بررسی های زمین شناسی، کانی شناسی، ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی کانسار پلی متال آق‌ زیارت، شمال ارومیه، شمال غرب پهنه سنندج– سیرجان

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 8، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 20، 1398، صفحه 169-189   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v11i1.61239

نویسنده

فرهنگ علی یاری^*

دانشگاه صنعتی ارومیه

چکیده

کانسار پلی‌­متال آق‌­زیارت در فاصله 75 کیلومتری شمال ارومیه، شمال­­‌غرب پهنه سنندج- سیرجان قرار دارد. واحدهای سنگی میزبان کانه‌زایی شامل توالی­‌های آتشفشانی- رسوبی دگرگون‌شده با ترکیب گرانیت­ گنایس، آمفیبولیت، شیست و پیروکسنیت به سن نئوپروتروزوئیک تا پالئوزوئیک زیرین است. این واحدها به‌دلیل تزریق توده‌­های نفوذی با ترکیب سینیت، گرانیت و دایک­‌های آپلیتی متعلق به کرتاسه، تحت‌تأثیر دگرسانی گرمابی و کانی‌­سازی طلا (مس±مولیبدن) قرار گرفته‌­اند. دگرسانی­‌های گرمابی غالب شامل دگرسانی­‌های آرژیلیک، سیلیسی و سولفیدی است. کانسنگ­‌ها دارای ژئومتری رگه­ا‌ی و رگچه­‌ای با بافت­‌های جانشینی، دانه‌­پراکنده و شکاف پرکن هستند. کانی­‌شناسی کانسنگ شامل طلای آزاد، پیریت، کالکوپیریت، مولیبدنیت، مگنتیت، گالن، اسفالریت همراه با کانی‌های ثانویه و سوپرژن کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت، آزوریت و گوتیت است. همچنین، نتایج بررسی‌های انجام‌شده به‌روش تجزیه ریزکاو الکترونی1 در 50 نقطه از کانی‌های پیریت، کالکوپیریت و مولیبدنیت نشان‌دهنده محتوای بالای گوگرد، مولیبدن، آهن و طلا (به‌ترتیب شامل میانگین 26/41، 33/52، 03/23 و 04/0 wt.%) و مقدار پایین عناصر سرب، تنگستن، مس، روی و آرسنیک (به‌ترتیب شامل میانگین 12/1، 46/0، 19/0، 08/0 و 03/0 wt.%) است. بررسی‌های لیتوژئوشیمیایی انجام‌شده، نشان­‌دهنده همبستگی رتبه‌­ای اسپیرمن مثبت و قوی بین عناصر Co، Ni، Cu، As، Pb و به‌ویژه Mo است. علاوه‌بر این، محاسبات ژئوشیمیایی انجام‌شده به‌روش تحلیل عاملی نشان می‌دهد که عناصر Au، As، Cu، Mo، Ni و Co  در عامل اول، عنصر Cu در عامل دوم و عنصر Zn در عامل سوم قرار می­‌گیرند. بررسی­ شبه­‌مقاطع بارپذیری القائی و مقاومت ویژه ظاهری پروفیل­‌های ژئوفیزیکی، بیانگر گسترش عمقی ناهنجاری‌ها به‌سمت جنوب­ محدوده با الگوی زون‌بندی قائم همانند بیشتر زون‌های دگرسانی است. تلفیق نتایج به‌دست آمده از بررسی‌های زمین‌شناسی که بیانگر عملکرد ماگماتیسم نسبتاً گسترده مرتبط با ساختارهای گسلی کششی متعدد است، با اکتشافات ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی به شناسایی دو منطقه عمده پتانسیل­‌دار در بخش­‌های شمالی و جنوبی محدوده منجرشده است.

کلیدواژه‌ها

: آنالیز الکترون مایکروپروپ؛ ضرایب همبستگی؛ تحلیل فاکتوری؛ IP/RS؛ آق زیارت؛ پهنه سنندج-سیرجان؛ ایران

مراجع

Advay, M., 2010. Petrological and geochemical studies of the A-type granites in the northwestern Iran (Qoushchi to Qare Ziaeddin area) with geodynamic insights. Ph.D. Thesis, University of Tabriz, Tabriz, Iran, 172 pp.

Aghanabati, S.A., 2005. Geology of Iran. Geological Survey of Iran, Tehran, 586 pp.

Akbari Tazeh kand, H., Abedini, A. and Ravaghi, A., 2014. Mineralogy and geochemistry of the Agh Ziarat polymetallic deposit, southeast of Salmas, northwestern Iran. 33th Geological Congress of Geosciences, Geological Survey of Iran, Tehran, Iran.

Alavi, M., 1994. Tectonics of the Zagros orogenic belt of Iran: new data and interpretation. Tectonophysics, 229(3–4): 211–238.

Asadpour, M., 2001. Petrology and geochemistry of ultramafic to intermediate rocks of the Qushchi area (Urmia). M.Sc. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran, 255 pp.

Azimi, M.S., 2011. Investigation of geological evidence of magma mixing between gabbrodiorite and alkali granite in the Qushchi area (north of Urmia). Ph.D. Thesis, University of Tehran, Tehran, Iran, 139 pp.

Behnia, P., 1996. Petrogenesis of granitoids in the Qushchi area: process of alkaline metasomatism. M.Sc. Thesis, University of Tehran, Tehran, Iran, 150 pp.

Bigdeli, A. and Imamalipour, A., 2016. Geological and geochemical investigations of mineralization related to alkaline granite in the Agh Ziarat area, southeast of Salmas, northwestern Iran. New Findings in Applied Geology, 10(20): 121–137.

