از رپیهوین تا سیاوش (تحلیل اسطوره شناختی ساختار آیینی داستان سیاوش بر مبنای الگوی هبوط ایزد رپیهوین و آیین‌های سالانة مرگ و تولد دوباره در فرهنگ ایران)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 46، شماره 4 - شماره پیاپی 183، بهمن 1392، صفحه 61-86   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v46i4.25298

نویسنده

فرزاد قائمی^*

فردوسی مشهد

چکیده

آیین‌های سالانة مرگ و تولد دوبارة خدای نباتی، هسته ای بنیادین در فرهنگ‌های پیش‌تاریخی و بستری بوده است که عاشقانه های تراژیکی را با محوریت بغ بانوی باروری یا جانشین انسانی اش و ایزد- قهرمان شهیدشوندة همتای او سامان داده است. این روایات ارتباطی تناتنگ با اولین تفکرات ذهنی بشر دربارة چرخة زمان، تسلسل ادوار تقویم و اعتقاد به تکرارپذیری مرگ و تولد طبیعت در نقاط عطف این چرخه دارد. این روایات الگویی جهانی دارد که در ادبیات حماسی فارسی با داستان سیاوش و سودابه و در پیشینة اساطیری این داستان با اسطورة هبوط ایزد رپیهوین به زیر زمین (همراه با زمستان) و نقش او در حفظ زایایی زمین و گرمای آب‌ها و خروج او (همراه با بهار و بازگشت خرمی به طبیعت) مرتبط است؛ بخش اول این الگو با هجرت و مرگ سیاوش و بخش دوم با بازگشت کیخسرو سنجیدنی است.

کلیدواژه‌ها

سیاوش؛ رپیهوین؛ آیین‌های سالانة مرگ و تولد دوبارة خدای نباتی؛ نوروز؛ الهة باروری؛ کیخسرو