پیش‌ران‌های کلیدی مؤثر در توسعۀ گردشگری روستایی (مطالعۀ موردی: روستای هدف گردشگری دیزباد علیا)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 5، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 33، اسفند 1398، صفحه 123-146   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v17i2.75640

نویسندگان

فرح فتحی زاده¹؛ فرهاد عزیزپور^{* 1}؛ نادر صنعتی شرقی²

¹دانشگاه خوارزمی

²دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

اهداف: هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی پیش‌ران‌های مؤثر در توسعۀ گردشگری نواحی روستایی به‌طورکلی و میزان اثرگذاری پیش‌ران‌های کلیدی بر توسعۀ گردشگری روستای دیزباد علیا واقع در بخش زبرخان شرقی نیشابور به‌صورت خاص است.
روش: روش تحقیق به‌کاربرده‌شده توصیفی-تحلیلی، مبتنی‌بر مطالعات کتابخانه‌ای-اسنادی، مشاهده‌های میدانی، پرسش‌نامه در چارچوب مدل دلفی و ماتریس تحلیل اثرات متقاطع در نرم‌افزار آینده‌نگار میک‌مک و سناریو ویزارد است. به‌این‌منظور، پس از برگزاری جلسه‌های اولیة بحث با 20 نخبة دانشگاهی و صاحب‌نظران در حوزۀ گردشگری روستایی به‌عنوان جامعة آماری تحقیق، 20 متغیر در قالب چهار طبقه‌بندی کلی به‌عنوان متغیرهای اولیۀ پژوهش شناسایی شد. سپس، تحلیل‌های مرتبط برای سنجش میزان اثر-وابستگی متغیرها بر یکدیگر انجام شد.
یافته‌ها/نتایج: تحلیل‌ها نشان داد که شاخص L5 در دو وضعیت اثر-وابستگی مستقیم و غیرمستقیم به‌ترتیب با امتیازهای سطری 50 و 95082، دارای بیشترین اثرگذاری در توسعۀ گردشگری روستای دیزباد علیا بودند. همچنین، با محاسبۀ میزان احتمال جابه‌جایی متغیرها در سیستم توسعۀ گردشگری روستای هدف، شاخص‌های L5، L3، L4، C4 و C5 در پنج اولویت نخست میزان اثرگذاری مستقیم، در وضعیت جابه‌جایی قرار گرفتند.
نتیجه‌گیری: سیستم گردشگری محدوده وضعیت پایداری ندارد و توزیع پارامترها رویکرد مناسبی ندارد.

کلیدواژه‌ها

پیشران های کلیدی؛ گردشگری روستایی؛ آینده نگاری؛ دیزباد بالا

مراجع

1. تقوایی، م.، و حسینی‌خواه، ح. (1396). برنامه‌ریزی توسعة صنعت گردشگری مبتنی‌بر روش آینده‌پژوهی و سناریونویسی (مطالعة موردی: شهر یاسوج). مجلة برنامه‌ریزی و توسعة گردشگری، 6(22). 8-30.

2. جمعه‌پور، م.، و احمدی، ش. (1390). تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعة موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ). مجلة پژوهش‌های روستایی، 2(1)، 33-62.

3. حیدری، ا.، رهنما، م. ر.، اجزاء شکوهی، م.، و خوارزمی، ا. (1395). تحلیل تحولات فضایی محیط‌زیست شهری در کلان‌شهر مشهد با استفاده از الگوی آینده‌پژوهی گام طبیعی. مجلة جغرافیا و پایداری محیط، 2(8)، 51-88.

4. ده‌ده‌ زاده سیلابی، پ.، احمدی‌فرد، ن. (1398). توسعة گردشگری با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعة موردی: شهرستان‌های استان مازندران). مجلة جغرافیا و پایداری محیط، 9(30 )، 73-89.

5. رحمانی، ب.، ملکی، ل.، ایمانی، ب.، و باقرزاده، م. ر. (1391). بررسی و شناسایی توان‌های طبیعی و انسانی گردشگری در نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان آبگرم سرعین در استان اردبیل). فصلنامة فضای گردشگری، 1(2)، 1-15.

6. رکن‌الدین افتخاری، ع.، و مهدوی، د. (1384). راه‌های توسعة گردشگری با استفاده از مدل swot (دهستان لواسان کوچک)، فصلنامة مدرس، 2، 1-30.

7. رکن‌الدین‌افتخاری، ع.، و قادری، ا. (1381). نقش گردشگری روستایی در توسعة روستایی (نقد و تحلیل چارچوب‌های نظریه‌ای). فصلنامة مدرس، 6(2)، 23-40.

8. رهنما، م. ر.، و معروفی، ا. (1394). سناریونگاری در مطالعات شهری و منطقه‌ای (مفاهیم، روش‌ها و تجارب). مشهد: انتشارات مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد.

