ارائۀ سناریوهای محتمل در شکل گیری شهر الکترونیک مشهد در افق 1404

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 7، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 32، شهریور 1398، صفحه 193-222   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v17i2.73997

نویسندگان

امید علی خوارزمی^* ؛ فروزان طاهری

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهداف: امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از اصلی­ ترین ابزارهای تحول و توسعۀ جوامع محسوب می شود. خدمات شهر الکترونیک، نقش فراوانی در ارتقای کمی و کیفی، تسریع و همچنین تسهیل کردن خدمات شهری به عهده دارند. لزوم وجود زیرساخت­های لازم برای ایجاد شهر الکترونیک در شهرهای در حال توسعه و عدم اطمینان ناشی از پیچیدگی محیطی، پیش ­بینی آینده را در این شهرها با مشکل مواجه کرده است، به گونه ­ای که برنامه ­ریزی سنتی دیگر قادر به پاسخ­گویی نیست و می ­توان از روش سناریونویسی در جهت پیش ­بینی آینده و تبیین جایگزین­ های ممکن در شرایط متفاوت استفاده کرد. هدف از این پژوهش، توسعۀ سناریوهای محتمل در شکل­ گیری شهر الکترونیک در مشهد و ارائۀ راهبردهایی در جهت رسیدن به شهر الکترونیک پویا در افق 1404 است.
روش : برای رسیدن به این هدف 6 گام اصلی سناریونویسی دنبال شد که در این راستا مطالعات کمی و کیفی صورت گرفت. در ابتدا در قالب پرسش­نامه (در دو بعد درجۀ تأثیرگذاری و عدم قطعیت) از 60 نفر از متخصصان در حوزۀ شهر الکترونیک در مشهد نظرخواهی شد و به وسیلة آزمون­های آماری توصیفی و استنباطی نظیر فریدمن عوامل مؤثر اولویت­ بندی شد و سپس پیشران­های بحرانی شکل­ دهندۀ سناریوها تعیین شد و در جهت تعیین منطق سناریوها، توسعة سناریوها، بررسی پیامدها و همچنین تعیین راهبردها با ابزار مصاحبۀ نیمه ساختار یافته با 7 نفر از متخصصان که به روش اشباع نظری انتخاب شدند مصاحبه شد.
یافته­ ها ونتایج: نتایج تحقیق نشان می ­دهد که 3 سناریو برای آیندۀ کلان­شهر مشهد در رابطه با شهر الکترونیک قابل تصور است که با عناوین وضعیت طلایی، وضعیت عدم پیوستگی و وضعیت راکد معرفی شده است و در نهایت نیز راهبردهایی جهت رسیدن کلان شهر مشهد به سناریوی مطلوب ارائه شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها

شهر الکترونیک؛ سناریو نویسی؛ راهبرد ها؛ شهر مشهد

مراجع

1. جلالی، علی اکبر (1382). "سند راهبردی شهر الکترونیک با محوریت شهرداری".

2. جلالی، علی اکبر (1382)."شهر الکترونیک تهران" دانشگاه علم و صنعت ایران

3. خوش دهان،علی. (1388)، "آینده پژوهی با تکنیک سناریو نویسی"ص63-50.

4. رهنما و همکاران. (1392)، طرح آمایش خراسان رضوی.

5. رهنما،محمد رحیم؛خوارزمی،امید علی؛کریمی ثانی،وجیهه. (1392). "بررسی چالشها و ارائه راهکار در جهت پیاده سازی شهر الکترونیک در ایران" ، اولین کنفرانس ملی خدمات شهری و محیط زیست مشهد.

6. زالی، نادر. (1390)،آینده‌نگاری راهبردی و سیاست‌گذاری منطقه‌ای با رویکرد سناریونویسی. مطالعات راهبردی، 14(4)، 33- 53.

7. عبدالشاه،محمد؛خانجانی،بیژن. (1391) "آینده پژوهی در صنعت خودرو به روش سناریو نویسی" ، نخستین همایش ملی علوم مدیریت نوین، استان گلستان، گرگان، صص35-20.

8. غفاری گیلانده،عطا؛ یزدانی،محمد حسن؛کاظمی،فرشید؛پادروندی،بهزاد. (1392) "بسترهای استفاده از دولت الکترونیک در نظام یکپارچه مدیریت شهر(مطالعه مردی کلانشهر تهران)" ،پنجمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری،صص15-1.

