ارتباط دگرنهادی قلیایی و کانی سازی عناصر Ti-REE-U(Th) در منطقه معدنی ساغند، ایران مرکزی

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 8، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 19، اسفند 1397، صفحه 471-496   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v10i2.61553

نویسندگان

صالح دیمر^{* 1}؛ مهرداد بهزادی¹؛ محمد یزدی¹؛ محمدرضا رضوانیان زاده²

¹شهید بهشتی

²سازمان انرژی اتمی ایران

چکیده

منطقه معدنی ساغند بخشی از پهنه زمین­‌ساختی کاشمر- کرمان در خرده قاره ایران مرکزی است که در استان یزد واقع‌شده است. کانسار Ti-REE-U(Th) دگرنهادی ساغند، در مجاورت توده گرانیتوئیدی زریگان و در مجموعه­‌ای از سنگ‌­های نفوذی نیمه عمیق دیوریتی- کوارتزدیوریتی تشکیل‌شده است. تحول زمانی دگرنهادی از مبدأ سنگ­‌های میزبان، به‌سمت دگرنهادهای آلبیتی، آمفیبولی و در نهایت دگرنهاد فلوگوپیتی توسعه پیدا‌کرده است که با رگه- رگه‌چه­ های اپیدوت± کلریت± کوارتز± کلسیت قطع شده‌اند. کانه­‌های اصلی کانسار ساغند، ایلمنیت، دیویدایت، برانریت، روتیل و اسفن هستند که در دگرنهادهای آمفیبولی- آلبیتی نهشته شده­‌اند. سیال دگرنهاد‌کننده منشأ تفریق ماگمایی دارد که در آغاز اکسیده و به‌شدت قلیایی بوده و برای نهشت آلبیت و حمل و مجموعه­‌سازی U و REEها بسیار مناسب بوده است. تفسیر ویژگی­‌های زمین ­شیمیایی عناصر U، Th و REE در سنگ‌های دگرنهادی کانه‌زایی شده، سنگ‌های مادر و گرانیت­‌های مجاور کانسار و نیز نبود شواهدی از نفوذ ماگماهای کربناتیتی یا آلکالن در محدوده کانسار، بیانگر وجود ارتباط میان دگرنهادی و کانه‌­زایی با ماگماتیسم گرانیتوئیدی کالک‌آلکالن در منطقه است.

کلیدواژه‌ها

دگرنهادی قلیایی؛ عناصر کمیاب خاکی؛ ساغند؛ ایران مرکزی

مراجع

Alavi, M., 1991. Tectonic map of the Middle East, scale 1:5,000,000. Geological Survey of Iran, Tehran.

Alexandre, P., 2010. Mineralogy and geochemistry of the sodium metasomatism-related uranium occurrence of Aricheng South, Guyana. Mineralium Deposita, 45(1): 351–367.

Berberian, M. and King, G.C.P., 1981. Towards a Paleogeography and Tectonic Evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18(11): 210–265.

Callegari, E. and Pieri, R., 1967. Crystallographic observations on some chess-board albites. Schweizerische Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 47(1): 99–110.

Cuney, M., Emetz, A., Mercadier, J., Mykchaylov, V., Shunko, V. and Yuslenko, A., 2012. Uranium deposits associated with Na-metasomatism from central Ukraine: A review of some of the major deposits and genetic constraints. Ore Geology Reviews, 44(1): 82–106.

Cuney, M. and Kyser, K., 2008. Deposits related to Na-metamorphism and high-grade metamorphism. In: M. Cuney and K. Kyser (Editors), Recent and not-so-recent developments in uranium deposits and implications for exploration. Short Course Series, 39. Mineralogical Association of Canada, Quebec, pp. 97–116.

Förster, H. and Boroumandi, H., 1971. Jungprakambrische Magnetit-Lava und Magnetit-Tuffe aus dem Zentraliran. Die Naturwissenschaften, 58(1): 524–525.

Ghorbani, M., 2013. The Economic Geologyof Iran: Mineral Deposits and Natural Resources. Springer, New York, 569 pp.

Haghipour, A., 1974. Etude geologique de la region de Biabanak-Bafq (Iran Central), petrologie et tectonique du socle Precambrien et de sa couverture. M.Sc. Thesis, Universite Scientifique et Medicale de Grenoble, France, Grenoble, 403 pp.

Haghipour, A. and Pelissier, G., 1977. Geology of the Saghand Sector, In: A. Haghipour, N. Valeh, G. Pelissier and M. Davoudzadeh (Editors), Explanatory Text of the Ardekan Quadrangle Map. Geological Survey of Iran, Tehran, pp.10–68.

