تحلیل وضعیت کتابخانه‌های وابسته به سازمان کتابخانه‌ها موزه و اسناد آستان قدس رضوی براساس ماتریس SWOT و ارائه راهبردهای استراتژیک مناسب برای این کتابخانه ها

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 13، دوره 8، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 265-281   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.68312

نویسندگان

احمد خسروی¹؛ احمد زارعی²؛ مهدی قیصری نیک^{* 3}

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)

³دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

مقدمه:  برای تدوین برنامه های راهبردی در هر سازمان ابزارهای مختلفی وجود دارد. ماتریسSWOT یکی از این ابزارهاست که با تحلیل عوامل موثر بیرونی و داخلی هر سازمان به مدیران در تدوین این برنامه کمک می کند.  هدف این تحقیق شناسایی مهمترین نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود درحوزه کتابخانه‌های وابسته سازمان کتابخانه‌ها موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی براساس ماتریس SWOT و ارائه راهبردهای اجرایی به‌منظور بهبود برنامه‌ها می باشد.
روش‌شناسی: تحقیق حاضر از نوع توصیفی‌پیمایشی است. برای جمع آوری اطلاعات از یک پرسش‌نامه خودساخته استفاده شد. روایی پرسش‌نامه با استفاده از نظرات کارشناسی اساتید مربوطه و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ محاسبه و مقدار آن 98% برآورد گردید. جامعه آماری این پژوهش مدیران و کارکنان معاونت امور کتابخانه‌های وابسته به سازمان کتابخانه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است. امتیاز وزنی مؤلفه‌‌ها با  روش وزن‌دهی رتبه‌ای محاسبه شد. در نهایت پس از تحلیل عوامل و بر اساس اهمیت و وزن هر عامل ، استراتژی های مناسب پژوهش تدوین و راهبردهای اجرایی اثربخش در جهت تقویت قوت‌ها و فرصت‌ها و کاهش ضعف‌ها و تهدیدها ارائه گردید. 
یافته‌ها: یافته ها نشان داد که تعلق کتابخانه‌ها به آستان قدس رضوی، حضور نیروهای تحصیل کرده و متخصص و مدیران با تجربه مهمترین نقطه قوت کتابخانه‌ها و کمبود فضا و استاندارد نبودن ساختمان برخی از کتابخانه‌ها، نبود ساز و کار مناسب برای وجین منابع قدیمی و نبود نگرش کلی به ضرورت پژوهش مهمترین نقطه ضعف کتابخانه‌ها محسوب می شود. مهمترین فرصت‌های موجود اهتمام رهبر فرزانه انقلاب و تولیت محترم آستان قدس رضوی به توسعه کمی و کیفی کتابخانه‌ها، حضور کارکنان تحصیل کرده و وجود پتانسیل مناسب علمی و پژوهشی در این حوزه و شناساندن کتابخانه‌ها به مراکز آموزشی و فرهنگی با توجه به انتساب کتابخانه‌ها به امام رضا(ع) و تنوع خدمات در این کتابخانه‌ها می باشد. مهمترین تهدیدهای موجود گسترش مدرک‌گرایی و عدم علاقه به مطالعه بعد از فراغت از تحصیل و محیط و مشکلات اقتصادی جامعه می باشد.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که سازمان کتابخانه ها با قرار داشتن در وضعت تهاجمی، دارای فرصت ها و نقاط قوت زیادی می باشد که می تواند با اتکال به آنها در مسیر اهداف سازمانی، بر موانع موجود غلبه نموده و نقاط ضعف خود را تقویت نماید.

کلیدواژه‌ها

موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

مراجع

ابویی‌اردکان، محمد، آذرپور، سمانه. (1391). برنامه‌ریزی راهبردی درکتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی؛ چالش‌های رویکرد برنامه‌ریزی به راهبرد. کتابداری ، آرشیو و نسخه پژوهشی: کلیات کتاب ماه، 3(174) ، 17-24.

اسدنیا، ابوالفضل، جلیل‌پور، پیمان. (1390). امکان‌سنجی خصوصی‌سازی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از تحلیلSWOT. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 19(73)، 213- 234.

پاکدامن‌نائینی، مریم، ضیایی، ثریا و اصنافی، امیررضا. (1393). برنامه‌ریزی راهبردی در کتابخانه تخصصی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی بر اساس روش تحلیل راهبردی SWOT. کتابداری، آرشیو و نسخه پژوهی مدیریت اطلاعات و دانش‌شناسی، 1(2)، 84-96.

