بررسی تأثیر متقابل نوسانات سریع دریای خزر و بیلان رسوبی در تغییرات خط ساحلی محدوده مورد مطالعه (سواحل رودخانه تجن)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 7، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 31، مهر 1398، صفحه 111-126   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v8i3.81071

نویسندگان

مریم تورانی؛ مجتبی یمانی^* ؛ عطا عبدالهی کاکرودی

دانشگاه تهران

چکیده

نوسانات سطح دریای خزر نسبت به سایر دریاها و دریاچه ‌ها سریع ‌تر است. دریای خزر چندین دوره نوسانات شدید را در دهه‌های اخیر تجربه کرده است و این امر منجر به جابجایی خط ساحل در هر دوره از تغییرات تراز شده است. هدف این پژوهش بررسی تغییرات خط ساحلی دریای خزر در سواحل رودخانه تجن از سال 1334 تا 1395 است. داده‌ های مورداستفاده در این پژوهش شامل عکس‌ های هوایی و تصاویر گوگل ارث در سری‌های زمانی مختلف و همچنین آمار مربوط به دبی آب و رسوب رودخانه تجن است. برای انجام محاسبات موردنظر از نرم‌افزارArc GIS 10.3 و اکستنشن DSAD استفاده شد. محاسبات در 3 بازه زمانی که تراز دریا روند افزایشی یا کاهشی داشته است انجام شد و تغییرات خط ساحل در هر بازه زمانی به‌صورت مجزا بررسی گردید و نهایتاً با داده ‌های دبی آب و رسوب تجزیه‌وتحلیل صورت گرفت. نتایج نشان می‌دهد میزان نرخ نقطه نهایی (ٍEPR) در بازه زمانی اول که کاهش تراز دریا رخ‌داده رقم76/1 است و در بازه زمانی دوم که افزایش تراز آب وجود دارد رقم نقطه نهایی90/11- است. در بازه زمانی سوم مجدداً کاهش تراز آب رخ‌د اده و میزان نقطه نهایی 95/5 است. نتایج بیانگر آن است که در این بخش از سواحل دریای خزر وضعیت پیشروی و پس‌روی ساحل دقیقاً منطبق با تغییرات تراز آب دریا است و پس از بررسی دبی آب و رسوب در هر بازه زمانی مشخص گردید که میزان دبی آب و رسوب نیز در تطابق کامل با فرسایش و رسوب‌گذاری ساحل است و درمجموع تمام عوامل در محل قرارگیری خط ساحل مؤثر هستند و تفکیک میزان اثرگذاری هر یک از عوامل بسیار دشوار است.

کلیدواژه‌ها

دریای خزر؛ تغییرات خط ساحلی؛ تغییرات تراز دریا؛ رودخانه تجن؛ بیلان رسوبی

مراجع

برد، اریک؛ چارلز، فردریک؛ (1392) ژئومورفولوژی ساحلی (ترجمه مجتبی یمانی، وحید محمد نژاد)، انتشارات دانشگاه تهران.

تقوی مقدم، ابراهیم؛ قنواتی، عزت‌الله؛ اکبری، الهه؛ حسینی، هاشم؛ (1396) تحلیل ژئومورفودینامیک تغییرات خط ساحلی قاعده دلتای رودخانه مند بوشهر با استفاده از سنجش‌ازدور. فصلنامه‌ی علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال هفدهم، شماره 60، 190-169

خسرویان، مریم؛ انتظاری، علیرضا؛ رحمانی، ابوالفضل؛ باعقیده، محمد؛ (1396) پایش تغییرات سطح آب دریاچه پریشان با استفاده از شاخص‌های سنجش‌ازدور. مجله هیدروژئومورفولوژی، شماره 13، 120-99

شریفی کیا، محمد؛ شایان، سیاوش؛ ولی، مایسا؛ تعیین تغییرات دینامیک خط ساحل بخش شرقی دریای خزر به کمک داده‌های چند زمانه/چند سنجنده‌ای.(1396) برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره بیست و یکم، شماره 4

عبدالهی کاکرودی، عطااله؛ (1392) نوسانات دریای خزر و تأثیر آن بر سواحل جنوب شرقی دریای خزر. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال دوم، شماره 3، 44-33

لرستانی، قاسم؛ (1394). بررسی تغییرات خط ساحلی با استفاده از روش پلی گون تغییرات، محدوده موردمطالعه: قاعده دلتای سفیدرود. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال چهارم، شماره 3، 180- 168

نگهبان، سعید؛ باقری، کیوان؛ حیدری، سوسن؛ گروسی، لیلا؛ (1396) بررسی و پایش تغییرات خط ساحلی دریای عمان در منطقه جاسک. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال ششم، شماره 1، 136-119