Irvine, T.N. and Baragar, W.R.A., 1971. A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences, 8(5): 523–548.

Johnson, C.A. and Harlow, G.E., 1999. Guatemala jadeitites and albitites were formed by deuterium-rich serpentinizing fluids deep within a subduction zone. Geology, 27(7): 629–632.

Morshedy, A.H., Kouhsari, A.H. and Shakery Varzaneh, M.R., 2017. Modeling the geochemical distribution of rare earth elements (REEs) using multivariate statistics in the eastern part of Marvast placer, the Yazd province. Journal of Economic Geology, 9(1): 249–263. (in Persian with English abstract)

Nakamura, N., 1974. Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na, and K in carbonaceous and ordinary chondrites. Geochimica et Cosmochimica Acta, 38(7): 757–775.

National Iranian Steel Corporation, 1979. A brief account of the Bafq iron ore region of central Iran. National Iranian Steel Corporation (NISCO), Tehran, 149 pp.

Oreskes, N. and Einaudi, M.T., 1990. Origin of Rare Earth Element-Enriched Hematite Breccias at the Olympic Dam Cu-U-Au-Ag Deposit, Roxby Downs, South Australia. Economic geology, 85(1): 1–28.

Rajabi, A., Canet, C., Rastad, E. and Alfonso, P., 2015. Basin evolution and stratigraphic correlation of sedimentary-exhalative Zn–Pb deposits of the Early Cambrian Zarigan–Chahmir Basin, Central Iran. Ore Geology Reviews, 64(1): 328–353.

Ramezani, J. and Tucker, R.D., 2003. The Saghand region, central Iran: U–Pb geochronology, petrogenesis and implications for Gondwana tectonics. American Journal of Science, 303(7): 622–665.

Romberger, S.B., 1984. Transport and deposition of uranium in hydrothermal systems at temperatures up to 300 °C: geological implications. In: B. DeVivo, F. Ippolito, G. Capaldi and P.R. Simpson (Editors), Uranium Geochemistry, Mineralogy, Geology, Exploration and Resources. Institution of Mining and Metallurgy, London, pp. 12–17.

Rostami, A., Bazamad, M., Haj Alilu, B. and Moazen, M., 2014. Investigation of geochemical behavior of rare earth elements in the apatites of Jazireh-e-Hormoz. Journal of Economic Geology, 7(1): 71–85. (in Persian)

Samani B. and Talezadeh lari, Y., 1988. Report of the first phase of uranium exploration project in Saghand area. Atomic Energy Organization of Iran, Tehran, Report 225, 17 pp. (In Persian)

Samani, B., 1985. Preliminary study of ore samples from the Saghand area (Central Iran). Atomic Energy Organization of Iran, Tehran, Report 168, 17 pp. (In Persian)

Samani, B., 1988. Metallogeny of the Precambrian in Iran, Precambrian Research, 39(1): 85–106.

Samani, B., 1993. Saghand Formation, a riftogenic unit of upper Precambrian in Central Iran. Scientific Quarterly Journal, GEOSCIENCES, 6(71): 32–45. (In Persian with English abstract)

Schandl, E.S. and Gorton, M.P., 2002. Application of high field strength elements to discriminate tectonic settings in VMS environments. Economic Geology, 97(3): 629–642.

Taylor, S.R., 1964. Abundance of chemical elements in the continental crust; a new table. Geochimica et Cosmochimica Acta, 28(8): 273–285.

Verdel, C., Wernicke, B.P., Ramezani, J., Hassanzadeh, J., Renne, P.R. and Spell, T.L., 2007. Geology and thermochronology of Tertiary Cordilleranstyle metamorphic core complexes in the Saghand region of central Iran. GSA Bulletin, 119(7–8): 961–977.

Walter, L.P., 2011. Economic Geology: Principles and Practice. Wiley-Blackwell, U.S.A., 678 pp.

Wilde, A.R., 2013. Towards a model for albitite-type uranium. Minerals, 3(1): 36–48.

Williams-Jones, A.E., 2015. The hydrothermal mobility of the rare earth elements. Symposium on Strategic and Critical Materials Proceedings, British Columbia Ministry of Energy and Mines, British Columbia Geological Survey, Victoria, British Columbia.

Whitney, D.L. and Evans, D.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185-187.

Zhao, F., 2005. Alkali-metasomatism and uranium mineralization. 8th Biennial meeting, Society for Geology Applied to Mineral Deposits; Mineral deposit research meeting the global challenge, Beijing, China.