فراتحلیل کیفی پژوهش‌های انجام‌شده با موضوع دیپلماسی شهری در ایران

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 12، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 33، اسفند 1398، صفحه 315-340   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v17i2.82239

نویسنده

روح اله اسدی^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهداف: بررسی اولیۀ پژوهش‌های دیپلماسی شهری در ایران نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها نوعی ادبیات یکنواخت را تکرار می‌کنند و این عامل باعث شده است تا خلاقیت چندانی نداشته باشند و کمک چندانی به پیشبرد این حوزۀ علمی نکنند؛ بنابراین، بسیار مهم است که با یک روش مناسب مجموعه مطالعات انجام‌شده تحلیل شود تا به جهت‌دهی پژوهش‌های آینده کمک شود؛ براین‌اساس، این پژوهش با هدف فراتحلیل کیفی پژوهش‌های انجام‌شده در ایران با موضوع دیپلماسی شهری، تدوین شده است.
روش: برای دست‌یافتن به پژوهش‌های انجام‌شده از پایگاه‌‌های داده‌های علمی شامل پرتال جامع علوم انسانی، پایگاه مجلات تخصصی نور، بانک اطلاعات نشریات کشور، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی استفاده شده است. تحلیل وضع موجود با استفاده از آماره‌های توصیفی و تحلیل کیفی برمبنای پرسش‌های سه‌گانۀ نورمن بلیکی انجام شده است.
یافته‌ها/نتایج: تمرکز پژوهش‌ها در دو قالب مقاله‌های علمی-پژوهشی و پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد بوده است. 52 درصد از پژوهش‌ها در رشته‌های جغرافیای سیاسی و نیز علوم سیاسی و روابط بین‌الملل انجام شده‌اند. از نظر روش تحقیق، 9/71 درصد از نوع توصیفی-تحلیلی بوده‌اند. تحلیل کیفی پژوهش‌ها برمبنای تقسیم‌بندی نیز بلیکی نشان داد که پژوهش‌های با پرسشِ «چرایی»، بیشترین تعداد را در بین پژوهش‌های بررسی‌شده تشکیل می‌دهند که به چرایی به‌وجودآمدن دیپلماسی شهری و اثرهای آن پرداخته‌اند. پس از آن، پژوهش‌ها «چیستی» قرار دارند که بیشتر به تعریف دیپلماسی شهری و توصیف ویژگی‌ها، ابعاد و شاخص‌های آن پرداخته‌اند. درنهایت نیز پژوهش‌هایی با پرسش «چگونه» انجام شده‌اند که به‌طور جدی‌تر به چگونگی ایجاد تغییر در رویة موجود دیپلماسی شهری اشاره کرده‌اند.
نتیجه‌گیری: پیشنهادهای این مقاله در جهت ایجاد تغییر در رویه‌های موجود به‌منظور اجرایی‌کردن یا تقویت دیپلماسی شهری در دو محور کلی بحث شده‌اند: تعریف یک نقشۀ راه برای دیپلماسی شهری در تراز ملی و فراهم‌‌کردن زیرساخت‌های قانونی و نهادی آن به‌همراه اقداماتی که در تراز محلی باید صورت گیرد، و آموختن از رویکردها و تجارب در دیگر شهرهای جهان در سایۀ اقدامات پیشنهاد نخست.

کلیدواژه‌ها

جهانی‌شدن؛ دیپلماسی شهری؛ فراتحلیل؛ ایران؛ تحقیق کیفی

مراجع

1. احسانی فرید، م. (1391) .تبیین نقش شهرهای خواهرخوانده در افزایش همگرایی و توسعة روابط سیاسی و فرهنگی با اصفهان (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیای سیاسی). دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2. احمدی پور، ز.، قورچی، م.، و قادری حاجت، م. (1391). تبیین جایگاه دیپلماسی شهری در توسعة حوزة نفوذ ژئوپلیتیکی. جغرافیا و توسعة شهری، 1(1)، 182-157.

3. ادیب دانا، م. (1393). جایگاه جهان شهرها در ژئوپلیتیک قرن بیست‌ویکم (مطالعة موردی: کلان‌شهر تهران) (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیای سیاسی). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران.

4. اسدی، ر. (1395). تحلیل مدیریت فضای شهری در فضای جهانی شهرها با تأکید بر دیپلماسی شهری (نمونه: شهر مشهد) (رسالة دکتری رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری) .دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

5. اصغری، ر. (1395). تأثیر دیپلماسی شهری بر توسعة ملی در ایران با تأکید بر دیپلماسی خواهرخواندگی شهرهای ایران (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیای سیاسی). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

6. اصغری، ر. (1395). دیپلما‌سی‌ شهری: تأ‌ثیر راهبردها‌ی اسا‌سی‌ دیپلما‌سی‌ شهری در تکمیل‌ شا‌خص‌ها‌ی شهر جها‌نی‌. تهران‌: نشر پل.

