طراحی پروفایل کاربردی فراداده‏ای برای توصیف و سازماندهی اشیای محتوایی پایگاه‏های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 4، دوره 8، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 87-103   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.60989

نویسندگان

سید مهدی طاهری^{* 1}؛ سهراب رستمی²؛ یعقوب نوروزی³

¹دانشگاه علامه طباطبائی

²مرکز تحقیقات کامپیوتری اسلامی

³دانشگاه قم

چکیده

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف طراحی و تدوین پروفایل کاربردی فراداده‏ای برای توصیف و سازماندهی اشیای محتوایی پایگاه‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با رویکرد تحلیلی- سیستمی انجام شد.
روش‌شناسی: جامعه پژوهش را اشیای محتوایی چهار پایگاه حوزه نت، نورمگز، نورلایب و اندیشوران تشکیل می‏دادند. افزون بر اشیای محتوایی این پایگاه‌ها، عناصر، عناصر فرعی، و خصائص پرکاربردترین استانداردهای فراداده‌ای از جمله استانداردهای طرح فراداده‌ای توصیف شیء (مادس)، طرح فراداده‌ای هسته دوبلین، استاندارد کدگذاری و انتقال فراداده (متس) و قالب فراداده‌ای مارک به عنوان بخش دیگر جامعه پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند. به منظور انتخاب این استانداردها به عنوان مبنای طراحی پروفایل، ویژگی‌های بومی اشیای محتوایی، اهداف و کارکردهای مد نظر چهار پایگاه عضو جامعه پژوهش با ویژگی‌های طرح‌های فراداده‌ای استاندارد تطبیق داده شدند، و مناسبترین آنها (استانداردهای مادس و هسته دوبلین) که بتوانند نیازهای بومی توصیف و سازماندهی چهار پایگاه را تامین نمایند، مورد گزینش واقع شدند. روش گردآوری داده‌ها مصاحبه و مشاهده طراحی شده، و ابزار آن پرسشنامه و سیاهه وارسی بود.
یافته‌ها: برای طراحی و تدوین پروفایل کاربردی، عناصر، عناصر فرعی، و خصائصی از استانداردهای فراداده‌ای منتخب که متناسب با ویژگی‌های بافت بومی (پایگاه‌های چهارگانه) بود و نیازهای محلی بافت هدف را تامین می‌نمود، استخراج و در بستر معناشناختی همخوان با بافت اطلاعاتی هدف قرار گرفت. در مواردی که عنصر، عنصر فرعی و یا خصیصه‌ای جدید نیاز بود و یا عناصر، عناصر فرعی و خصائص موجود نیاز به بازتعریف بومی داشتند، عنصر یا خصیصه جدید طراحی و در صورت وجود، تعریفی بومی ارائه شد تا کاربردپذیری آن برای پایگاه‌ها افزایش یابد.
نتیجه‌گیری: پروفایل کاربردی فراداده‌ای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بر اساس ویژگی‌ها و نیازهای بومی پایگاه‌های آن مرکز، و همچنین شناسایی ساختار، عناصر، کارکردها و ویژگی‏های معناشناختی با مجموع 23 عنصر، 16 عنصر از استاندارد فراداده‏ای مادس، 5 عنصر از استاندارد فراداده‏ای هسته دوبلین و 2 عنصر تعریف شده به صورت بومی، و با تهیه توصیفی (شناسنامه‌ای) برای هر عنصر طراحی و تدوین گردید.

کلیدواژه‌ها

پروفایل کاربردی فراداده‏ای؛ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی؛ سازماندهی؛ اشیای محتوایی

مراجع

اکبری داریان، سعیده و دیگران (1392). تدوین پروفایل‌های استاندارد کدگذاری و انتقال فراداده (متس) برای تبادل اشیای دیجیتال در سطح ملی و بین‌المللی. برای شورای عالی پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

بابائی، کبرا (1397). طراحی پروفایل کاربردی فراداده‌ای برای توصیف و سازماندهی اسناد سازمان اسناد ملی جمهوری اسلامی ایران. رساله دکترا. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید چمران.

پاشازاده، کبری (1396). "طراحی پروفایل کاربردی فراداده‌ای برای توصیف اشیای محتوایی موسسه کتابخانه و موزه ملک ". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی.