9. سجادی، ح. ا.، و احمدی، ف. (1392). ارزیابی اثرات گردشگری روستایی شهرستان فومن از دیدگاه جامعة روستایی. فصلنامة مطالعات مدیریت گردشگری، 8(23)، 155-175.

10. سجاسی قیداری، ح.، شایان، ح.، و نوربخش رزمی، ز. (1394). تحلیل نقش کارآفرینی فعالیت‌های غیرکشاورزی در ارتقای کیفیت زندگی روستاییان (مورد: روستاهای بخش شاندیز شهرستان بینالود). فصلنامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، 4(2)، 55-76.

11. شوارتز، پ. (1391). هنر دورنگری. برنامه‌ریزی برای آینده در دنیای عدم قطعیت (ع. علیزاده، مترجم). تهران: مؤسسة آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی. (چاپ اصل اثر در 2012).

12. کدیور، ع. ا. (1396). بررسی قابلیت‌های گردشگری روستایی در استان خراسان رضوی. فصلنامة علمی-پژوهشی روستا و توسعه، 20(1)، 1-23.

13. کرمی دهکردی، م.، و میرک‌زاده، ع. ا.، و غیاثوند غیاثی، ف. (1391). تحلیل عوامل مؤثر بر توسعة گردشگری روستایی از دیدگاه روستاییان استان چهارمحال‌وبختیاری. مجلة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 23(1)، 99-112.

14. مولایی هشجین، ن.، دانلین، ک.، و حسین‌نژاد، م. (1390). تحلیل پیامدهای گردشگری در ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی (مطالعة موردی، دهستان بلدة کجور- شهرستان نوشهر). فصلنامة برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1(2)، 1-14.

15. میرکتولی، ج.، و مصدق، ر. (1389). بررسی وضعیت گردشگری روستایی و نقش آن در رونق صنایع دستی (پژوهش موردی: دهستان استرآباد جنوبی). مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 2(7)، 137-154.

16. ناظمی، ا.، و قدیری، ر. (1385). آینده‌نگاری از مفهوم تا اجرا. تهران: انتشارات وزارت دﻓﺎع و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﻣﺴلح.

17. Adler, M., & Ziglio, E. (1996). Gazing into the oracle: The Delphi method and its application to social policy and public health. London, England: Kingsley.

18. Andriotis, K. (2005). Community groups' perceptions of and preferences for tourism development: Evidence from Crete. Journal of Hospitality and Tourism Research, 29(1), 67-90.

19. Balli, S., & Korukoğlu, S. (2009). Operating system selection using fuzzy AHP and TOPSIS methods. Mathematical and Computational Applications, 14(2), 119-130.

20. Britton, S. (1991). Tourism, capital, and place: towards a critical geography of tourism. Environment and planning D: society and space, 9(4), 451-478.

21. Fossati, A. & Panella, G. (2000). Tourism and sustainable development: A theoretical framework. In, A. Fossati, & G. Panella (Eds.). Tourism and sustainable economic development (pp. 3-36). Boston: Kluwer Academic.

22. Gibson, C. (2009). Geographies of tourism: Critical research on capitalism and local livelihoods. Progress in Human Geography, 33(4), 527–534.

23. Kaberger, T. (2002). Making transport systems sustainable. Journal of Cleaner Production, 2(2), 547-574.

24. McGehee, N. G., & Andereck, K. L. (2004). Factors predicting rural residents’ support of tourism. Journal of travel research, 43(2), 131-140.

25. McIntyre, G. (1993). Sustainable tourism development: guide for local planners. United Nations: World Tourism Organization (WTO).

26. Rattanasuwongchai, N. (1998). Rural tourism - the impact on rural communities II. Thailand, Food and Fertilizer Technology Center. Retrieved from https: // b2n. ir/354978

27. Reeder, R. J., & Brown, D. M. (2005). Recreation, tourism, and rural well-being (No. 1477-2016-121194).

28. Ryan, C., & Montgomery, D. (1994). The attitudes of Bakewell residents to tourism and issues in community responsive tourism. Tourism Management, 15(5), 358-369.

29. Schwaninger, M. (1989). Trends in Leisure and tourism for 2000–2010. London, England: Prentice Hall.

30. Scott, D., Simpson, M. C., & Sim, R. (2012). The vulnerability of Caribbean coastal tourism to scenarios of climate change related sea level rise. Journal of Sustainable Tourism, 20(6), 883-898.

31. Slee, B., Farr, H., & Snowdon, P. (1996). The economic impact of alternative types of rural tourism. Journal of agricultural economics, 48(1‐3), 179-192.

32. Talen, E. (1996). Do plans get implemented? A review of evaluation in planning. Journal of Planning Literature, 10(3), 248-259.

33. UNWTO. (2017). Annual report. Retrieved from www2.unwto.org› publication› unwto – annual - report

34. Yeoman, I. (2012). 2050-tomorrow’s tourism (Vol. 55). Bristol, England: Channel View.