پیشنهادی برای تصحیح ضبط دو واژه در شاهنامه (آوردگاهِ نر آهو، تُخششِ کارزار)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 1، دوره 47، شماره 3، بهار 1393، صفحه 1-16  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی.

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v47i3.44858

نویسنده

سجاد آیدنلو

پیام نور ارومیه

چکیده

پس از انتشارِ متن علمی- انتقادیِ دکتر خالقی مطلق و همکارانشان نباید دیگر به کار تصحیح کامل شاهنامه پرداخت و به دلایلی، روش درست علمی این است که ضبط‌های این چاپ با توجّه به نسخه‌بدل‌های آن، چاپ عکسیِ دست‌نویس‌های شاهنامه، نقدها و نویافته‌های شاهنامه‌شناسان دیگر و نیز مآخذ جنبیِ مربوط، باریک‌بینانه بررسی و نتیجۀ این ارزیابی‌ها منتشر شود تا پس از اِعمالِ مواردِ پذیرفته بر این چاپ، تصحیحِ تقریباً نهاییِ حماسۀ ملّی ایران فراهم آید. بنا بر همین شیوه، در مقالۀ حاضر دو ضبط در ابیات این متن بررسی و به جای صورت‌های «آوردگاهی پی آهو» و «بخششِ کارزار» به ترتیب «آوردگاهِ نرآهو: محلّ ستیزِ آهوان نر» و «تُخششِ کارزار: سخت‌کوشی در نبرد» پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ تصحیح؛ آوردگاهِ نرآهو؛ تُخشش

مراجع

آیدنلو، سجّاد. (1382). «ملاحظاتی دربارۀ یادداشت‌های شاهنامه». نامۀ ایران باستان. سال سوم. شمارۀ دوم (پیاپی 6). زمستان. صص39- 71.

ابوالقاسمی، محسن. (1386). تاریخ زبان فارسی. تهران: سمت. چاپ هشتم.

اسلامی ندوشن، محمّدعلی. (1374). داستان داستان‌ها. تهران: آثار. چاپ پنجم.

انجو شیرازی، میر جمال‌الدین حسین. (1351). فرهنگ جهانگیری. ویراستۀ دکتر رحیم عفیفی. مشهد: دانشگاه فردوسی.

انوری، حسن. (1382). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن. چاپ دوم.

بویس، مری. (1386). فهرست واژگان ادبیّات مانوی در متن‌های پارسی میانه و پارتی. ترجمۀ امید ملّاک بهبهانی- ابوالحسن تهامی. تهران: بندهش.

بهار، لاله تیک چند. (1380). بهار عجم. تصحیح دکتر کاظم دزفولیان. تهران: طلایه.

جیحونی، مصطفی. (1390)، «مبارک فال (نسخۀ نویافتۀ سن ژوزف)». جستارهای ادبی. سال چهل و یکم. شمارۀ سوم (پیاپی174). پاییز. صص 65- 100.

حسن‌دوست، محمّد. (1383). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. زیر نظر دکتر بهمن سرکاراتی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ج1.

حمیدی، بهمن. (1380). شاهنامه خوانی (داستان رستم و اسفندیار). تهران: گستره.

خالقی مطلق، جلال. (1380). یادداشت‌های شاهنامه. نیویورک: بنیاد میراث ایران. بخش یکم.

خالقی مطلق، جلال.. (2006). یادداشت‌های شاهنامه. نیویورک: بنیاد میراث ایران. بخش دوم.

خزایی، محمّد. (1368). کیمیای نقش (مجموعه آثار طرّاحی اساتید بزرگ نقّاشی ایران و بررسی مکاتب نقّاشی از مغول تا آخر صفوی). تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

دقیقی، ابومنصور. (1373). دیوان. به اهتمام دکتر محمّدجواد شریعت. تهران: اساطیر. چاپ دوم.

دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران. چاپ دوم از دورۀ جدید.

دینکرد هفتم. (1389). به کوشش دکتر محمّدتقی راشد محصّل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رستگار فسایی. منصور. (1373). حماسۀ رستم و سهراب. تهران: جامی.

سنایی، ابوالمجد. (1374). حدیقه الحقیقه. تصحیح مدرّس رضوی. تهران: دانشگاه تهران. چاپ چهارم.

شاهنامۀ اسدی. دست‌نویس‌ شمارۀ 1609 کتابخانۀ ملّی ایران.

