بررسی ویژگی های مورفوسکوپی و گرانولومتری رسوبات نبکا منطقه شهداد کرمان

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 30، تیر 1398، صفحه 61-73   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.71954

نویسندگان

امید نخعی؛ عادل سپهر^* ؛ علیرضا راشکی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در این پژوهش، به بررسی ویژگی­های مورفوسکوپی و گرانولومتری رسوبات نبکا در منطقه شهداد کرمان پرداخته شده است. رسوبات نبکا که حاصل ترسیب رسوبات بادی در پای بوته­های گیاهی در مسیر حمل رسوبات بادی است، می­تواند شاخصی خوب در بازسازی تحولات محیطی باشد. این پژوهش در سطوح تراکمی بیابان لوت در منطقه شهداد صورت گرفت. در ابتدا با توجه به حجم رسوبات و ارتفاع نبکا، نبکا شاخص انتخاب شد. سپس در یک پروفیل طولی در فواصل نیم­متری نمونه­برداری با کمک دستگاه مغزی­گیر صورت گرفت. مجوعا ده نمونه رسوب از عمق 10 سانتی متری برداشت و جهت اندازه­گیری ویژگی­های گرانولومتری، مورفوسکوپی و خصوصییات فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه منتقل شدند. میانگین جورشدگی ذرات 29/1 می­باشد، عمده نمونه­ها دارای جورشدگی نسبتاً خوبی هستند. کج­شدگی ذرات در محدوده 16/0 تا 82/0 می­باشد که نزدیک به طبقه سوم یعنی متقارن است. میانگین کشیدگی نمونه­ها 74/1 می­باشد که نشان می­دهد کشیدگی وضعیت منحنی در طبقۀ کشیده تا بسیار کشیده می­باشد. طبق نتایج بدست آمده pH نمونه­ها کمی به سمت قلیایت است. با توجه به EC اندازه­گیری شده مشخص شد که نمونه­های زیرین دارای شوری بیشتری نسبت به نمونه­های سطحی می­باشند. تصویربرداری توسط میکروسکوپ پلاریزان انجام شد. وضعیت مورفوسکوپی دانه­ها نشان­­دهنده عوامل تخریب و همچینن بیانگر فاصله منطقه برداشت و رسوب­گذاری بود. نتایج نشان داد که اکثر ذرات دارای قطر کمتر از 200 میکرون می­باشند که با توجه به رابطه بین مسافت حمل توسط باد و قطر ذرات، منطقه برداشت در فاصله­ای حدود 50-20 کیلومتری قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

نبکا؛ کانی شناسی؛ پراش اشعه ایکس؛ شهداد

مراجع

احمدی، حسن؛ 1387. ژئومورفولوژی کاربردی. جلد دوم: فرسایش بادی. انتشارات دانشگاه تهران.

توکلی فرد، اصغر؛ نظری سامانی، علی اکبر؛ قاسمیه، هدیه؛ مشهدی، ناصر؛ 1392. کاربرد ویژگی‌های دانه‌بندی رسوبات بادی در تعیین مورفولوژِی تپه‌های ماسه‌ای همگن بر اساس تحلیل‌های آماری دو و چند متغیره (مطالعه موردی: ارگ کاشان). مجله مدیریت بیابان. شماره 2. 26-13.

رفاهی، حسنعلی؛ 1384. فرسایش بادی و مبارزه با آن. انتشارات دانشگاه تهران.

رودگرمی، پژمان؛ عباسی، حمیدرضا؛ 1392. ویژگی‌های ریخت‌شناسی، فیزیکی-شیمیایی و کانی‌شناسی تپه‌های ماسه‌ای ابردژ ورامین. مجله پژوهش‌های خاک (علوم آب و خاک). شماره 1. 243-233.

زمانزاده، سید محمد؛ انوشه، منا؛ 1393. بررسی پارامترهای گرانولومتریک در محیط بادی، (مطالعه موردی: بند ریگ کاشان). مجله اطلاعات جغرافیایی. شماره 87. 98-93.

صفدری، علی اکبر؛ محمودی، زهرا؛ معماریان خلیل آباد، هادی؛ 1387. منشایابی رسوبات بادی منطقه دشت مختاران بیرجند. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع بیابان ایران. شماره 3. 319-304.

عباسی، مرضیه؛ فیض نیا، سادات؛ عباسی، حمیدرضا؛ کاظمی، یونس؛ قرنجیک، احمد؛ 1390. بررسی‌های دانه‌بندی و کانی‌شناسی رسوبات در منشایابی تپه‌های ماسه‌ای بلوچستان. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران. شماره3. 451-441.

عظیم زاده، حمیدرضا؛ مصلح آرانی، اصغر؛ 1392. بررسی اثر نبکا بر نفوذپذیری اراضی در شرایط بیابانی و ارزیابی برخی معادلات نفوذ در گونه‌های ارمک (Ephedra strobilacea) و گز Tamarix) rasmosissima). مجله مدیریت بیابان. شماره 1. 62-51.

قربانیان، داریوش؛ حسنی، نصرت الله؛ عباسی، حمیدرضا؛ گلی جیرنده، عباس؛ 1392. بررسی خصوصیات مورفوسکوپی و گرانولومتری ذرات ماسه در ارگ خارتوران شاهرود. سومین همایش ملی فرسایش بادی و طوفان‌های گردوغبار.

معماریان خلیل آباد، هادی؛ احمدی، حسن؛ اختصاصی، محمدرضا؛ علوی پناه، سید کاظم؛ 1384. منشایابی رسوبات بادی منطقه رفسنجان. مجله منابع طبیعی ایران. شماره3. 544-531.

معماریان خلیل آباد، هادی؛ صفدری، علی اکبر؛ اختصاصی، محمدرضا؛ 1387. منشایابی رسوبات بادی منطقه فدیشه نیشابور. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران.شماره1. 41-26.

مقصودی، مهران؛ نگهبان، سعید؛ باقری سیدشکری، سجاد؛ چزغه، سمیرا؛ 1391. مقایسه و تحلیل ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی نبکاهای چهار گونۀ گیاهی در غرب دشت لوت (شرق شهداد-دشت تکاب). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 79. 76-55.

Forman SL, Nordt L, Gomez J, Pierson J., 2009. Late Holocene Dune Migration on the South Texas Sand Sheet. Geomorphology 108, 159–170.

Seifert CL, Cox RT, Forman SL, Foti TL, Wasklewicz TA, McColgan, AT., 2009. Relict Nebkhas (Pimple Mounds) Record Prolonged Late Holocene Drought in the Forested Region of South-Central United States. Quaternary Research 71, 329–339.

Wang X, Xiao H, Li J, Qiang M, Su Z., 2008. Nebkha Development and its Significance on Environmental Changes in the Alaxa Plateau, China. Environmental Geology 56,359–365.