Filzmoser, P., Garrett, R.G. and Reimann, C., 2005. Multivariate outlier detection in exploration geochemistry. Computers and Geosciences, 31(5): 579–587.

Ghadirzadeh, A. and Ravaghi, A., 2012. Lithgeochemical exploration report of the Salmas Agh Ziarat area (in 1/1000 scale). Industry, Mine and Trade Organization, West Azarbayjan, 77 pp.

Gorabjeiri Puor, A. and Mobasheri, M., 2014. Compiling Data from Geological, Mineralogical and Geophysical (IP/RS) Studies on Mahour Deposit, Northwest of Deh-salm, Lut Block. Journal of Economic Geology, 7(2): 307–325. (in Persian with English abstract)

Haghipour, A. and Aghanabati, A., 1989. Geological map of the Serow (Gangachin) area, scale 1/100000. Geological Survey of Iran.

Hair, J.F., Andersen, R.E., Tatham, R.L. and Black, W.C., 1998. Multivariate Data Analysis. Prentice Hall,

Hasanipak, A.A., 2007. Principals of exploration geochemistry. University of Tehran, Tehran, 321 pp.

Hashemian, E., Jamali, H. and Ahmadian, J., 2019. Mineralogy, alteration, fluid inclusion and geochemical constraints of the Tappeh Khargoosh Cu-Au deposit (SW Ardestan). Journal of Economic Geology, 10(2): 299–324. (in Persian with English abstract)

Jahangiri, M., 1993. Petrology and petrogenesis of the Qushchi granitoide complex, north of Urmia. Ph.D. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran, 160 pp.

Kavosh Kani Mohajer Company, 2012. Geology map of the Agh Ziarat area, scale 1/1000. Industry, Mine and Trade Organization, West Azarbayjan.

Khodabandeh, A.A. and Amini Fazl, A., 1993. Geological map of the Tasuj area, scale 1/100,000. Geological Survey of Iran.

Lalor, G.C. and Zhang, C., 2001. Multivariate outlier detection and remediation in geochemical databases. Science of the Total Environment, 281(1–3): 99–109.

Li, H., Wang, Z. and Li., F., 1995. Ideal models of superimposed primary halos in hydrothermal gold deposits. Journal of Geochemical Exploration, 55(1–3): 329–336.

Malekzadeh Shafaroudi, A., Karimpour, M.H. and Hidarian Shahri, M.R., 2010. Mineralization and geophysical exploration by IP/RS and ground magnetic survey in MA-I and surrounding area, Maherabad porphyry Cu-Au prospect area, east of Iran. Journal of Economic Geology, 10(2): 1–17. (in Persian with English abstract)

Najafi, A., Karimpour, M.H., Ghaderi, M., Stern, C.R. and Farmer, G.L., 2014. U-Pb dating of zircon, Isotope geochemistry of Rb-Sr & Sm-Nd and petrogenesis of granitoid intusives in Kaje prospect, north west of Ferdows, evidence on Late Cretaceous magmatism in the Lut block. Journal of Economic Geology, 6(1):107–135. (in Persian)

Naseri, A., Fathianpour, N. and Jalaifar, M., 2013. Consideration of the relationship between As and Sb concentrations in the Arghash epithermal gold using the factor analysis. 4th Conference of Iranian Mining Engineering. University of Tehran, Tehran, Iran.

Norouzi, Gh.H., 2013. Electrical methods in exploration geochemistry. University of Tehran Publications, Tehran, 376 pp.

Reimann, C., Filzmoser, P. and Garrett, R.G., 2005. Background and threshold: critical comparison of methods of determination. Science of the Total Environment, 346(1–3): 1–16.

Sadifi, A.H. and Hafizi, M.K., 2012. Application of induced polarization method for the exploration of polymetallic mines. Geosciences, 19(2): 81–97. (in Persian)

Sarjoughian, F. and Kananian, A., 2015. Magma mixing process in the Qushchi intrusion: using mineral chemistry. Journal of Earth Science Researches, 5(1): 1–17. (in Persian)

Shahabi, Sh., 2013. Geochemistry, petrology, and geochronology of the alkaline granite (A-type) and gabbro in the Qushchi area, northwest of Urmia. M.Sc. Thesis, University of Damghan, Damghan, Iran, 135 pp.

Stocklin, J. and Nabavi, M.H., 1973. Tectonic map of Iran, scale 1/1000,000. Geological Survey of Iran.

Telford, W.M., Geldart, L.P., Sheriff, R.E. and Keys, D., 1976. Applied Geophysics. Cambridge University Press, New York, 770 pp.

Wang, C., Carranza, E.J.M., Zhang, S., Zhang, J., Liu, X., Zhang, D., Sun, X. and Duan, C., 2013. Characterization of primary geochemical haloes for gold exploration at the Huanxiangwa gold deposit, China. Journal of Geochemical Exploration, 124(1): 40–58.

Wang, L.H. and Zhinong, L.F., 1995. Ideal models of superimposed primary halos in hydrothermal gold deposits. Journal of Geochemical Exploration, 55(1–3): 329–336.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for manes of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187.

Yousefi, M., Kamkar Rouhani, A., John, E. and Carranza, M., 2012. Geochemical mineralization probability index (GMPI): A new approach to generate enhanced stream sediment geochemical evidential map for increasing probability of success in mineral potential mapping. Journal of Geochemical Exploration, 115(1): 24–35.

Zarean, A., 2012. IP/RS geophysical exploration report of the Agh Ziarat area, Salmas. Industry, Mine and Trading Organization, West Azarbayjan, 35 pp.