ویژگی‌ های ژئوفیزیکی کانسارهای مس پورفیری غنی از طلا: مطالعه موردی در کانسار مس- طلای پورفیری دالی، استان مرکزی

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 14، دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 19، اسفند 1397، صفحه 639-675   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v10i2.69539

نویسندگان

مسلم فاتحی؛ هوشنگ اسدی هارونی^*

صنعتی اصفهان

چکیده

ژئوفیزیک اکتشافی روشی ارزان، سریع و کارآمد برای شناخت عوارض زیر سطحی است. اما ژئوفیزیک روشی غیرمستقیم است و بهره‌برداری از اطلاعات ژئوفیزیکی مستلزم تفسیر دقیق و هدفمند داده‌های برداشت‌شده است. برای تفسیر کارآمد داده­‌های ژئوفیزیکی در اکتشاف کانسارها، ابتدا باید شناخت کاملی از مدل کانسار و ویژگی­‌های زمین‌شناسی از قبیل سنگ­‌های میزبان، آلتراسیون­‌ها، کانی­‌شناسی و جایگاه کانی‌سازی در آن نوع کانسار داشت. قبل از حفر گمانه­‌های اکتشافی،  با استفاده از مطالعات ژنتیکی و داده­‌های اکتشافی اولیه و همچنین شواهد سطحی باید یک مدل مفهومی برای کانسار مورد بررسی ارائه‌کرد و با توجه به ویژگی‌های آن مدل مفهومی، روش­‌های ژئوفیزیکی مناسب، انجام و داده­‌‌های اکتسابی تعبیر و تفسیر می‌شوند. در این پژوهش با توجه به مدل مفهومی و کنترل کننده‌های کانی‌سازی عمومی کانسارهای مس- طلای پورفیری نظیر اهمیت زون پتاسیک با توجه به حضور کانی‌های همیافت مگنتیت، کالکوپیریت، بورنیت و پیریت در استوک‌های دیوریتی، داده‌های ژئوفیزیکی مغناطیس­‌سنجی، مقاومت ویژه الکتریکی و پلاریزاسیون القایی کانسار مس- طلای پورفیری دالی در ایران مورد بررسی قرار‌گرفت. به‌دلیل غنی‌شدگی کانی­ مگنتیت در زون دگرسانی پتاسیک و تهی‌شدگی آن در زون دگرسانی فیلیک، روش مغناطیس­‌سنجی روشی کارآمد برای زون­‌بندی دگرسانی­‌های مختلف در کانسارهای مس- طلای پورفیری است. همچنین با توجه به وجود کانی­‌های سولفیدی به‌صورت افشان، روش پلاریزاسیون القایی، روشی مناسب برای تعیین گستره کانی­‌های سولفیدی است. روش مقاومت ویژه الکتریکی نیز برای ردیابی لیتولوژی، دگرسانی و کانی­‌های فلزی مفید است. این پژوهش نشان‌داد که در کانسار مس– طلای پورفیری دالی، زون­‌های با آنومالی مثبت و قوی مغناطیسی معیار بسیار مناسبی برای ردیابی کانسار است. شارژپذیری به‌شدت متأثر از درصد پیریت است و زون­‌های با رسانایی و شارژپذیری خیلی زیاد و آنومالی­‌های منفی مغناطیسی، منطبق بر هاله­‌های زون­‌های دگرسانی فیلیک و آرژیلیک است و دارای کانی­‌سازی ناچیز است. آنومالی مغناطیسی، رسانایی بالا (رسانایی کم نیز زون­‌های سیلیسی را نشان می­‌دهد که حاوی کانی­‌سازی هستند) و شارژپذیری متوسط تا بالا منطبق بر زون دگرسانی پتاسیک که حاوی کانی­‌سازی سولفیدی مس و طلاست، دارند. این ویژگی­‌های ژئوفیزیکی مهم‌ترین ردیاب کانی­‌سازی در این کانسار است.

کلیدواژه‌ها

: ویژگی های ژئوفیزیکی؛ کانسارهای مس-طلا پورفیری؛ کانسار دالی؛ زون دگرسانی پتاسیک

مراجع

Abdi, M. and Karimpour, M.H., 2010. Geology, alteration, mineralization, petrology, dating, geochemistry and aerogeophysics of Koohshah exploration area, Southwest of Birjand. Journal of Economic Geology, 1(4): 77–107. (in Persian with English abstract)

Adelpour, M., Rasa, I., Masoudi, F. and Hosseini, M., 2016. Determination of Mineralization Zones Using Interpretation of IP and RS Data in The GarmabCopper Deposit (South Khorasan province). Journal of Economic Geology, 8(1): 129–146. (in Persian with English abstract)

Arif, J. and Baker, T., 2004. Gold paragenesis and chem‌istry at Batu Hijau, Indonesia: implications for gold-rich porphyry copper deposits. Mineralium Deposita, 39(5–6): 523–535.

