابی در تحقیقات کتابداری. کتابداری و اطلاع‌رسانی. 11(1)، 3-6.

رستگار هروکی، زهرا (1388). سنجش ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی کتابداران و اطلاع‌رسانان شاغل در کتابخانه‌های دانشگاه‌‌های دولتی شهر تهران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی)، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه الزهرا.

سادات سیدی، زینب (1390). امکان‌سنجی نقش کتابخانه‌های عمومی در توسعه و ترویج کارآفرینی از دیدگاه کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان (پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی). وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

سهم بودجه پژوهش از تولید ناخالص داخلی به یک درصد رسیده است. خبرگزاری تسنیم. 17 فروردین 1395. دسترسی در 14 اسفند 1395 از طریق

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/01/17/1040134

صفوی، زینب؛ مرادی، خدیجه (1392). چالش‌ها و موانع ترغیب دانش‌آموختگان رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی به ایجاد کارآفرینی و اشتغال‌زایی. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی. 2(6)، 55-66.

عربیون، الوالقاسم؛ عبدالله زاده، غلامحسین؛ شریف زاده، محمد شریف (1394). تحلیل محتوای پژوهش‌های کارآفرینی در ایران. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسین (ع). 7(2)، 79-103.

فتاحی، رحمت‌الله (1390). حکایت استفاده کاربردی از پژوهش‌ها در ایران. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 46(4).

فتاحی، رحمت‌الله؛ بگلو، رجبعلی؛ آخشیک، سمیه سادات (1393). گذری و نظری بر گذشته، حال و آینده کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران: نگاهی به شکل‌گیری، دستاوردها و چالش‌های توسعه علم اطلاعات ودانش‌شناسی. شیراز: نامه پارسی.

فتاحی، رحمت‌الله (1388). خلاقیت در پژوهش: تحلیل عناصر و عوامل نوآوری در پژوهش در چارچوب نظریه‌های خلاقیت. ارائه‌ شده به همایش پژوهش در کتابداری و اطلاع‌رسانی: رویکردها، رویه‌ها و کاربردها، تهران.

قنادی نژاد، فرزانه؛ بیگدلی، زاهد (1396). بررسی ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی و راهکارهای توسعه این ویژگی‌ها از نظر دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 20(2)، 160-185.

لطیفی، معصومه؛ صیامیان، حسن؛ مهدی زاده، حسین (1391). بررسی رابطه قدرت مدیران اداره کل کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور با ویژگی های شخصیتی کارآفرینی کتابداران. در کارآفرینی و بازار کار در کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی، 281. به کوشش محمد حسن زاده و غزاله عالی، 31.

منصوری نژاد، عبدالحکیم؛ نقشینه، نادر؛ احمد پور داریانی، محمود (1391). بررسی ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه تهران. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. ۱۸(۳)، ۴۴۹-۴۶۸.

میرزا صفی، اعظم؛ رجایی پور، سعید؛ جمشیدیان، عبدالرسول (1390). رابطه بین سواد اطلاعاتی و قابلیت‌های کارآفرینی دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان. کتابداری و اطلاع‌رسانی. 14(1). 241-268.

نوروزی، محمدرضا (1388). موانع کارآفرینی دانشگاهی و اقدامات راهبردی برای تقویت کارآفرینی دانشجویان. کار و جامعه، 111، 10-17.

وکیلی، یوسف؛ انصاری، محسن (1390). ارزیابی روش‌های پژوهش کارآفرینی در کشور و پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده. توسعه کارآفرینی، 4(13)، 185-204.

Aldrich, H.E. (1992). Methods in Our Madness? Trends in Entrepreneurship Research. In Sexton, D.L. & Kasarda, J.D. (eds.), the State of the Art of Entrepreneurship (191-213). Boston, MA: PWS-Kent Publishers. Retrieved 2016, September 12, from https://www.researchgate.net/publication/245024255_Methods_in_Our_Madness_Trends_in_Entrepreneurship_Research

Busenitz, L. W., West, G. P., Shepherd, D., Nelson, T., Chandler, G. N. & Zacharakis, A. (2003). Entrepreneurship research in emergence: Past trends and future directions. Journal of Management, 29(3): 285-308. https://doi.org/10.1016/S0149-2063(03)00013-8

Cottam, keith M. (1989). The Impact of library “Entrepreneur” on technology. Library Trends, 37(4), 521-531. Retrieved 2017, December 4, from https://www.researchgate.net/publication/32961185_The_Impact_of_the_Library_Intrapreneur_on_Technology

Davidsson, P. & Wiklund, J. (2001). Levels of analysis in entrepreneurship research: Current research practice and suggestions for the future. Entrepreneurship Theory and Practice, 25(4), 81-99. https://doi.org/10.1007/978-3-540-48543-8_12

Du Toit, A. (2000). Teaching infopreneurship: Student perspectives. Aslib proceedings. 52(2),83-90. MCB UP Ltd. https://doi.org/10.1108/EUM0000000007003

Ibrahim, N & Mas’ud, A. (2016). Moderating role of entrepreneurial orientation on the relationship between entrepreneurial skills, environmental factors and Jennings, D. F. (1994). Multiple perspectives of entrepreneurship: Text, readings, and cases (53-57). South-Western Pub. Doi: 10.5267/j.msl.2016.1.005

Ireland, R.D., Reutzel, C.R. & Webb, J.W. (2005). Entrepreneurship research in AMJ: What has been published, and what might the future hold? Academy of Management Journal, 48, 556-564. https://doi.org/10.5465/amj.2005.17843937

Keupp, M. M. & Gassmann, O. (2009). The past and the future of international entrepreneurship: A review and suggestions for developing the field. Journal of Management, 35(3), 600-633. https://doi.org/10.1177/0149206308330558

Leonard, E., & Clementson, B. (2012). Business librarians and entrepreneurship: Innovation trends and characteristics. New Review of Information Networking, 17(1), 1-21. https://doi.org/10.1080/13614576.2012.671715

Romaugando. Lugisani S. (2010, September). An exploratory study of infopreneurshp as a job option for library and information science student: A Litrature review. Paper presented at the 11th DIS Annual Conference, Richardsbay, University of Zululand, South Africa. Retrieved 2016, September 12, from http://www.lis.uzulu.ac.za/research/conferences/2010/DIS_Conference_2010Ramagundo_reviced_version.pdf

Teixeira, A., (2011). Mapping the (in) visible college(s) in the field of entrepreneurship. Scientometrics, 89, 1–36. Retrieved 2017, September 6, from https://www.fep.up.pt/docentes/ateixeira/My%20papers/2011_Teixeira.pdf

Ucbasaran, U., Westhead, P. & Wright, M. (2001). The focus of entrepreneurial research: Contextual and process issues. Nottingham University Business School, Nottingham, England. https://doi.org/10.1177/104225870102500405

White, H. S. (1987). Entrepreneurship and the library profession. Journal of library administration, 8(1), 11-27. https://doi.org/10.1300/J111V08N01_03