جنس دوم به عنوان مبنایی نظری برای تحلیل فمینیستی ـ انتقادی گفتمان

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 47، شماره 1 - شماره پیاپی 184، خرداد 1393، صفحه 27-50   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v47i1.25553

نویسنده

زینب صابرپور^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تحلیل فمینیستی ـ انتقادی گفتمان یکی از شاخه‌های تحلیل گفتمان است که وجه ممیزۀ آن تمرکزش بر کشف و آشکارسازی روابط نابرابر قدرتِ جاری میان زنان و مردان در مناسبات و نظم‌های اجتماعی‌ است. مقالۀ حاضر پیشنهاد می‌کند که نظریۀ سیمون دو بووار در کتاب جنس دوم در باب چگونگی شکل‌گیری هویت جنسیتی و سوژۀ مؤنث، زمینۀ نظری مناسبی برای تلفیق میان فمینیسم و تحلیل گفتمان فراهم می‌سازد. جنس دوم به رغم تقدم زمانی چشم‌گیری که بر مطالعات گفتمانی دارد، از بسیاری جهات سازگاری قابل توجهی با مفروضات فلسفی (معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی) غالب رویکردهای تحلیل انتقادی گفتمان دارد. در این پژوهش، جنس دوم از حیث دید انتقادی، مفهوم‌سازی از قدرت و ایدئولوژی، نسبت آن با برساخت‌گرایی اجتماعی، نگاه انتقادی به دانشِ پذیرفته‌شده، ارزیابی تحول تاریخی و نقش نهادها و نظم‌های گفتمانی در شکل‌گیری سوژه بررسی شده است

کلیدواژه‌ها

تحلیل انتقادی گفتمان؛ فمینیسم؛ جنسیت؛ سیمون دوبووار؛ جنس دوم

مراجع

بووار، سیمون دو. (1380). جنس دوم. ترجمۀ قاسم صنعوی. ویرایش دوم. تهران: توس.

سارتر، ژان پل. (1376). اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. ترجمۀ مصطفی رحیمیه. تهران: نیلوفر.

سلطانی، سید علی اصغر. (1384). ساز و کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نی.

یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. تهران: نی.

Bauer, Nancy. (2001). Simone de Beauvoir, Philosophy and Feminism, New York: Colombia University Press.

Billig, M. (2003). Critical Discourse Analysis and the rhetoric of critique. In Weiss, G and Wodak, R (ed) Critical Discourse Analysis: theory and interdisciplinarity, Palgrave Macmillan, pp.35-46.

Butler, Judith. (1990). Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. London: Routledge.

Cameron, Deborah. (1997). Theoretical Debates in Feminist Linguistics: Questions of Sex and Gender, in R. Wodak (ed.) Gender and Discourse, London: Sage.

Chouliaraki, L. and Fairclough, N. (1999). Discourse In Late Modernity: Rethinking Critical Discourse Analysis, Edinburgh: Edinburgh University Press.

Christie, Christine. (2000). Gender and Language: Towards a Feminist Pragmatics. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Eckert, P. and McConnell-Ginet, S. (2003). Language and Gender. Cambridge: CambridgeUniversity Press.

Fairclough, N.andWodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. In T. van Dijk (Ed.). Discourse as Social Interaction: Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction. Vol. 2. London: Sage.

Fairclough, N. (1989). Language and Power, London: Longman.

Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change, London: Polity Press.

Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis, London: Longman.

Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research, London: Routledge.

Fallaize, Elizabeth. (2007). Simone de Beauvoir and Demystification of Woman, in G. Plain and S. Sellers (eds.) A History of Feminist Literary Criticism, New York: Cambridge University Press.

Gatens, Maria. (2003). Beauvoir and Biology: A Second Look, in C. Card (ed.), The Cambridge Companion to Simone de Beauvoir, Cambridge: Cambridge University Press.

Gramsci, Antonio. (1971). Selections from the Prison Notebooks. London: Lawrence &Wishart.

Kitzinger, Celia. (2000). ‘Doing feminist conversation analysis’, Feminism &Psychology, 10 (2): 163–93.

Lazar, Michelle M. (2005). Politicizing Gender in Discourse: Feminist Critical Discourse Analysis as Political Perspective and Praxis, in M.M. Lazar (ed.) Feminist Critical Discourse Analysis: Gender, Power and Ideology in Discourse, New York: Palgrave Macmillan.

Litosseliti, Liaand Sunderland, Jane. (2002). Gender identity and discourse analysis: Theoretical and empirical consideration, in L. Litosseliti and J. Sunderland (eds.) Gender Identity and Discourse Analysis, Amsterdam: John Benjamin.

Mills, Sara. (1995). Feminist Stylistics, London: Routledge.

Mills, Sara. (2008). Language and Sexism, Cambridge: Cambridge University Press.

Showalter, Elaine. (1988). Feminist Criticism in the Wilderness, in D. Lodge and N. Wood (eds.) Modern Criticism and Theory, A Reader, Edinburgh: Pearson Education.

Speer, Susan. (2005). Gender Talk; Feminism, Discourse and Conversation Analysis, London: Routledge.

Sunderland, Jane. (2004). Gendered Discourses in Children’s Literature, in Gender Studies, Vol. 1, No. 3, 60-84.

Tannen, Deborah (ed.). (1993). Gender and Conversational Interaction. New York: Oxford University Press.

Tidd, Ursula. (2004). Simone de Beauvoir: Gender and Testimony, Cambridge: Cambridge University Press.

Todd, Alexandra Dundas, and Sue Fisher (eds.). (1988). Gender and Discourse: The Power of Talk. Norwood, NJ: Ablex.

Van Dijk, Teun A. (1991). ‘Editorial: discourse analysis with a cause’, The Semiotic Review of Books, 2 (1): 1–2.

Vintges, Karen. (2006). Simone de Beauvoir, A Feminist Thinker for the Twenty-First Century, in M. A. Simons, The Philosophy ofSimone de Beauvoir, Bloomington: Indiana University Press.

Wilkinson, Sue and Kitzinger, Celia (eds.). (1995). Feminism and Discourse: Psychological Perspectives. London: Sage.

Wodak, Ruth (ed.) (1997) Gender and Discourse. London: Sage.

Wodak, R. (2001). “What CDA is about – a summary of its history, important concepts and its developments”. In R. Wodak& M. Meyer (Eds.), Methods of Critical Discourse Analysis. London: Sage Publications.