طراحی مدل معنایی آموزش در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 16، اسفند 1397، صفحه 63-86   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.69684

نویسندگان

امیرحسام رادفر^{* 1}؛ فاطمه فهیم نیا¹؛ محمدرضا اسمعیلی گیوی¹؛ ملوک ‏السادات حسینی بهشتی²

¹دانشگاه تهران

²پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران

چکیده

مقدمه: بررسی نظام مسائل و آسیب‌های آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی نشان می‌دهد نبود الگویی جامع و یکپارچه از عناصر کلیدی آموزشی و کم­توجهی به رویکردهای نوین آموزشی از عوامل کلیدی در بروز مشکلات پیش­روست. ‌طراحی و اعتبارسنجی مدل معنایی آموزش در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی به‌عنوان الگوی کاربردی و برخاسته از ادبیات پژوهش، به‌منظور فائق آمدن بر مسائل مذکور هدف این پژوهش است.
روش‌شناسی: روش پژوهش حاضر از منظر تدوین، پیاده‌سازی و آزمون مدل روش علم طراحی است. در مرحله اول از روش فراترکیب و در مرحله بعد به‌منظور بومی‌سازی و اعتبارسنجی مدل به‌دست آمده از محاسبه ضریب توافق بهره گرفته شده است.
یافته‌ها: با اجرای مراحل هفت‌گانه فراترکیب، مدل نهایی در سه لایه مفهومی، مقوله‌ای و مؤلفه‌ای به‌دست آمد. در هر یک از لایه‌ها مفاهیم و موضوعاتی شکل گرفتند که در نهایت به شناسایی 62 شاخص اصلی منتج شد. به‌منظور اعتبارسنجی کیفی مدل، از ضریب توافق خبرگی کاپا و تأیید خبرگی بالا استفاده شد.
 نتیجه‌گیری: مدل به‌دست آمده، نه ­تنها قادر خواهد بود مسائل مطرح در آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی را پاسخ دهد بلکه می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای پژوهش‌های آتی در جهت طراحی و پیاده‌سازی نظام آموزش معنایی در رشته‌های مختلف قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

الگوی معنایی آموزش؛ فناوری‏های وب 3؛ علم اطّلاعات و دانش‏شناسی؛ آموزش مبتنی بر هستان‏ نگاری؛ وب معنایی

مراجع

التماسی، مهشید و فهیم‌نیا، فاطمه (1393). «کیفیت آموزش کتابداری در ایران با تکیه بر خدمات مرجع و اطلاع‌رسانی». فصلنامه دانش‌شناسی (علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات)، 4 (14).

برینان، جان و شاه، تالار (1390). «مدیریت کیفیت در آموزش عالی: چشم‌اندازی بین‌المللی به سنجش و تغییر سازمانی». ترجمه کیوان صالحی، حسن رضا زین‌آبادی و کورش پرند. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

جاشاپارا، آشوک (1387). «رویکردی منسجم بر مدیریت دانش». ترجمه مصطفی کاظمی، مرجان فیاضی، مجتبی کفاشان. تهران: شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر.

حری، عباس (1385). «اطلاع‌رسانی: نگرش‌ها و پژوهش‌ها». (چاپ دوم). تهران: کتابدار.

حسینی بهشتی، ملوک‌السادات (1393). «ساخت‌واژه، اصطلاح‌شناسی و مهندسی دانش». تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری ایران: چاپار.

حیدری، غلام‌رضا (1390). «آموزش کتابداری و علم اطلاعات در ایران: موانع و راهکارها». فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 54 (2).

فدایی، غلام‌رضا؛ ثابت پور، افسون؛ نقشینه، نادر و قبادپور، وفا (1393). «بازنمون تصویری دانش در رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران». پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۳۰ (3)، ص ۶۳۱-۶۴۵.

کریمی، فاطمه؛ نیلی، محمدرضا؛ میرشاه جعفری، ابراهیم و شرفی، عاطفه (1393). «بررسی مهم‌ترین الزامات روش تدریس مشارکتی از دیدگاه استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان». رویکردهای نوین آموزشی، سال نهم، 1 (19).

