ارزیابی تغییرات فضایی- زمانی شکل شهرهای ساحلی استان خوزستان با به کارگیری سنجه‌های سیمای سرزمین

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 10، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 31، مهر 1398، صفحه 167-184   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.79594

نویسندگان

سکینه فجر¹؛ مریم ایلانلو^{* 2}

¹واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر

چکیده

امروزه گسترش شهرها و روستاها سبب تسلط بیشتر انسان بر محیط‌زیست شده است، این امر سبب وقوع تغییرات محیطی بسیاری شده است. هدف از این پژوهش بررسی تغییر زمانی و فضایی چهار شهر ساحلی استان خوزستان (بندر امام‌خمینی (ره)، بندر ماهشهر، آبادان و خرمشهر)‌ با به کارگیری سنجه‌های آمایش سرزمین طی دوره 20 ساله 2018-1998 برای تعیین دقیق الگوی مکانی –زمانی تغییرات می‌باشد. روش تحقیق حاضر کمی بوده و منطق حاکم بر آن استقرایی است. برای استخراج نقشة پوشش اراضی داده‌ها از طریق تصاویر ماهواره‌ای حاصل از ماهوارة لندست متعلق به دوسال 2018 و 1998 که توسط سنجنده‌های OLI و MSS5 برداشت شده است، تصاویر در چهار طبقة اصلی مسکونی (شهر)، مناطق دارای پوشش گیاهی، زمین‌های مرطوب (رودخانه) و بایر دسته‌بندی شدند. پس از تهیه نقشه‌های پوشش سرزمین از نرم‌افـزار Fragstats و TerrSat  جهت استخراج سنجه‌های سیمای سـرزمین در دو سـطح کــلاس و ســیما اســتفاده شــد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که شهر آبادان در سیمای سرزمین دارای الگوی Aggregation, Attrition و Dissection در شهر بندر امام خمینی (ره) Aggregation, Attrition خرمشهر دارای Creation, Attrition و Dissection و در بندر ماهشهر سه شاخص Creation, Attrition و Aggregation مشاهده می‌شود. همچنین در هر چهار شهر مورد بر مساحت مناطق مسکونی در بازه زمانی افزوده شده است.

کلیدواژه‌ها

تغییرات زمانی- فضایی؛ سنجه‌های سیمای سرزمین؛ نرم افزار Fragstats؛ شهرهای ساحلی؛ کاربری اراضی

مراجع

رضایی، فاطمه، فلاحتکار، سامره، داداش‌پور، هاشم؛ 1396. تغییرات فضایی- زمانی شکل شهرهای ساحلی و غیرساحلی استان مازندران با به کارگیری سنجه‌های سیمای سرزمین. مجله آمایش سرزمین. دورۀ نهم. شمارۀ اول. 79-57

سلیمان‌نژاد، لیلا، فقهی، جهانگیر، مخدوم، مجید، نمیرانیان، منوچهر؛ ‌1393. بررسی الگوی مکانی پارک‌های تهران توسط سنجه‌های سیمای سرزمین . مجله پژوهش‌های محیط‌زیست. سال 5 . شماره 9. 34 - 25

طالبی‌امیری، شیما، آذری دهکردی، فرود، صادقی، سیدحمیدرضا، صوف‌باف، سیدرضا؛ 1388. تحلیل تخریب سیمای سرزمین حوزه آبخیز نکا با استفاده از متریک‌های اکولوژی سیمای سرزمین. مجله علوم محیطی. سال ششم. شماره سوم. 144-133.

عزیزخانی، نجمه؛ 1396. ارزشگذاری اقتصادی سیمای سرزمین با تلفیق بوم شناسی سیمای سرزمین با اقتصاد سیمای سرزمین (مطالعه‌ی موردی، شهر همدان). پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی – محیطزیست دانشگاه ملایر. استاد راهنما کامران شایسته

کاویانی، آزاده، فرهودی، رحمت‌الله، رجبی، آزیتا؛ 1394. تحلیل الگوی رشد تهران با رویکرد بوم‌شناسی سیمای سرزمین. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری. دورۀ 3. شمارة 4. 407-429.