طاهری، سید مهدی (1390). ترجمه عناصر و خصیصه‌های طرح فراداده‌ای توصیف شیء (MODS). بازیابی شده 5 فروردین 1397، از: http://www.loc.gov/standards/mods/mods-schemas.html

طاهری، مهدی (1393). پروفایل کاربردی تلاش برای بهینه سازی نظام‌های فراداده‌ای. فصلنامه داخلی کنسرسیوم محتوای ملی، 17 (4): 4-9.

طاهری، سیدمهدی؛ گویلی، ناهید؛ شکفته، مریم؛ کازرانی، مریم (1394). رویکرد بافت مدار در طراحی پروفایل کاربردی فراداده‌ای و توسعه وب معنایی. فصلنامه مطالعات دانش شناسی 3، 2 (5): 54-57.

گویلی، ناهید؛ طاهری، سید مهدی؛ شکفته، مریم؛ کازرانی؛ مریم (1397الف). مدیریت فراداده‌های بافت سازمانی: مطالعه موردی طراحی و تدوین فرانمای ثبت فراداده مجموعه کتابخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (در فرایند داوری).

گویلی، ناهید؛ شکفته، مریم؛ طاهری، سید مهدی؛ کازرانی، مریم؛ قاسمی، منیره (1397ب). طراحی پروفایل کاربردی فراداده ای برای سازماندهی اشیای محتوایی: مطالعه موردی کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. در چهارمین کنفرانس بین‌المللی وب پژوهشی، تهران، 5 و 6 اردیبهشت ماه 1397.

نجف زاده، مینا (1395). طراحی پروفایل کاربردی فراداده‌ای کتابخانه دیجیتالی موسسه فرهنگی تبیان نور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی.

Andrade, M. C.; Baptista, A. A. (2015). "The use of application profiles and metadata schemas by digital repositories: findings from a survey." Presented at the DCMI International Conference on Dublin Core and Metadata Applications, São Paulo.

Bird, G; Blanksby, V.;Brownfield, G.; Carpenter, S. (2014). "Framework, Australian Flexible Learning, VET Metadata Application Profile (Vetadata). Retrieved 15 June 2018 from http://studylib.net/doc/6870187/vetadata-metadata-application-profile--schema-and-user-guide.

Digital Public Library of America (2014). Metadata Application Profile, Version 3.1. Retrieved 15 June 2018 from http://blogs.harvard.edu/dplaalpha/about/map.

Higgins, Sarah (2007). What are Metadata Standards. Retrieved 15 June 2018 from http://www.dcc.ac.uk/resources/briefing-papers/standards-watch-papers/what-are-metadata-standards.

Library of Congress (2010). BIBCO Standard Record Metadata Application Profiles (MAPS). Retrieved 05 June 2018 from http://www.loc.gov/aba/pcc/bibco/bsr-maps.html.

Malta, MC; Baptista, A. (2014). ''A panoramic view on metadata application profiles of the last decade''. International Journal of Metadata, Semantics and Ontologies . 9 (1); 58-73.

Manouselis, N. (2007). ''An IEEE LOM application profile to describe training resources for agricultural & rural SMEs'' Proc. Presented at the 2nd International Conference on Metadata and Semantics Research, Greece.

Online Computer Library Center (OCLC) (2017). UKB Application profile for Metadata Management in WorldCat: Version 3.0 – February 2017. Retrieved 07 June 2018 from https://www.oclc.org/content/dam/support/ggc/ukb-application-profile.pdf.

Onyancha, I; Keizer, J.; Katz, S. (2001). ''A Dublin Core Application Profile In The Agricultural Domain.'' Presented at In International Conference On Dublin Core And Metadata Applications. Tokyo.

Powell, R.; Silipigni Connaway, L. (2004). Basic research methods for librarians. 4^th Ed. Westport: Libraries Unlimited

Stuempel H., Salokhe G., Aubert A., Keizer J., Nadeau A., Katz S., Rudgard S., “Metadata ApplicationProfile for Agricultural Learning Resources”, in the Proc. of the 2nd International Conference on Metadata and Semantics Research (MTSR''07), Corfu, Greece, October 2007(ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/010/ai154e/ai154e00.pdf).

Wilson K, L. Billington, S. Moir, and S. Carpenter. 2007. "Development of a metadata application profile at the State Library of New South Wales Library Papers.'' Presented at Proceedings of the 13th Information Online Conference, Australian Library and Information Association, Sydney.

Woodley, Mary S.; Clement, Gail; Winn, Pete (2001). Glossary. Retrieved 15 June 2018 from http://www.dublincore.org/documents/2001/04/12/usageguide/glossary.