| تعداد نشریات | 56 |
| تعداد شماره‌ها | 2,157 |
| تعداد مقالات | 22,288 |
| تعداد مشاهده مقاله | 98,744,457 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 38,073,178 |
قاعده حسم در مستندات فقهی امامیه | ||
| فقه و اصول (Fiqh va uṣūl) | ||
| مقاله 6، دوره 52، شماره 3 - شماره پیاپی 122، آذر 1399، صفحه 113-130 اصل مقاله (618.93 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v52i3.76900 | ||
| نویسندگان | ||
| محمدعلی محب الرحمن* 1؛ علی مظهر قراملکی2؛ محمد مهدی محب الرحمان3 | ||
| 1دانشگاه شهید مدنی آذربایجان | ||
| 2استاد دانشگاه تهران | ||
| 3دانش آموخته سطح چهار (دکتری)، حوزه علمیه قم، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| قواعد فقهی یا همان احکام کلّی جاری در ابواب گوناگون فقه، از منابع فقهی استخراج می‌شوند و به عنوان یک قاعده و قانون کلی، راه‌گشای موضوعات دیگر واقع می‌شوند. یکی از این قواعد کلی، قاعده حسم است که بر پایه آن در مواردی که حکم اولی نتواند مفسده‌ای را از بین ببرد، می‌توان با از بین بردن منشأ نزاع و فساد، و یا با «قلع ماده فساد و نزاع»، مفسده پیش‌آمده را از بین برد، و مشکل را حل کرد. این نوشتار با استناد به آیات و روایاتی که می‌تواند منشأ استنباط قاعده واقع شود و نیز با ملاحظه نظرات برخی فقها در ابواب مختلف فقه، قاعده حسم را اصطیاد کرده است. در ادامه شرایط و محدودیت‌های اجرای قاعده را تبیین و مورد کندوکاو قرار داده، و در نهایت به حل برخی اشکالات مطرح در مسائل نوظهور پرداخته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قاعدۀ حسم؛ قواعد فقه؛ حسم؛ قلع؛ ماده فساد؛ ماده نزاع | ||
| مراجع | ||
|
آل بحر العلوم، محمد، بلغة الفقیه، شرح و تعلیق: محمد تقی آل بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، 1403 ق.
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
ابن بابویه، محمّد بن علی، من لا یحضره الفقیه، بی‌جا، بی‌نا، 1404 ق.
ابن زه‍ره، ح‍م‍زة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع)، 1417 ق.
ابن عابدین، محمد أمین بن عمر، رد المحتار علی الدر المختار، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1415ق.
ابن ع‍اش‍ور، محمد طاه‍ر، مقاصد الشریعة الإسلامیة، قطر، وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامیة، 1425ق.
ابن ق‍ی‍م ج‍وزی‍ه، محمدبن اب‍ی‌ب‍ک‍ر، إعلام الموقعین عن رب العالمین، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1411 ق.
اب‍ن‌ف‍ه‍د حلی، احمد بن محمد، المقتصر من شرح المختصر، قم، مجمع البحوث الاسلامیة، 1410 ق.
اب‍ن‌ف‍ه‍د حلی، احمد بن محمد ، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
اب‍وال‍ص‍لاح ح‍ل‍بی، تقی بن ن‍جم، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی (ع) العامة، بی‌تا.
انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب الطهارة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1428 ق.
انصاری، مرتضی بن محمدامین ، کتاب المکاسب، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم، 1415 ق.
بجنوردی، محمد حسن، القواعد الفقهیة، قم، منشورات دلیل ما، 1430 ق.
البُجَیرَمِی، سلیمان بن محمد بن عمر، تحفة الحبیب علی شرح الخطیب، بی‌جا، دار الفکر، 1415 ق.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل، حاشیة مجمع الفائدة والبرهان، قم، مؤسسه العلامه المجدد الوحید البهبهانی، 1417 ق.
بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل ، مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرایع، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1424 ق.
بهجت، محمد تقی، جامع المسائل، قم، دفتر معظم‌له، 1426 ق.
ت‍ب‍ری‍زی، جواد، تنقیح مبانی الأحکام، الحدود و التعزیرات، قم، دارالصدیقة الشهیدة (س)، 1429 ق.
جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی مذاهب الاربعه، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
ج‍وه‍ری، اسم‍اع‍ی‍ل‌ب‍ن ح‍م‍اد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، امیری، بیروت، 1985 م.
ح‍رع‍ام‍ل‍ی، محمدبن حسن، الفصول المهمة فی أصول الأئمة، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا علیه السلام، 1418 ق.
ح‍رع‍ام‍ل‍ی، محمدبن حسن ، ت‍ف‍ص‍ی‍ل وس‍ائ‍ل الشی‍ع‍ه الی ت‍ح‍ص‍ی‍ل المسائل الش‍ری‍ع‍ه، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1414 ق.
حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی، 1404 ق.
خ‍طیب ش‍ربی‍نی، محمدبن احمد، مغنی المحتاج، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1377ق.
خ‍ل‍ی‍ل‌ب‍ن احمد، ال‍ع‍ی‍ن، قم، دار ال‍ج‍ه‍ره، 1364.
خمینی، روح الله، المکاسب المحرمة، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1415 ق.
خمینی، روح الله ، تحریر الوسیلة، دار الکتب العلمیة، نجف اشرف، 1390 ق.
خوئی، ابوالقاسم، القضاء و الشهادات، منشورات مکتبة الإمام الخوئی، قم، 1428 ق.