شعار، جعفر؛ انوری، حسن. (1378). رزم‌نامۀ رستم و اسفندیار. تهران: قطره. چاپ بیستم (ویرایش دوم).

فردوسی، ابوالقاسم. (1373). شاهنامه. تصحیح ژول مول. با مقدّمۀ دکتر محمّدامین ریاحی. تهران: سخن. چاپ چهارم.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1374). شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش دکتر سعید حمیدیان. تهران: قطره.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1379الف). شاهنامه همراه با خمسۀ نظامی. با مقدّمۀ دکتر فتح‌الله مجتبایی. تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1379 ب). شاهنامه. تصحیح مصطفی جیحونی. اصفهان: شاهنامه پژوهی.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1380). شاهنامه از دستنویس موزۀ فلورانس. به کوشش دکتر عزیزالله جوینی. تهران: دانشگاه تهران. ج3.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1384). شاهنامه (چاپ عکسی از روی نسخۀ خطّی کتابخانۀ بریتانیا به شمارۀ Add,21,103 مشهور به شاهنامۀ لندن). نسخه برگردانان: ایرج افشار و محمود امیدسالار. تهران: طلایه.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1386 الف). شاهنامه. تصحیح دکتر جلال خالقی مطلق. دفتر ششم با همکاری دکتر محمود امیدسالار و دفتر هفتم با همکاری دکتر ابوالفضل خطیبی. تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1386 ب). شاهنامه. تصحیح عبّاس اقبال آشتیانی. مجتبی مینوی و سعید نفیسی. به اهتمام بهمن خلیفه. تهران: طلایه.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1386 ج). شاهنامه. به کوشش دکتر سیّد محمّد دبیرسیاقی. تهران: قطره.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1386 د). شاهنامه. ویرایش مهدی قریب. تهران: دوستان.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1387). داستان رستم و سهراب. مقدّمه و تصحیح مجتبی مینوی. به کوشش ایرج بهرامی. تهران: زوّار.

فردوسی، ابوالقاسم.. (1389). شاهنامه (نسخه برگردان از روی نسخۀ کتابت اواخر سدۀ هفتم و اوایل سدۀ هشتم هجری قمری. کتابخانۀ شرقی وابسته به دانشگاه سن ژوزف بیروت. شمارۀ NC.43). به کوشش ایرج افشار، محمود امیدسالار، نادر مطلّبی کاشانی. تهران: طلایه.

فره وشی. بهرام. (1386). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: دانشگاه تهران. چاپ پنچم.

قریب. بدرالزمان. (1374). فرهنگ سغدی. تهران: فرهنگان.

کزّازی. میر جلال‌الدین. (1381). نامۀ باستان. تهران: سمت. ج2.

کزّازی. میر جلال‌الدین. (1384). نامۀ باستان. تهران: سمت. ج6.

مستوفی، حمدالله. (1377). ظفرنامه به انضمام شاهنامه (چاپ عکسی از روی نسخۀ خطّی مورّخ 807 هجری در کتابخانۀ بریتانیاOr.2833). تهران و وین: مرکز نشر دانشگاهی و آکادمی علوم اتریش.

مکنزی، دیوید نیل. (1383). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمۀ دکتر مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ دوم.

منصوری، یدالله. (1384). بررسی ریشه شناختی فعل‌های زبان پهلوی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

منصوری، یدالله؛ حسن‌زاده، جمیله. (1387). بررسی ریشه‌شناختی افعال زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

نظامی، نظام الدین. (1387). خمسۀ نظامی (بر اساس چاپ مسکو- باکو). تهران: هرمس. چاپ دوم.

نظری، جلیل؛ مقیمی، افضل. (1384). داستان‌های پر آب چشم. تهران: آسیم. چاپ دوم.

هرن، پاول؛ هوبشمان، هاینریش. (1356). اساس اشتقاق فارسی. ترجمه و تنظیم دکتر جلال خالقی مطلق. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ج1.

Bartholomae, Christian. (1961), Altiranisches Wörterbuch, Berlin.

Cheung, Johnny. (2007). Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Brill, Leiden, Boston.

Henning, W. B. (1977). ((Das Verbum des Mittelpersichen der Turfanfragmente)), Acta Iranica 14, E. J. Brill, Leiden, pp. 158- 395.

Meisterenst, Desmand Durkin. (2004), Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian, Turnhout, Belgium, Brepols.

Nyberg, Henrik Samuel. (1974). Manual of Pahlavi, Otto Harrassowitz, Wiesbeden.