الگوی بهینه‌ی کشت مبتنی بر معیارهای چندگانه‌ی اقتصادی، منطقه‌ای و پایداری کشاورزی در شهرستان ساری؛ کاربرد الگوی تلفیقی AHP و برنامه‌ریزی خطی

اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 4، دوره 30، شماره 1، فروردین 1395، صفحه 37-49   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v30i1.46040

نویسندگان

اسماعیل فلاحی^{* 1}؛ سپیده قلی نژاد²

¹دانشگاه شیراز

²دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر

چکیده

تدوین الگوی مناسب کشت محصولات به عنوان یکی از مهم‌ترین رسالت‌های برنامه‌ریزان، مستلزم تصمیم‌سازی دقیق و واقع‌بینانه بر اساس اهداف و معیارهای مختلف در راستای تأمین منافع کل مجموعه‌ی ذی نفع کشاورزی در بلندمدت است. مطالعه‌ی حاضر با هدف بازنگری در الگوی رایج بهره‌برداران شهرستان ساری و تدوین الگوی کشتی که معیارهای چندگانه‌ی منطقه‌ای و پایداری کشاورزی را در کنار ملاحظات اقتصادی مداخله داده، الگوی تلفیقی AHP و مدل برنامه‌ریزی خطی را به کار بست. بدین منظور، پس از طراحی مدل سه سطحی AHP، بردار وزن نهایی خروجی مدل AHP برای محصولات مختلف به عنوان ورودی ضرایب تابع هدف در الگوی برنامه‌ریزی خطی وارد شده و مدل مورد نظر در فضای محدودیت‌های حاکم حل گردید. نتایج حاصل از الگوی بهینه‌ی کشت در مدل تلفیقی، ضمن توصیه‌ی تغییراتی در شیوه‌ی توزیع سطح زیرکشت بین محصولات، میزان سود را نیز به میزان 63/3 درصد نسبت به الگوی رایج منطقه افزایش داد. مقایسه‌ی نتایج الگوی تلفیقی با سناریویی که تنها هدف بیشینه‌سازی منافع اقتصادی را دنبال می‌کند، نشان داد که چشم‌پوشی از مقدار مشخصی سود (به میزانی کم‌تر از 8 درصد) در الگوی بهینه، امکان توجه و دخالت دادن معیارهای مهم دیگری را از جمله سازگاری محصول با شرایط اقلیمی منطقه‌ای، میزان مصرف آب، تأثیرات زیست‌محیطی کشت محصول، اشتغال‌زایی، مهارت و تخصص مورد نیاز برای عمل‌آوری محصول و میزان ریسک کشت محصول که در وضعیت فعلی کشاورزی بسیار حیاتی بوده و دارای اثرات قابل توجه در بلندمدت است، فراهم می‌آورد. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود الگوی بهینه‌ی کشت مورد نظر در سطح منطقه یا دست‌کم به‌صورت پایلوت در بخش‌هایی از شهرستان اجرا شود.

کلیدواژه‌ها

الگوی بهینه‌ی کشت؛ برنامه‌ریزی‌ خطی؛ پایداری کشاورزی؛ فرایند تحلیل سلسله‌ی مراتبی ((AHP؛ مزیت‌های منطقه‌ای؛ ملاحظات اقتصادی

مراجع

1- Agha S. R., Nofal L. G., Nassar H. A., and Shehada R. Y. 2012. Multi criteria governmental crop planning problem: an analitic hierarchy approach. Management. 2(4): 96-105.

2- Akbari N., and Zahedi K. 2008. Fuzzy multi attribute decision making and its application in determining optimal cropping pattern in farms. Journal of Agricultural Economics. 2(4): 21-36. (in Persian).

3- Albodvi A., Chaharsooghi K., and Esfahanipour A. 2007. Decision making in stock trading: an application of PROMETHEE. European Journal of Operational Research. 177(1): 673-683.

4- Alvanchi M., and Sabouhi M. 2007. The application of differential multi-criteria decision making in agricultural planning: a case study of Fars Province. MSc thesis, University of Zabol. (inPersian).

5- Amini Faskhoudi A., Nouri H., and Hejazi R. 2008. Determining optimal cropping pattern in Eastern Isfahan's farms using goal programming approach. Journal of Agricultural Economics. 2(4): 177-197. (in Persian).

6- Aras A. 1988. Agricultural accounting.Publication of Aegean University. 486. (in Turkish).

7- Asadi H., and Soltani Gh. 2000.Investigating the safety margin and determining the optimal cropping pattern using linear programming method.Journal of Agricultural Economics and Development. 31: 71-86. (in Persian).

8- Azar A., and Rajabzadeh A. 2009.Applied decision making (M.A.D.M. Approach). Third edition, Negah-e-Danesh Press. Tehran. (in Persian).