خوئی، ابوالقاسم ، المستند فی شرح العروة الوثقی، بی‌جا، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1430 ق.
خوئی، ابوالقاسم ، مبانی تکملة المنهاج: القضاء والحدود، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1422 ق.
خوئی، ابوالقاسم ، مصباح الفقاهة فی المعاملات (المکاسب المحرمة)، قم، مکتبة الداوری، 1377.
خوئی، ابوالقاسم ، منهاج الصالحین، قم، مدینة العلم، 1410 ق.
خوئی، ابوالقاسم ، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره)، 1418 ق.
روحانی، م‍ح‍م‍دص‍ادق، فقه الصادق (ع)، قم، مؤسسة دار الکتاب، 1414 ق.
روحانی، م‍ح‍م‍دص‍ادق ، منهاج الفقاهة، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
الزیلعی، فخر الدین، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق وحاشیة الشِّلْبِی، شرح و تعلیق: شهاب الدین أحمد الشِّلْبِی، القاهرة، المطبعة الکبری الأمیریة، 1313 ق.
سبزواری، ع‍ب‍دالاع‍ل‍ی، مهذب الأحکام فی بیان الحلال والحرام، بی‌جا، مکتب آیة الله العظمی السید السبزواری، 1417 ق.
سنامی، عمربن محمد، نصاب الاحتساب، بی‌جا، بی‌نا، 1406 ق.
الشاذلی، حسن علی، الجنایات فی الفقه الإسلامی دراسة مقارنة بین الفقه الإسلامی و القانون دار الکتاب الجامعی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
شهید ث‍ان‍ی، زی‍ن‌ال‍دی‍ن‌ب‍ن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، منشورات مکتبة الداوری، 1410 ق.
شهید ث‍ان‍ی، زی‍ن‌ال‍دی‍ن‌ب‍ن علی ، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1419 ق.
ص‍اح‍ب ج‍واه‍ر، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن بن باقر، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1364.
صافی، لطف الله، ثلاث رسائل فقهیة [منبع الکترونیکی]، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، قم، 1416 ق.
صیمری، مفلح بن حسن، تلخیص الخلاف و خلاصة الاختلاف؛ منتخب الخلاف، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی (ره)، 1408 ق.
طباطبائی، علی بن محمدعلی، ری‍اض المسائل فی بیان احکام ال‍ش‍رع ب‍ال‍دلائ‍ل، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، 1422 ق.
طباطبائی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه اسم‍اع‍ی‍ل‍ی‍ان، 1372.
طبرسی، فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، 1410 ق.
طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1363.
طوسی، محمدبن حسن ، تفسیر التبیان، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
طوسی، محمدبن حسن ، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407 ق.
طوسی، محمدبن حسن ، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1378 ق.
طوسی، محمدبن حسن ، النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، قم، انتشارات قدس محمدی، بی‌تا.
عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بی‌تا.
علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع)، 1422 ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف ، تذکرة الفقهاء، موسسة آل البیت لإحیاء التراث، قم، ۱۴۱۴ ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف ، قواعد الأحکام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1419 ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف ، مختلف الشیعة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1412 ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، 1412 ق.
فاضل لنکرانی، محمد جواد، «تولید و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی»، مجله علمی پژوهشی حقوق اسلامی، دوره 10، شماره 39، زمستان 1392، صص 7-34
فاضل هندی، محمدبن حسن، کشف اللثام الابهام فی شرح قواعد الاحکام، قم، منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1405 ق.
ف‍خ‍رال‍م‍ح‍ق‍ق‍ی‍ن، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، قم، مؤسسة إسماعیلیان، 1389 ق.
فیض کاشانی، محمد محسن ابن شاه مرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیر المؤمنین علی (ع)، 1406 ق.
قانون مدنی ایران، 1307.
کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، مشهد، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی مشهد، بی‌تا.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1388.
مجلسی، م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1403ق.
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقین، تهران، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، 1406 ق.
محقق سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، قم، مؤسسه آل البیت، 1247 ق.
محقق سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن ، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423 ق.
مظفر، محمدرضا، اصول فقه، مکتب الاعلام الاسلامی، بی‌جا، بی‌تا.
مقدّس اردبیلی، اح‍م‍دب‍ن محمد، زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران، مکتبة المرتضویة لاحیاء اثار الجعفریه، بی‌تا.
مقدّس اردبیلی، اح‍م‍دب‍ن محمد ، مجمع الفائدة و ال‍ب‍ره‍ان فی شرح ارش‍اد الاذه‍ان، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1416 ق.
مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیة، قم، مدرسة الامام أمیر المؤمنین، 1411 ق.
مکارم شیرازی، ناصر ، بحوث فقهیة هامة، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، 1422 ق.
مکارم شیرازی، ناصر ، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسة الامام أمیر المؤمنین، 1427 ق.
موسوی قزوینی، علی، ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1424 ق.
موسوی گلپایگانی، محمدرضا، تقریرات الحدود و التعزیرات [منبع الکترونیکی]، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، 1386.
نائینی، محمدحسین، المکاسب و البیع، تقریر از محمدتقی آملی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1413 ق.
ن‍ج‍اش‍ی، اح‍م‍دب‍ن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
نراقی، اح‍م‍دب‍ن م‍ح‍م‍دم‍ه‍دی، مستند الشّیعة، مشهد، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ۱۴۱۵ ق.
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، العروه الوثقی فیما من به البلوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1420 ق. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,496 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,373 |
||