بررسی تغییرات عملکرد و کیفیت بذر ماش در پاسخ به عوامل محیطی در تاریخ‏های مختلف کاشت

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 2، دوره 9، شماره 2، دی 1397، صفحه 28-40   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v9i2.53943

نویسندگان

سیده‌سکینه حسینی¹؛ فرشید قادری فر¹؛ افشین سلطانی¹؛ یونس محمدنژاد²؛ مرتضی گرزین^{* 1}

¹گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

²بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی گرگان، ایران

چکیده

در این مطالعه تغییرات عملکرد و کیفیت بذر ماش (Vigna radiata L.) در پاسخ به برخی عوامل محیطی نظیر دما، رطوبت نسبی، بارندگی و طول دوره روشنایی در تاریخ‏های­ مختلف کاشت در شرایط مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد در سال زراعی1389 انجام شد. در این تحقیق ژنوتیپ VC-1973A در پنج تاریخ کاشت (2 اردیبهشت، 20 اردیبهشت، 13خرداد، 30 خرداد و 20 تیر) کشت شد. پس از اندازه­گیری عملکرد دانه، کیفیت بذر با استفاده از آزمون­های جوانه­زنی، تسریع پیری، هدایت الکتریکی و بررسی درصد سبزشدن در مزرعه تعیین شد. وقوع بارندگی و رطوبت نسبی بالا همراه با دماهای بسیارزیاد (بیش از ^C°40) طی دوره پُرشدن بذر در کشت‏های زودهنگام باعث کاهش درصد جوانه‏زنی و افزایش هدایت الکتریکی بذرها شد؛ اما به ازای هر روز تأخیر در کاشت، جوانه‏زنی پس از تسریع پیری به میزان 23/0درصد افزایش و هدایت الکتریکی به میزان 48/0میکروزیمنس بر سانتی‏متر بر گرم کاهش یافت. برخلاف کیفیت بذر، عملکرد بذر به ازای هر روز تأخیر در کاشت به میزان 84/10 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت که مهم‏ترین دلیل آن کاهش طول مراحل مختلف نمو و به‏ویژه دوره پُرشدن بذر بود. از آنجایی که تاریخ کاشت مناسب، آن است که ضمن حفظ خصوصیات کیفی بذر در سطح مطلوب، عملکرد بالایی نیز تولید کند، انتظار می‏رود با کاشت ماش در اواسط خرداد بتوان ضمن دستیابی به عملکرد مطلوب، بذرهایی با کیفیت بالا نیز تولید کرد.

کلیدواژه‌ها

دما؛ جوانه‏زنی بذر؛ زمان حرارتی؛ طول دوره روشنایی؛ قدرت بذر

مراجع

1. Anderson, L.R., and Vasilas, B.L. 1985. Effects of planting date on two Soybean cultivars: seasonal dry matter accumulation and seed yield. Crop Science 25(6): 999-1004.
2. Balduchi, A.J., and McGee, D.C. 1987. Environmental factors influencing infection of Soybean seeds by Phomopsis and Diaporthe species during seed maturation. Plant Disease 71(3): 209-212.
3. Calvino, P.A., Sadras, V.O., and Andrade F.H. 2003.Quantification of environmental and management effects on the yield of late-sown soybean. Field Crops Research 83(1): 67-77.
4. Dornbos, D.L., and Mullen, R.E. 1991. Influence of stress during soybean seed fill on seed weight, germination and seedling growth rate. Canadian Journal of Plant Science 35(2): 373-383.
5. Egli, D.B., Tekrony, D.M., Heitholt, J.J., and Rupe, J. 2005. Air temperature during seed filling and soybean seed germination and vigor. Crop Science 45(4): 1329-1335.
6. Fehr, W.R., and Caviness, C.E. 1980. Stages of Soybean Development. Iowa Agriculture. Experiment. Stn.
7. Ghassemi Golezani, K., and Hosseinzadeh Mahootchi, A. 2010. Seed Health Testing Methods. Published by Jihad of Mashhad University Press, 203 p. (In Persian).
8. Gibson, L.R., and Mullen, R.E. 1996. Soybean seed quality reductions by high day and night temperature. Crop Science 36(6): 1615-1619.
9. Gorzin, M. 2013. The effects of environmental conditions during pod filling period on soybean (Glycine max (L.) Merr.) seed quality and its relationship with Phomopsis sp. in Golestan province. MSc. Thesis. Gorgan University of Agricultural Science and Natural Resources. (In Persian with English Summary).
10. Hampton, J.G., and TeKrony, D.M. 1995. Handbook of vigor test methods. The International Seed Testing Association, Zurich. p. 117.
11. Hashemi Jazi, S.M. 2001. Effects of planting dates on growth and development stages and some agronomic and physiological characteristic in five soybean cultivars. Iranian Journal of Crop Sciences 3(4): 49-59. (In Persian with English Summary).
12. Kantolic, A.G., and Slafer, G.A. 2005. Reproductive development and yield components in indeterminate Soybean as affected by post-flowering photoperiod. Field Crop Research 93 (2): 212-222.
13. Keigley, P.J., and Mullen, R.E. 1986. Changes in soybean seed quality from high temperature during seed fill and maturation. Crop Science 26(6): 1212-1216.
14. Keiser, J.R., and Mullen, R.E. 1993. Calcium relative humidity effects on soybean seed nutrition and seed quality. Crop Science 33(6): 1345-1349.
15. Koocheki, A., and BanayanAval, M. 2007. Pulse Crops. Publication of Mashhad University. (In Persian).
16. Mayers, D.J., Laen, R.J., and Byth, D.E. 1998. Adaptation of Soybean (Glycine max) to the dry season of teopices. II. effect of genotype and environment on biomass and seed yield. Australian Journal of Agricultural Research 42(4): 517-530.
17. Mayhew, W.L., and Caviness, C.E. 1994. Seed quality and yield of short-season soybean genotypes. Agronomy Journal 86(1): 16-19.
18. Mengistu, A., Castlebury, L., Smith, R., Ray, J., and Bellaloui, N. 2009. Seasonal progress of Phomopsis longicolla infection on soybean plant parts and its relationship to seed quality. Plant Disease 93(10): 1009-1018.
19. Samarah, N.H., and Abu-Yahya, A. 2008. Effect of maturity stages of winter and spring sowen chickpea (Cicer arietinum) on germination and vigor of the harvested seeds. Seed Science and Technology 36(1): 177-190.
20. Sastawa, B.M., Lawan, M., and Maina, Y.T. 2004. Management of insect pests of soybean: effects of sowing date and intercropping on damage and grain yield in the Nigerian Sudan savanna. Crop Protection 23(2): 155-161.
21. Soltani, A., and Maddah, V. 2010. Simple Applications for Teaching and Research in Agronomy. Ecological Society of Shahid Beheshti University Press. 80 p. (In Persian)
22. Spears, J.F., TeKrony, D.M., and Egli, D.B. 1997. Temperature during seed filling and soybean seed germination and vigor. Seed Science and Technology 25(2): 233-244.
23. Woodstock, L.W., Furman, K., and Leffler, H.R. 1985. Relationship between weathering, deterioration and mineral leaching from cotton seeds. Crop Science 25(3): 459-466.
24. Zanakis, G.N., Ellis, R.H., and Summerfield, R.J. 1994. A comparison of changes in vigour among three genotypes of soybean (Glycine max) during seed development and maturation in three temperature regimes. Experimental Agriculture 30(1): 157-170.