کرمی، آرش، فقهی، جهانگیر؛ 1390. بررسی کمی‌کردن سنجه‌های سیمای سرزمین در حفاظت از الگوی کاربری اراضی پایدار (مطالعۀ موردی-‌ استان کهگلیویه و بویراحمد) . مجله محیط شناسی. سال سی و هفتم. شمارۀ 60. 76- 88

کیانی، واحد، فقهی، جهانگیر؛ 1394. بررسی ساختار پوشش / کاربری حوزه آبخیز سفیدرود با استفاده از سنجه‌های بوم‌شناسی سیمای سرزمین. مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره 17. 142-131

مختاری، زهرا، سیاح نیا، رومینا؛ 1396. مبانی مطالعه و کمی سازی ساختاری سیمای سرزمین به همراه راهنمای نرم‌افزار Fragstats 4.2 . تهران: انتشارات آوای قلم.

مرادی، عباس، تیموری، حسن، دژکام، صادق؛ 1394. پایش تغییرات فیزیککی سیمای سرزمین شهر کرج با استفاده از تحلیل سینوپتیک و تصاویر ماهواره‌ای. مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دورۀ نوزدهم. شمارۀ 1. 147-127.

نظرنژاد، حبیب، حسینی، مرتضی، حمزه، سالار؛ 1397. تحلیل تغییرات زمانی- مکانی اراضی پردانان پیرانشهر با استفاده از سنجه‌های سیمای سرزمین . فصلنامۀ علمی – پژوهشی پژوهش و توسعه جنگل. جلد 4. شماره 2. 255-241.

نوحه‌گر، احمد، جباریان امیری، افراخته، روشنک؛ 1394. تحلیل کاربری سرزمین در بخش مرکزی گیلان با رویکرد اکولوژی سیمای سرزمین . مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای. شماره 15.‌ 214-197

Apan, A.A., S.R. Raine and M.S. Paterson., 2002. Mapping and Analysis of Changes in the Riparian Landscape Structure of the Lockyer Valley Landscape Change- Issues of Scale, Resolution and Interpretability. Journal of Ecological Indicators, 2(1-2)-3-15

Buyantuyev, A., & Wu, J., 2010. Urban heat islands and landscape heterogeneity- Linking spatiotemporal variations in surface temperatures to land-cover and socioeconomic patterns. Landscape Ecology, 25, 17–33. http-//dx.doi.org/10.1007/s10980-009- 402-4

de Barros Ferraz, S. F., C. A. Vettorazzi, D. M. Theobald & M. V. R. Ballester., 2005. Landscape Dynamics of Amazonia Deforestation Between 1984 and 2002 in central Rondonia Brazil, Assessment and Future Scenarios, Forest Ecology and Management, 204(1)- 69-85

Deng, J.S., Wang, K., Hong, Y. and Qi, J.G., 2009. Spatio-temporal dynamics and evolution of land use change and landscape pattern in response to rapid urbanization. Landscape and urban planning, 92(3), pp.187-198

Fan, Chao, Myint , Soe., 2017. A comparison of spatial autocorrelation indices and landscape metrics in measuring urban landscape fragmentation, Journal, Landscape and Urban Planning, vol 121 , 117–128

Gulink,H., 2001. A framework for comparative landscape analysis and evaluation based on land cover data with an application in the Madrid region (Spain), Landscape and urban planning, Vol. 55, No. 4 pp. 257–27

Meliadis, I., Kassioumis, K., 2010. The combined use of remote sensing and GIS for the study of a Special Protected Area in Greece. In- Proceedings of the third International Conference Ecosystems and Sustainable Development, Alicante, Spain, pp. 409–417

Millera, James, Brewer, Tim., 2018. Refining flood estimation in urbanized catchments using landscape metrics, Journal Landscape and Urban Planning, vol 175. 34-49.

Newman, P.W.G. and Kenworthy, J.R., 1992. Is there a role for physical planners. Journal of the American Planning Association, 58, pp. 353-362

O’Neill, R., Krummel, J., Gardner, R., Sugihara, G., Jackson, B., DeAngelis, D., Milne, B., Turner, M., Zygmunt, B., Christensen, S., Dale, V., & Graham, R., 1988. Indices of landscape pattern. Landscape Ecology, 1, 153–162

Patil, G. P., E.C.,Pielou, and W.E.,Waters., 1971. Spatial patterns and statistical distributions. University Park (PA)- Pennsylvania State University

Plexida Sofia, Athanassios. Sfougaris, Ioannis. Ispikoudis, Vasilios. Papanastasis., 2014. Selecting landscape metrics as indicators of spatial heterogeneity—A comparison among Greek landscapes, Journal International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, vol 25, 26-35.

Wu, J., 2008. Making the case for landscape ecology- An effective approach for urban sustainability. Landscape Journal, 27(1), 41–50. http-//dx.doi.org/10.3368/lj.27.1.41