9. کرمی،موسی. (1376). "آینده شناسی و آینده نگاری" ،نشریه رهیافت، ش16،تهران،صص24-10.

10. محمودی،مهدی؛عباسی،عطا. (1384). "آ ینده پژوهی و نقش آن در سیاستگذاری علم و فناوری " ،مرکز آینده پژوهی علوم و فنون رفتاری، صص35-20.

11. مرادی پور،حجت الله؛ نوروزیان، مهدی. (1384). "آینده پژوهی،مفاهیم و روشها"، فصلنامه رهیافت،ش36،تهران، صص52-45.

12. ویسی،اکبر؛ قیسوندی، آرمان. (1390). "شهر هوشمند،تکوین انقلاب شهر نوین،شهر الکترونیک واقعیت شهرهای فردا" ، کتاب ماه هنر،ش 155، صص45-36.

13. Asgharizadeh, E., Ajalli Geshlajoghi, M., & Safavi Mirmahalleh, S. R. (2008). Identification of the electronic city application obstacles in Iran. World Academy of Science, Engineering and Technology (Iteratioal Journal of Innformatio and Communication Egieering), 2(5), 650-655.

14. Bell, W. (1987). Is the futures field an art form or can it become a science?. Futures Research Quarterly, 3(1), 27-44.

15. Bendinger, A., & Jung I. (2004). Virtual city model, now approaches in urban simulation and city planning. Heidelberg: Wichma Velarg.

16. Fahey, L., & Randall, R. M. (1998). Learning from the future: Competitive foresight scenarios. United States: Wiley Publications.

17. Faludi, A. (1970). The planning environment and the meaning of planning. Regional Studies, 4, 1-9.

18. Gordon, T. G. (1992). The methods of the future research. Annals of American of Political and Social Science, 522, 25-35.

19. Jaizuluddin, M. (2011). City foresight and development planning case study: Implementation of scenario planning in formulation of the Bulungan development plan. Futures, 43(7), 697-706.

20. James, P., Fernando, T., Hamilton. A., & Curwell. S. (2004). Enhancing the decision-making process in urban spatial planning using advanced ICT. Retrieved 5 April, 2015, from https:// www. seek. salford. Ac. uk/ data/ projects/ viewDetails.do?pid=1217&version=1

21. Lennart Nordfors. L., Ericson, B., Lindel, H., & Lapidus. J. (2009). E-government of tomorrow future scenarios for 2020. Seweden: VINNOVA – Swedish Governmental Agency for Innovation Systems.

22. Mosleh Kiya. A. (2002). Examination of urban planning and management in virtual city (Ph.D. dissertation), Tehran, Iran.

23. Navabakhsh, M., & Motlaq, M. (2009). Effects of urban information and communication technology on sustainable development. International journal of food, agriculture and environment, 7(3-4), 891-897.

24. Odendaal, N.)2003(. Information and communication technology and local governance: Understanding the difference between cities in developed and emerging economies. Computers, Environment and Urban Systems, 27(6), 585-607.

25. Porter, M. (1985). Competitive advantage. Free Press: New York.

26. Ratcliffe, J., & Krawczyk, E. (2011). Imagineering city futures: The use of prospective through scenarios in urban planning. Futures, 43, 642-653.

27. Ringland, G. (2006). Scenario planning: Managing for the future (Second Ed.). Chichester: John Wiley and Sons.

28. Slaughter, R. A. (1993). Future concepts. Future, 25(3), 289-314.

29. Slaughter, R. A. (2005). Glossary of future terms. Illinois, IL: Foresight International.

30. Voros, J. (2003). A generic foresight process framework. Foresight, 5(3), 10-22.

31. Weerakkody, V., El-Haddadeh, R., Al-Shafi, S. )2011(. Exploring the complexities of e-government implementation and diffusion in a developing country: Some lessons from the State of Qatar. Journal of Enterprise Information Management, 24, 172- 196.

32. Zergas, C., & Rayle, L. (2011). Testing the rhetoric: An approach to assess scenario planning’s role as a catalyst for urban policy integration. Futures, 44(4), 303-318.