کفاشان، مجتبی و فتاحی، رحمت‏الله (1390). «نظام‌های نوین سازماندهی دانش: وب معنایی، هستی‌شناسی و ابزارهای سازماندهی دانش عینی». فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 14 (2).

گرایی احسان، حیدری غلام‌رضا (1394). نظریه شایستگی‌های کانونی: الگویی برای برنامه‌ریزی آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۲۱ (۳)، ۴۶۷-۴۹۰.

موسی خانی، محمد؛ احقاقی، الهام و مانیان، امیر (1393). تدوین مدل ارزیابی بلوغ همکاری در شبکه‌های بین سازمانی شبکه شباب، پژوهش‌های مدیریت در ایران، 18 (3)، 157-180.

Adali, T., and Silman, F. (2009). “Assessing team leader effectiveness in a higher education institution of North Cyprus”. Proscenia Social and Behavioral Sciences, 1, 2073-2076.

Amir, Ruslin, & Jelas, Zalizan (2010). “Teaching and learning styles in higher education institution: Do they match?”. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 7, 680-684.

Aroyo, L. and Dicheva, D. (2004). “The New Challenges for E-learning: The Educational Semantic Web”. Educational Technology & Society, 7 (4), 59-69.

Cakulaa, S. and Sedleniece, M. (2013). “Development of a personalized e-learning model using methods of ontology”. Procedia Computer Science, 26, 113 – 120.

Colace, Francesco, De Santo, Massimo and Gaeta, Matteo (2009). “Ontology for e-learning: a case study”. Interactive Technology and Smart Education, 6 (1),. 6-22.

Cuellar, M. P., Delgado, M. and Pegalajar, M.C. (2011). “A common framework for information sharing in e-learning management systems”. Expert Systems with Applications, 38, 2260-2270.

Fernandez-Breis, Jesualdo Tomas, et. Al. (2012). “A semantic platform for the management of the educative curriculum”. Castellanos-Nieves, Dagoberto; Hernandez-Franco, Jose; Soler-Segovia, Celia; Robles-Redondo, Maria del Carmen; Gonzalez-Martinez, Rodrigo and Prendes-Espinosa, Maria Paz. Expert Systems with Applications, 39 (5), 6011-6019.

Fernandez-Breis, Jesualdo, Castellanos-Nieves and Valencia-Garcia, Rafael (2009). “Measuring individual learning performance in group work from a knowledge integration perspective”. Information Sciences, 179, 339-354.

Gruber, Thomas R. “A translation approach to portable ontology specifications”. Knowledge Acquisition, 5 (2), 199 – 220.

Jia, Haiyang; Wang, Minhong; Ran, Weijia; Yang, Stephen; Liao, Jian and Chiu, Dickson (2011). “Design of a performance-oriented workplace e-learning system using ontology”. Expert Systems with Applications, 38, 3372-3382.

Johnson, M W (2016). “Learning Design, Social Ontology and Unintended Functionalism in Education Projects”. Journal of Interactive Media in Education, 5 (1), 1–10.

Kravcik, Milos and Gasevic, Dragan (2010). “Leveraging the Semantic Web for Adaptive Education”. Berlin Heidelberg: Springer.

Kurilovas, Eugenijus and Juskeviciene, Anita (2015). “Creation of Web 2.0 tools ontology to improve learning”. Computers in Human Behavior, 51 (Part B), 1380-1386.

Kurilovas, Eugenijus; Kubilinskiene, Svetlana and Dagiene, Valentina (2014). “Web 3.0 – Based personalisation of learning objects in virtual learning environments”. Computers in Human Behavior, 30, 654-662.

Labib, Ezzat; Canos, Jose and Penades, Carmen (2017). “On the way to learning style models integration: a Learner's Characteristics Ontology”. Computers in Human Behavior, 73, 433-445.

Lee, M., Tsai, K. H., and Wang, T. I. (2008). “A practical ontology query expansion algorithm for semantic-aware learning objects retrieval”. Computers and Education, 50, 1240-1257.

Levison, Michael; Lessard, Greg; Thomas, Craig and Donald Matthew (2012). “The Semantic Representation of Natural Language”. New York: Bloomsbury Academic.