7. افضلی، س. (1395). دیپلماسی شهری و راهبرد ملی (مطالعة موردی: نقش سازمان بین‌المللی متروپلیس در همگرایی شهرها و مدیریت شهری با تأکید بر کلان‌شهر شیراز) (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیای سیاسی). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

8. انتخاب، م. (1392). نقش دیپلماسی شهری در روابط بین‌الملل (با محوریت کلان‌شهر تهران) (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیای سیاسی). دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد قم، قم، ایران.

9. باقری، ح.، ابن الرضا، س.، و صحرایی، ف. (1395). شناسایی استراتژی‌های جهانی‌شدن اقتصاد در حوزة دیپلماسی شهری (مطالعة موردی: کلان‌شهر تهران اقتصاد و مدیریت شهری). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، (4)، 87-106.

10. بصیرت، م.، و جلیلی، س. (1393). تحلیل فرصت‌ها و چالش‌های توسعة دیپلماسی شهری در کلان‌شهر تهران. هنرهای زیبا -معماری و شهرسازی، 19(3)، 53-66.

11. بلیکی، ن. (1387). طراحی پژوهش‌های اجتماعی (ح. چاوشیان، مترجم) .تهران: نشر نی.

لمل پلویم، ر.، و ملیسن، ج. (1397). دیپلماسی شهری: نقش روبه‌رشد شهرها در سیاست بین‌المللی (س. سیدالحسینی، ا. افسری، و ه. شالچی، مترجمان). تهران: طحان.

13. توحیدفام، م.، و دلیلی، ش. (1395). جهانی‌شدن شهرها و جهان‌محلی شدن دیپلماسی (مطالعة موردی: دیپلماسی شهری). فصلنامة سیاست، 46(2)، 321-303.

14. جمالی‌نژاد، م. (1392). دیپلماسی شهری. اصفهان: نشر آرما.

15. خسروبیگی، ر. (1394). بررسی تطبیقی راهکارهای حقوقی توسعة دیپلماسی شهری در کلان‌شهرهای آسیایی (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة حقوق بین‌الملل). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

16. دهشیری، م. (1393). پارادیپلماسی در عصر جهانی‌شدن: بررسی موردی دیپلماسی شهری. فصلنامة مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 4(13)، 34-54.

17. دهشیری، م.، و خرمی، م .(1397). دیپلماسی شهری. تهران: وزارت امور ‌خارجه.

18. دهشیری، م.، و خرمی، م. (1397). تجزیه‌وتحلیل جایگاه دیپلماسی شهری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة سیاست خارجی، 1، 87-122.

19. رضازاده، ح.، و دلیلی، ش. (1394) راهبردها و راهکارهای پارادیپلماسی شهری جهت برون‌رفت از مناقشة پروندة هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة سیاست، 2(5)، 53-41.

20. رضاییان، م. (1384). واژه‌نامة توصیفی فراتحلیل‌ها. مجلة ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 5(2)، 143-145.

21. زرقانی، س.، رنجکش، م.، و اسکندران، م. (1391). نقش و جایگاه دیپلماسی شهری در برقراری صلح. در مجموعه مقالات همایش ملی جغرافیای سیاسی کاربردی (صص. 222-234). تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

22. زرقانی، س.، رنجکش، م.، و اسکندران، م. (1393). دیپلماسی شهری، تحلیل نقش شهرها به‌عنوان بازیگر جدید عرصة روابط بین‌الملل. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5(20)، 163-182.

23. زلفعلی فام، ح. (1395). شهر، دیپلماسی و روابط بین‌الملل. فصلنامة حقوق ملل، 24، 323-338.

24. زنگی، ف. (1397). بررسی نقاط قوت و ضعف شهر مشهد در ایفای نقش دیپلماسی شهری بر اساس مدل تحلیلی SWOT (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیای سیاسی). دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

25. سلیمی، ج.، و مکنون، ر. (1397). فراتحلیل کیفی پژوهش‌های علمی ناظر بر مسئلة حکمرانی در ایران. مدیریت دولتی، 10(1)، 1-30.

26. سیزو، ا.، و همکاران. (1396). دیپلماسی شهری (م. رنجکش، و م. اسکندران، مترجم). تهران: نشر مخاطب.

