تأثیر سواد اطلاعاتی کاربران بر صحت اطلاعات منتشره در شبکه‌های اجتماعی مجازی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 8، دوره 8، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 161-179   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.65715

نویسندگان

پروانه اسماعیل زاده^* ؛ محمد حسن زاده

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

مقدمه: با توجه به امکان نشر/بازنشر پیام در شبکه‌های اجتماعی مجازی ، دقت به صحت پیام‌ها مسئله مهمی است که توجه به آن موجب افزایش اعتماد به محتوای این شبکه‌ها می‌شود. ازسویی‌دیگر، توان کاربران در تشخیص نیاز اطلاعاتی و بازیابی، ارزیابی و کاربست اطلاعات مهم تلقیمی‌شود. پژوهش حاضر، به‌دنبال فهم تأثیر سواد اطلاعاتی کاربران شبکه‌های اجتماعی بر میزان دقت آن‌ها نسبت به صحت پیام‌های منتشره در شبکه‌های اجتماعی است.
روش‌شناسی: پرسش‌نامه شامل‌ دو قسمت مربوط به سواد اطلاعاتی و صحت اطلاعات بوده. نتایج آزمون کرونباخ برای بخش صحت اطلاعات 894/0 و بخش سواد اطلاعاتی 875/0 بوده. روایی براساس نظر صاحب‌نظران این دو حوزه بررسی شد. پرسش‌نامه به  300 کاربر شبکه اجتماعی تلگرام ارسال و 165 پرسش‌نامه گردآوری شد.
یافته‌ها: سطح سواد اطلاعاتی کاربران شبکه‌ها در حد متوسط است؛ در 7 شاخص سواد اطلاعاتی کاربران، شاخص «به کارگیری اطلاعات» بیشترین مقدار (76/3) و مهارت «ارزیابی منابع اطلاعاتی و پایگاه‌های جست‌وجو» دارای کمترین مقدار (47/3) است.  در خصوص دقت به صحت اطلاعات بیشترین مقدار مربوط به «سلامت» با میانگین 73/3 و کمترین مقدار، «تخصص نقل‌کننده» با میانگین 54/3 است.
نتیجه‌گیری: همچنین براساس نتایج آزمون اسپیرمن، بین سواد اطلاعاتی کاربران گروه یک و دو و دقت به صحت اطلاعات رابطه وجود داردکه شدت کمی دارد. بین میزان توجه به صحت اطلاعات منتشره در این شبکه‌ها از سوی کاربران گروه یک و دو رابطه معناداری وجود دارد که شدت کمی دارد.

کلیدواژه‌ها

شبکه‌های اجتماعی مجازی؛ سواد اطلاعاتی؛ صحت اطلاعات؛ اینترنت

مراجع

پریرخ، مهری. (1378). سواد اطلاعاتی: پژوهشی پیرامون چگونگی کسب سواد اطلاعاتی. با همکاری حسن مقدس‌زاده. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، بهار و تابستان،318-334. تافلر، آلوین. (1385). موج سوم. (ترجمه شهین‌دخت خوارزمی). تهران: علم.

ترکمان، فرح، شهابی، زینب. (1395). شایعه و عوامل اجتماعی مؤثر در پذیرش آن. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(19)، 191-216.

جوکار، عبدالرسول، اسماعیل‌پور، رضیه. (1388). آموزش مجازی و سواد اطلاعاتی: بررسی موردی آموزش‌های مجازی در دانشگاه شیراز. فصلنامه کتاب، (77)، 11-26.

زره‌ساز، محمد. (1394). واکاوی ارتباط میان قابلیت‌های روانشناختی و مهارتی کاربران با رفتار راهنمایابی آن‌ها بر پایۀ مدل تعدیل شده اطلاع‌یابی مارکیونینی (پایان‌نامه دکترای کتابداری و اطلاع‌رسانی). دانشگاه شهید فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

ضیایی‌پرور، حمید، عقیلی، سید وحید. (1388). بررسی نفوذ شبکه‌های اجتماعی در میان کاربران ایرانی. رسانه، (20)4، 23-42.

مرادی، رحیمی و دیگران. (1393). رابطه تفکر انتقادی با سواد اطلاعاتی در دانشجویان علوم‌پزشکی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 3.(7)، 141-147.

مددپور، محمد (1394). فرهنگ و هویت در جامعه شبکه‌ای از نگاه مانوئل کاستلز. [نوشته وب‌سایت]. بازیابی‌شده در 15مهر1395 از

http://www.rahavardnoor.ir/index.php/articles/item/626-jamee-shabakei

مهدی‌زاده، محمد (1389). نظریه‌های رسانه،‌ اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.

نیک‌کار، ملیحه (1387). طرح آموزش سواد اطلاعاتی در محیط آموزش از راه دور. پیک نور، 6 (3)، 43-51.

Chamberlain, P. R. (2010). Twitter as a vector for disinformation. Journal of Information Warfare, 9)1(, 11-17. Retrieved 2016, May 15, from

https://www.jinfowar.com/journal/volume-9-issue-1/twitter-vector-disinformation

Cuadrado-Garcia, M. Ruiz-Mol ,M. Montoro-Pons, J.D. (2012). Academic contest and social networking to promote technology and information literacy among university students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46(10), 222-226. Retrieved 2016. July 1, from www.sciencedirect.com . doi: 10.1016/j.sbspro.2012.05.097

katz, E. j., & aspden, p.(1997). A nation of strangers? Communications of the ACM, 40(12), 81-86. doi:10.1145/265563.265575

Kraut, R., Kiesler, S., Boneva, B., Cummings, J., Helgeson , V., & Crawford, A. (2002). Internet paradox revisited. Journal of Social Issues, 58(1), 49-74. Retreived 2016, july 1 from: https://www.dhi.ac.uk/san/waysofbeing/data/communication-zangana-kraut-2002.pdf

Stec, E. Varlejs, J. (2014). Factors affecting students’ information literacy as they transition from high school to college. School Library Media Research. Retreived 2016, May 31 from: http://www.ala.org/aasl/sites/ala.org.aasl/files/content/aaslpubsandjournals/slr/vol17/SLR_FactorsAffecting_V17.pdf

Topaloglu, M. Tekkanat, E. (2015). Identifying the usage of information technologies and literacy levels. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 182(3), 574–583. doi: 10.1016/j.sbspro.2015.04.784