Luna, Vladimir; Quintero, Rolando; Torres, Miguel; Moreno-Ibarra, Marco; Guzman, Giovanni and Escamilla, Imelda (2014). “An ontology-based approach for representing the interaction process between user profile and its context for collaborative learning environments”. Computers in Human Behavior, 51, 1387–1394.

Manganello, Flavio; Falsetti, Carla; Spalazzi, Luca and Leo, Tommaso (2013). “An Ontology-based Learning Construct for Lifelong Learners”. Educational Technology & Society, 16 (1), 104-117.

Miranda, S., Orciuoli, F. and Sampson, D. (2016). “A SKOS-based framework for Subject Ontologies to improve learning experiences”. Computers in Human Behavior, 61, 609-621.

Oufa, S., Abd Ellatif, M. and Salama, S.E and Helmya, Y. (2017). “A proposed paradigm for smart learning environment based on semantic web”. Computers in Human Behavior, 72, 796–818.

Paterson, B. L., Dubouloz, C. J., Chevrier, J., Ashe, B., King, J., & Moldoveanu, M. (2009). “Conducting qualitative metasynthesis research: Insights from a metasynthesis project”. International Journal of Qualitative Methods, 8 (3), 22-23.

Pernas, Ana Marilza; Diaz, Alicia; Motz, Regina; Oliveira, Jose Palazzo Moreira de (2012). “Enriching adaptation in e-learning systems through a situation-aware ontology network”. Interactive Technology and Smart Education, 9 (2), 60-73(14).

Poulakakis, Y., Vassilakis, K., Kalogiannakis, M. and Panagiotakis, S. (2017). “Ontological modeling of educational resources: a proposed implementation for Greek schools”. Education and Information Technologies, 22 (4), 1737–1755.

Rani, M., Nayak, R. and Vyas, O.P. (2015).“An ontology-based adaptive personalized e-learning system, assisted by software agents on cloud storage”. Knowledge-Based Systems, 90, 33-48.

Romero, L., North, M., Gutierrez, M., & Caliusco, L. (2015). “Pedagogically-Driven Ontology Network for Conceptualizing the e- Learning Assessment Domain”. Educational Technology & Society, 18 (4), 312–330.

Sandelowski, M.; Barroso, J. (2007). “Handbook for Synthessizing Qualitative Research”. New York: Springer.

Sicilia, M., Lytrasb, M., Sanchez-Alonso, S, Garcia-Barriocanal, E. and Zapata-Ros, M. (2011). “Modeling instructional-design theories with ontologies: Using methods to check, generate and search learning designs”. Computers in Human Behavior, 27 (4), 1389–1398.

Sowa, F. (1992). “Principles of Semantic Networks”. San Mateo: CA: Morgan Kaufmann Publishers.

Stojanovic, L., Staab, S., & Studer, R. (2001). eLearning based on the Semantic Web. In WebNet2001-World Conference on the WWW and Internet, 23-27.

Tarus, J., Yousif, A. and Niu, Z. (2017). “A hybrid knowledge-based recommender system for e-learning based on ontology and sequential pattern mining”. Future Generation Computer Systems, 72, 37-48.

Torre, I. (2009). “Adaptive systems in the era of the semantic and social web”. User Modeling and User-Adapted Interaction. 19 (5), 433–486.

Trilling B, & Fadel C. (2009). “21st century skills: learning for life in our times”. John Wiley & Sons, Inc., San Francisco.

Vesin, Boban; Ivanovic, Mirjana; Klašnja-Milic evic, Aleksandra and Budimac, Zoran (2012). “Protus 2.0: Ontology-based semantic recommendation in programming tutoring system”. Expert Systems with Applications, 39, 12229–12246.

Wang, J.; Mendori, T. and Xiong, J. (2014). “A language learning support system using course-centered ontology and its evaluation”. Computers & Education, 78, 278-293.

Warren, P. (2006). “Knowledge Management and the Semantic Web: From Scenario to Technology”. IEEE Intelligent Systems, 21 (1), 53-59.

Zeng, M. (2008). Knowledge Organization Systems (KOS). Knowledge Organization, 35 (2/3), 160-182.