تحلیل مخاطرات لرزه ای حوضه آبریز تالار و بابل رود بر اساس ارزیابی شاخص های مورفوتکتونیک

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 9، شماره 1، خرداد 1399، صفحه 1-16   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v9i1.86384

نویسنده

محمد خلج^*

دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

علمی که تأثیر تکتونیک فعال را با استفاده از شاخص­های ژئومورفیک به عنوان سنجش و توصیف کمّی اشکال و چشم­اندازهای زمین مشخص نماید، مورفوتکتونیک نامیده می­شود؛ اندازه­گیری­های کمی شرایطی را فراهم می­آورد تا با استفاده از آن­ها به شناسایی وضعیت مناطق دارای زمین­ساخت فعال پرداخته شود. در این مطالعه با استفاده از شاخص­های کمی ریخت­سنجی بخشی از البرز مرکزی که در محدوده حوضه­های آبریز تالار و بابل­رود قرار دارد مورد بررسی قرار گرفته است و 5 شاخص ناهنجاری سلسله مراتبی (∆a)، انشعابات (R)، شکل حوضه (Ff)، تراکم زهکشی (Dd) و برجستگی نسبی (Bh) در 15 حوضه زهکشی در محیط نرم­افزاری Arc GIS به منظور تعیین کمی میزان تکتونیک فعال این منطقه محاسبه شده است. نتایج به­دست آمده از محاسبه شاخص­های فوق بیان­گر آن­ است که در محل تقاطع گسل­های شمال البرز و خطیرکوه و هم­چنین گسل­هایی که در دامنه شمالی البرز در اثر فعالیت این گسل­های بزرگ شکل گرفته­اند مقادیر به­دست آمده از شاخص­های یادشده، بالا بوده که بیانگر وجود فعالیت­ تکتونیکی بالا و بسیار بالا در آن نواحی است. در اثر بالا بودن این مقادیر انتظار می­رود که ریسک لرزه­خیزی منطقه نیز در اثر گسیختگی گسل­ها افزایش یابد.

کلیدواژه‌ها

ژئومورفولوژی؛ مورفوتکتونیک؛ البرز؛ حوضه آبریز؛ زمین لرزه؛ GIS

سایر فایل های مرتبط با مقاله

1-Khalaj-Final.pdf

مراجع

شاه‌پسندزاده، مجید، زارع، مهدی؛ 1374. بررسی مقدماتی لرزه‌خیزی و لرزه‌زمین‌ساخت و خطر زمین‌لرزه و گسلش در پهنه استان مازندران‌. گزارش پژوهشگاه بین‌المللی زلزله.

شمایلیان، علی؛ 1396. بررسی تکتونیک فعال حوضه‌های آبریز جاجرود، حبله‌رود و ایوانکی با استفاده از شاخص-های رودخانه‌ای در البرز مرکزی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه خوارزمی.

مصدق‌زاده، المیرا؛ 1397. بررسی تکتونیک ژئومورفولوژی محدوده شمال سمنان، شرق البرز مرکزی. دانشگاه خوارزمی تهران.

نبوی، محمد حسین؛ 1366. نقشه زمین‌شناسی 1:100000 سمنان. انتشارات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

Alavi, M., 1996. Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborzmountain system in northern Iran. Geodynamics, 21, p 1- 33.

Berberian, M., 1983. The southern Caspian: a compressional depression floored by atrapped, modified oceanic crust. Canadian Journal of Earth Sciences, 20, p 163- 183.

Berberian, M., 1994. Natural hazards and the first earthquake catalogue of iran. historical hazards in iran prior to 1900, No 1.

Berberian, M., King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18, p 210- 265.

Berberian, M., Qorashi, M., Argang Ravesh, B., Mohajer Ashjaie, A., 1993.

Seismotectonics and earthquake-fault hazard investigation in the Tehran Region:

contribution to the seismotectonics of Iran. Geological Survey of Iran, Report 56.

Ciccacci, S., Fredi, P., Lupia Palmieri, E. and Pugliese, F., 1986. Indirect Evaluation of Erosion Entity in Drainage Basins through Geomorphic, Climatic and Hydrological Parameters, International Geomorphology, pp. 233- 248.

EL Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacon, J., Keller, E.A., 2007. Assessment of relative active tectonics, southwest border of the Sierra Nevada (southern Spain), Geomorphology, 969, pp. 150- 173.

Guarnieri, P., Pirrotta, C., 2008. The response of drainage basins to the late quaternary tectonics in the Sicilian side of the Messina strait (NE Sicily. Geomorphology, 95, p 260-273.

Holbrook, J., Schumm, S. A., 1999. Geomorphic and Sedimentary Response of Rivers to Tectonic Deformation: a Brief Review and Critique of a Tool For Recognizing Subtle

Epeirogenic Deformation In Modern And Ancient Settings. Tectonophysics, 305, p 287- 306.

Horton, R. E., 1945. Erosional development of streams and their drainage basins:

hydrophysical approach to quantitative morphology. Geological Society of America

Bulletin, 56, p 275- 370.

Keller, E. A., Pinter, N., 2002. Active Tectonics: Earthquakes, Uplift and Landscape, Prentice Hall, New Jersey.

Keller, E.A., Zepeda, R.L., Rockwell, T.K., Ku, T.L. and Dinklage, W.S., 1998. Active tectonics at Wheeler Ridge, southern San Joaquin Valley, California. Geological Society of America Bulletin, 110, pp. 298- 310.

Ritz J. F., Nazari, H., Salamati, R., Shafeii, A., Solaymani, S. and Vernant, P., 2006. Active transtension inside Central Alborz: a new insight into the Northern Iran–Southern Caspian geodynamics. Geology, 34, pp. 477- 480.

Schumm, S.A., 1997. Drainage density: problems of prediction'. In: Stoddart, D.R. (Ed.), Process and Form in Geomorphology. Routledge, London, pp. 15- 45.

Seeber, L., Gornitz, V., 1983. River profiles along the Himalayan arc as indicators of active tectonics. Tectonophysics, 92, pp. 335- 367.

Singh, P., Gupta, A. and Singh, M., 2014. Hydrological inferences from watershed analysis for water resource management using remote sensing and GIS techniques. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences, pp. 1- 11.

Stocklin, J., 1968. Structural history and tectonics of Iran: a review. American

Association of Petroleum Geologists Bulletin, 52, p 1229- 1258.

Strahler, A.N., 1952. Hypsometric (area- altitude) analysis of erosiona topography. Geological Society of America Bulletin, 63, pp. 1117- 1142.

Strahler, A.N., 1964. Quantative geomorphology of drainage basins and channel networks. In: Te Chow, Ven. (Ed.), Hand Book of Applied Hydrology. New York: McGraw Hill Book Company.

Vernant, P., Nilforoushan, F., Hatzfelf, D., Abbassi, M., Vigny, C., Masson, F., Nankali, H., Martinod, J., Ashtiani, A., Bayer, R., Tavakoli, F. and Chery, J., 2004. Contemporary crustal deformation and plate kinematics in Middle East constrained by GPS measurements in Iran and northern Iran. Geophysical, pp. 381- 398.

Walker, R.T., 2006. A remote sensing study of active folding and faulting in southern Kerman province, S.E. Iran. Journal of Structural Geology, 28, pp. 654–668.