پریرخ، مهری، ارسطوپور، شعله. (1388). پژوهشی پیرامون تدوین برنامه راهبردی برای گروه آموزشی کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی مشهد: شناسایی مسائل، عوامل مطرح و مدل پیشنهادی. مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، 36. 201-226.

پشتونی‌زاده، میترا، فرج‌پهلو، عبدالحسین. (1391). ارزیابی و مقایسه کتابخانه‌های مرکزی و دانشکده‌ای دانشگاه شهیدچمران بر اساس تحلیل SWOT. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 3(59).

خلعتبری، محمدجواد. (1385). آمار و روش تحقیق. تهران: پردازش.

ذاکرشهرک، مینا، اباذری، زهرا. (1392). ارزیای عملکرد کتابخانه‌های کانون پرورش فکرکودکان و نوجوانان در ایران براساس روش تحلیل راهبردی SWOT. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 95، 6-25.

سازمان کتابخانه‌ها، موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، سندچشم انداز بیست‌ساله آستان قدس رضوی در افق 1404ه.ش. (1391). مشهد: آستان قدس رضوی، ص 3.

سالاری، محمود. (1390). برنامه راهبردی اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. نشریه الکترونیکی شمسه، بازیابی در 9آذر1394

شریف‌زادگان، محمدحسین، ملک‌پوراصل، بهزاد. (1393). مبانی نظری و تجارب به کارگیری ماتریس تحلیلی سوات (Swot) در برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه منطقه‌ای (تجربه کشورهای اسکاندیناوی و یک تجربه از ایران).تهران: دانشگاه شهید بهشتی،مرکز چاپ و انتشارات.

عصار، فریده، اسدنیا، ابوالفضل و جلیل‌پور، پیمان. (1393). تدوین برنامه راهبردی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید‌چمران اهواز با استفاده از تحلیل SWOT. مدیریت اطلاعات و دانش‌شناسی، 1(2)، 13-30.

فقهی‌فرهمند، ناصر. (1387). تدوین برنامه استراتژیک سازمان (علمی و عملی). تبریز: فروزش.

مریدی، سیاوش. (1385). فرهنگ مدیریت کسب‌وکار. تهران: سازمان مدیریت صنعتی.

معینی، علیرضا. (1385). مدیریت استراتژیک. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.

هریسون، جفری. (1390). مدیریت استراتژیک (محمد اعرابی، مترجم). تهران: مهکامه.

Ugah, A. D. (2007). A SWOT Analysis of the University Library of Michael Okpara University of Agriculture Library, Umudike, Nigeria. Library Philosophy and Practice (e-journal), 148. Retrieved Nov.29, 2017 from: http://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article

Fernandez, J. (2009). A SWOT analysis for social media in libraries. Online, 33(5), 35. 2017from https://digitalcommons.library.umaine.edu/cgi/viewcontent.cgi

Suresh Kumar, P.K. (2012). University libraries in Kerala: A SWOT analysis for marketing. Library Philosophy and Practice. 787. Retrieved Nov 5, 2017 fromhttps://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article

Mahmood, K, Hameed, A. & Haider, S.J. (2005). Fundraising in Pakistani libraries: Perceptions of library leaders. International Information and Library Review, 37(2), 117-125. Retrieved Nov 11, 2017 from: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1057231705000263

Mapulanga, P. (2012). SWOT analysis in the planning of information services and systems in university libraries: The case of the University of Malawi strategic plans. The Bottom Line, 26(2), 70-84. Retrieved Nov 7, 2017 from: https://www.emeraldinsight.com/doi/abs/10.1108/BL-12-2012-0034

Piorun, M. (2011). Evaluation of strategic plans in academic medical libraries. Library & Information Science Research, 33(1), 54-62. Retrieved Nov 15, 2017 from: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S074081881

Soehner, B. (2012). Change management in libraries: An essential competency for leadership. Paper presented at the Proceedings of the IATUL Conferences. Paper 14. Retrieved Nov 22, 2017 from: https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2059&conte

Wendell, B. (1997). Foundations of futures studies: Human science for a new era. Transaction Publishers, 1: 365. Retrieved Nov 2, 2017 from: https://www.google.com/search?client=firefoxb&q=Foundations+of+futures+studies%3A