Asadi, H.H., 2008. Final exploration report of Dalli porphyry Cu–Au deposit, Markazi province. Technical Report. Dorsa Pardazeh Company, Isfahan, Report 01, 135 pp.

Asadi, H.H., Porwal, A., Fatehi, M., Kianpouryan, S. and Lu, Y.J., 2015. Exploration feature selection applied to hybrid data integration modeling: Targeting copper-gold potential in central Iran. Ore Geology Reviews, 71(1): 819–838.

Ayati, F., Yavuz, F., Asadi, H.H., Richards, J.P. and Jourdan, F., 2012. Petrology and geochemistry of calc-alkaline volcanic and subvolcanic rocks, Dalli porphyry copper–gold deposit, Markazi province, Iran. International Geology Review, 55(2): 158–184.

Clark, D.A., 2014. Magnetic effects of hydrothermal alteration in porphyry copper and iron-oxide copper–gold systems: A review. Tectonophysics, 624–625 (1): 46–65.

Cooke, D.R., Heithersay, P.S., Wolfe, R. and Calderon, A.L., 1998. Australian and western Pacific Porphyry Cu-Au deposits. AGSO Journal of Australian Geology & Geophysics. 17(4): 97–104.

Cooke D.R., Hollings P., Wilkinson J.J. and Tosdal, R.M., 2014. Geochemistry of Porphyry Deposits. In: H.D. Holland and K.K. Turekian (Editors), Treatise on Geochemistry. Elsevier, USA, pp. 357–381.

Dentith, M. and Mudge, S., 2014. Geophysics for the Mineral Exploration Geoscientist. Cambridge University Press, New York, 454 pp.

Groves, D.I., Goldfarb, R.J., Gebre-Mariam, M., Hagemann, S.G. and Robert, F., 1998. Orogenic gold deposits: A proposed classification in the context of their crustal distribution and relationship to other gold deposit types. Ore Geology Reviews, 13(1–5): 7–27.

Holden, E.J, Fu, S.C., Kovesi, P., Dentith, M., Bourne, B. and Hope, M., 2011. Automatic identification of responses from porphyry intrusive systems within magnetic data using image analysis. Journal of Applied Geophysics, 74(4): 255–262.

Holliday, J.R. and Cooke, D.R., 2007. Advances in Geological Models and Exploration Methods for Copper ± Gold Porphyry Deposits. Exploration in the New Millennium, Proceedings of the Fifth Decennial International Conference on Mineral Exploration, Toronto, Canada.

Hoschke, T.G., 2011. Geophysical Signatures of Copper-gold Porphyry and Epithermal Gold Deposits, and Implications for Exploration. ARC Centre of Excellence in Ore Deposits, University of Tasmania, Tasmania, 47 pp.

Hosseinjani Zadeh, M. and Honarmand, M., 2018. Remote sensing and Aeromagnetic investigations in porphyry copper deposits for identification of areas with high concentration of gold: a case study from the central part of Dehaj-Sarduiyeh belt, Kerman, Iran. Journal of Economic Geology, 10(1): 237–254. (in Persian with English abstract)

John, D.A., Ayuso, R.A., Barton, M.D., Blakely, R.J., Bodnar, R.J., Dilles, J.H., Gray, F., Graybeal, F.T., Mars, J.C., McPhee, D.K., Seal, R.R., Taylor, R.D. and Vikre, P.G., 2010. Porphyry copper deposit model, chap. B of mineral deposit models for resource assessment. U.S. Geological Survey, Scientific Investigations, USA, Report 2010–5070–B, 169 pp.

Malekzadeh Shafaroudi, A., Heidarian Shahri, M.R. and Karimpour, M.H., 2008. Mineralization and IP/RS and Magnetic geophysical survey in MA-I area and around it, Maher Abad Cu-Au porphyry exploration area, East of Iran. Journal of Economic Geology, 1(1): 1–17. (in Persian with English abstract)

Pirajno, F., 2010. Hydrothermal Processes and Mineral Systems. Springer, Netherlands, 1250 pp.

Sillitoe, R.H., 1979. Some thoughts on gold-rich porphyry copper deposits. Mineralium Deposita, 14(2): 161−174.

Sillitoe, R.H., 1997. Characteristics and controls of the largest porphyry copper-gold and epithermal gold deposits in the circum-Pacific region. Australian Journal of Earth Sciences, 44(3): 373−388.

Sillitoe, R.H., 2010. Porphyry-copper systems. Economic Geology, 105(1): 3–41.

Singer, D.A., Berger, V.I. and Moring, B.C., 2008. Porphyry copper deposits of the world -database and grade and tonnage models. U.S. Geological Survey Open-File, USA, Report 2008-1155, 45 pp.