9- Baniasadi M., and Zare Mehrjerdi M. R. 2010. Studying the effects of optimal cultivation pattern on rural poverty: Case study of Orzoo,iyeh district in Baft (Kerman- Iran).Journal of Agricultural Economics. 2(4): 183-209. (in Persian).

10- Baradaran Sirjani F., Kohansal M., and Sabouhi M. 2014. Application of two-stage multi-objective fuzzy linear programming model to determine cropping pattern; a case study of central part of Mashhad.Journal of Agricultural Economics and Development. 28(4): 376-368. (in Persian).

11- Biswas A., and Pal B. B. 2004. Application of fuzzy goal programming technique to land use planning in agricultural system, omega. The International Journal of Management Science. 33(5):391-398.

12- Daneshvar Kakhaki M., Sahnoushi N., Salehi F., and Abedi R. 2009. The determiation of optimal crop pattern with aim of reduction in hazards of envirenmental.American Journal of Agricultural and Biological Sciences. 4(4): 305-310.

13- Dodangeh J., Rosnah M.Y., Napsiah I., Yusof I., Beik Zadeh M., and Jassbi J. 2011. Designing fuzzy multi criteria decision making model for best selection of areas for improvement in EFQM (European Foundation for Quality Management) model. African Journal of Business Management. 5(12): 5010-5021.

14- Fallahi E., Khalilian S., and Ahmadian M. 2013.Optimizing cropping pattern with emphasis on water resource restrictions; A case study of Seydan-Farough Plain, Marvdasht, Iran. Journal of Agricultural Economics Research. 5(2): 91-115. (in Persian).

15- Feizabadi Y., Yousefpour F., and Asadpour H. 2012. Application of multi attribute fuzzy linear programming model to determine optimal cropping pattern of rice varieties in Babolsar paddy fields. Journal of Agricultural Economics. 8(1): 31-45. (in Persian).

16- Francisco S. R., and Ali M. 2006. Resource allocation tradeoffs in Manilaʼs peri-urban vegetable production systems: an application of multiple objective programming. Agriculture Systems. 87: 147-168.

17- Itoh T., Shii H. I., and Nanseki T. 2003. Model of cropplanning under uncertainty in agricultural management.International Journal of Production Economics. 81-82: 555-558.

18- Jihad-e-Agriculture Organization of Mazandaran Province. 2014. (in Persian).

19- Kang S., Zeng x., Li F., Zhang L., and Guo P. 2011. Fuzzy multi- objective linear programming applying to crop area planning. Agricultural Water Management. 98: 134-142.

20- Miao C., He B., and Chen X. 2006. Study on the multiple objective linear planning applied in comprehensive control of small watershedla case study from Mimagou Small Watershed in Shizhu County Sichuan Province. Chinese Journal of Economics Agricultural. 14(3): 223-227.

21- Mohammadian F., Shahnoushi N., Ghorbani M., and Aghel H. 2011. Selecting potential cropping pattern based on Analytical Hierarchy Process (AHP); a case study of Torbat-e-Jaam plain.Journal of Sustainable Agriculture and Production Science. 1(1): 171-187. (in Persian).

22- Mohammadi H., Boustani F., and Kafilzadeh F. 2012. Determining optimal cropping pattern using non-fuzzy multi objective optimization algorithm.Journal of Water and Wastewater. 4:43-55. (in Persian).

23- Mo'meni M. 2006. New issues of Operational Research.First edition. Tehran. University of Tehran. Faculty of Management Press. (in Persian).

24- Oliveira C., and Henggeler C. A. 2007. Multiple objective linear programming models with interval coeffients an illustrated over view.European Journal of Operational Research. 181(3): 1434-1463.

25- Pakdaman M. and Najafi B. 2009. The application of deterministic and fuzzy multi-objective programmingin determining the optimal cropping pattern: a case study of Nilab Plain in Isfahan Province. Journal of Agricultural Economics Research. 1(2): 121-139. (in Persian).

26- Ramanthan R., and Ganesh L. S. 2000. Using AHP for resource allocation problems.European Operational Research. 80: 2-9.

27- Regulwar D. G., and Gurave J. B. 2013.Two-phase multi objective fuzzy linear programming approach for sustainable irrigation planning.Journal of Water Resource and Protection. 5: 642-651.

28- Vivekanandan N., Visvanathan K., and Gupta S. 2009. Optimization of cropping pattern using goal programming approach.Operational Research Society of India. 46(3): 259-274.

29- Yu S., and Zhang J. 2006. Multi-objective programming method for land use based on genetic algoritm. China Population Research and Enviorment. 16(5): 62-66.

30- Zhaleh Rajabi M., Salehi F., and Daneshvar KakhkiM. 2011. Determiningthe optimal groundwater withdrawals using game theory and determining the cropping pattern.The 2nd Iranian national conference on Applied research in water resources. (in Persian).