Bruun P. 1962. Sea-Level Rise as a Cause of Shore Erosion. American Society of Civil Engineers Journal of the Waterways and Harbours Division. 88: 117–130

Burningham Helene. French Jon. 2017. Understanding coastal change using shoreline trend analysis supported by cluster-based segmentation. Geomorphology 282:131–149

Chen J. L. Pekker T. Wilson C. R. Tapley B. D. Kostianoy A. G. Cretaux J.F. and Safarov E. S. 2017.Long-term Caspian Sea level change. Geophysical Research Letters. 21 JUN 2017

Dolan R. Hayden B.P. May P and May S.K. 1980. The reliability of shoreline change measurements from aerial photographs. Shore and Beach, 48(4): 22–29.

Esmail, Mohammed. Elham Mahmod Wael. Fath Hassan.2019.Assessment and prediction of shoreline change using multi-temporal satellite images and statistics: Case study of Damietta coast, Egypt. Applied Ocean Research 82: 274–282

Hakko Mounir. Hakko Mehdi. Hakko Tarik. El khalidi Khalid. El Ouai Driss. Benmohammadi Aïcha. 2018. Multi-decadal assessment of shoreline changes using geospatial tools and automatic computation in Kenitra coast, Morocco. Ocean and Coastal Management 163: 232–239

Jonah F.E. Jonah I. Osman A. Shimba M.J. Mensah E.A. Adu-Boahen K. Chuku E.O. Effah E.2016. Shoreline change analysis using end point rate and net shoreline movement statistics: An application to Elmina, Cape Coast and Moree section of Ghana’s coast. Regional Studies in Marine Science 7: 19–31

Kakroodi A.A. Kroonenberg S.B. Hoogendoorn R.M. Mohammd Khani H. Yamani M. Ghassemi M.R. Lahijani H.A.K. 2012. Rapid Holocene sea-level changes along the Iranian Caspian coast, Quaternary International 263:93e103

Kankara R. S. Chenthamil Selvan S. Markose Vipin J. Rajan B. Arockiaraj S.2015 Estimation of long and short term shoreline changes along Andhra Pradesh coast using Remote Sensing and GIS techniques. Procedia Engineering 116: 855 – 862

Kermani Saci. Boutiba Makhlouf. Guendouz Mostefa. Guettouche Mohamed.Said. Khelfani Dalila 2016. Detection and analysis of shoreline changes using geospatial tools and automatic computation: Case of jijlian sandy coast (East Algeria). Ocean & Coastal Management 132: 46e58

Manc E. Pascucci V. Deluca M. Cossu A. Andreucci S. 2013. Shoreline evolution related to coastal development of a managed beach in Alghero, Sardinia, Italy. Ocean. Coast. Manag. 85: 65e76.

Masselink G. and Russell P. 2013 Impacts of climate change on coastal erosion, MCCIP Science Review, 71-86, doi:10.14465/2013.arc09.071-086

Misra A. Balaji R. A.2015. study on the shoreline changes and Land-use/ land-cover along the South Gujarat coastlineA study on the shoreline changes and Land-use/ land-cover along the South Gujarat coastline. Procedia Engineering 116: 381 – 389

Naderi beni Abdolmajid. Alizadeh-Lahijani Hamid. Pourkerman Majid. Jokar Rahman. Djamali Mortza. Marriner Nick. Andrieu-Ponel Valerie. Mousavi Harami Reza.2014. Late Holocene Caspian Sea Level Changes and its Impacts on Low Lying Coastal Evolution: a Multidisciplinary Case Study from South Southeastern Flank of the Caspian Sea. Journal of the Persian Gulf (Marine Science)/Vol. 5/No. 16/June 2014/22/27-48

Natesan Usha. Parthasarathy Anitha. Vishnunath R. Edwin Jeba Kumar Vincent G. Ferrer A .2015. Monitoring longterm shoreline changes along Tamil Nadu, India using geospatial techniques. Aquatic Procedia 4: 325 – 332

Pilkey O.H. Hume T. 2001. The shoreline erosion problem: lessons from the past.Water Atmos. 9 (2), 22e23.

Salghuna N.N.Aravind Bharathvaj S.2015. Shoreline Change Analysis For Northern Part Of The Coromandel Coast. Aquatic Procedia 4: 317 – 324

Vivek G. Goswami Santonu. Samal R.N. Choudhury S.B.2019. Monitoring of Chilika Lake mouth dynamics and quantifying rate of shoreline change using 30m multi-temporal Landsat data. Data in Brief 22: 595–600