27. ظریف، م.، و سجادپور، س. (1393) .دیپلماسی چندجانبه. تهران: مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه.

28. فرجی سیس، ج. (1393). تأثیر روابط سیاسی اجتماعی خواهرخواندگی شهرهای کوچک آذربایجان شرقی با کشور آذربایجان (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة ). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

29. قورچی، م. (۱۳۹۱). جهانی‌شدن و نقش شهرها در فضاهای فراملی. مجلة بین‌المللی علوم انسانی، ۱۹(۲)، ۱۳۹-158.

30. قورچی، م.، و امانی، م. (1388). دیپلماسی شهری در فرایند جهانی‌شدن. نشریه دانش شهر، گزارش پژوهشی شماره 7، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.

31. کریمی، م.، و حافظ‌نیا، م. (1397). تبیین نقش دولت محلی در صلح‌سازی. فصلنامة ژئوپلیتیک، 14(51). 1-30.

32. کوچکی، ف. (1396). نقش دیپلماسی شهری بر جذب گردشگری در شهرستان تبریز (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة ). مةسسه آموزش عالی باختر ایلام، ایلام، ایران.

33. گیدنز، آ.، و بردسال، ک. (1387). جامعه‌شناسی (ح. چاوشیان، مترجم). تهران: نشر نی.

34. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. (1391). مدخلی بر اقتصاد سیاسی نظام شهری در ایران با تأکید بر کلان‌شهر تهران. نشریه دانش شهر، گزارش پژوهشی 135.

35. مشایخی، م. (1397). تحلیل استراتژیک توسعة دیپلماسی شهری کلان‌شهر مشهد (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة جغرافیای سیاسی)، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

36. موسوی شفائی، م.(1389). دپپلماسی شهری (ابزاری برای توسعة ملی در فضای جریان‌ها). تهران: گروه پژوهشی: مدیریت مطالعات و برنامه‌ریزی امور مناطق. دانش شهر 18.

37. نجاتی‌ حسینی، س. (1390). سیاست شهری و دیپلماسی شهری از نظریه تا تجربه. جامعه‌شناسی تاریخی، 2، 117-142.

38. نوغانی دخت‌بهمنی، م.، و میرمحمد‌تبار، س. (1396). فراتحلیل (مبانی و کاربردها) همراه با کاربرد نرم‌افزار CAM.2. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

39. Acuto , M., Morissette, M., & Tsouros, A. (2017). City diplomacy: Towards more strategic networking? Learning with WHO healthy cities. Global Policy, 8(1), 14-22.

40. Acuto, M., Decramer, H., Kerr, J., & Klaus, I. (2018, February). Toward city diplomacy: Assessing capacity in select global cities. Chicago Council on Global Affairs.

41. Cooper, A. F., Hocking, B., & Maley, W. (2008). Introduction: Diplomacy and global governance: Locating patterns of (dis) connection. In A. F.Cooper, B. Hocking, & W. Maley (Eds.). Global governance and diplomacy (pp. 1-12). London, England: Palgrave Macmillan.

42. Kleiner, J. (2009). Diplomatic practice between tradition and innovation. Singapore: World Scientific.

43. Musch, A., Valk, C. van der., Sizoo, A., & Tajbakhsh, K. (2008). City Diplomacy The role of local governments in conflict prevention, peace-building, post-conflict reconstruction. The Hagu: VNG International.

44. Sizoo , A., Musch, A., Papisca, A., Klem, M., Frerks, G., Berg, D. v., . . . Hemert, C. v. (2008). City Diplomacy The role of local governments in conflict prevention, peace-building, post-conflict reconstruction,. (A. Musch, C. v. Valk, A. Sizoo, & K. Tajbakhsh, Eds.) The Hagu: The Hague: VNG International.

45. Tokyo Metropolitan Government. (2014). The Tokyo metropolitan government’s basic strategy for city diplomacy. Tokyo, Japan: Office of the Governor Policy Planning.

46. Turkish Review. (2013, August 1). City diplomacy and İstanbul. Retrievd from http:// www. turkishreview. org/ newsDetail _ getNewsById. action? newsId =223338

47. Van der Pluijm, R., & Melissen, J. (2007). City diplomacy: the expanding role of cities in international politics. Netherlands Institute of International Relations' Clingendael'.

48. Wang , J., & Amiri, S. (2019). Building a robust capacity framework for U.S. city diplomacy. Retrieved from https:// www. uscpublicdiplomacy.org/ publication/ building- robust- capacity- framework- us- city- diplomacy