وضعیت مؤلفۀ «الرشد فی خلافهم» در اخبار علاجیّه و اعتبارسنجی آن در شهادت و قضاوت غیرشیعیان

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 8، دوره 52، شماره 4 - شماره پیاپی 123، اسفند 1399، صفحه 163-143   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v52i3.71852

نویسنده

سعید مولوی وردنجانی^*

استادیار دانشگاه شهرکرد

چکیده

در علاج تعارض روایات، خبر مخالف با عامه بر روایات موافق مقدم است؛ چرا که گفته شده رشد، در مخالفت با آن‌‌هاست. این ضابطه نسبت به همه اهل‌سنت در موضوع تعارض روایات، مسلّم تلقی شده است و از سویی اختصاص به شیعه هم ندارد؛ زیرا عامه نیز متقابلاً روایت مخالف شیعه را مقد‌م می‌دارند. اما در خصوص عمومیت ضابطه و نیز شمول آن بر حوزه‌های دیگر، ازجمله شهادت و قضاوت، اختلاف‌نظر وجود دارد و نوشتار حاضر به‌منظور بررسی این مسئله، به روش توصیفی‌تحلیلی این بحث را به میان کشیده و به این باور رسیده که دلیل مزبور مخصوص رفع تعارض بوده و بیش از این صلاحیت ندارد؛ براین‌اساس استناد به آن برای اثبات اشتراط ایمان (تشیع) در قاضی و شاهد قابل دفاع نیست. 

کلیدواژه‌ها

تعارض اخبار؛ رشد؛ مخالفت با عامه؛ شهادت؛ قضاوت

مراجع

ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد‌، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‌، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1410ق.

 

ابن‌ابی‌جمهور، محمدبن‌زین‌الدین‌، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، قم، دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول، 1405ق.

 

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، علل الشرائع‌،‌ قم،، کتابفروشى داورى، چاپ اول، 1386.

 

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، عیون أخبار الرضا علیه السلام‌، طهران، نشر جهان‌، چاپ اول، 1420ق.

 

ابن‌بابویه، محمدبن‌علی، من لا یحضره الفقیه‌، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق. 

 

ابن‌شعبه، حسن‌‌بن‌علی‌، تحف العقول عن آل الرسول، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1404ق.

 

ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع‌، چاپ سوم، 1414ق.

 

اراکى، محمدعلى‌، اصول الفقه، قم، مؤسسۀ در راه حق، چاپ اول، 1375. 

 

استرآبادى، محمدامین‌بن‌محمد شریف؛ موسوی عاملى، نورالدین‌، الفوائد المدنیه و بذیله الشواهد المکیه، قم‌، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، چاپ دوم، 1426ق.

 

اسماعیل‌پور قمشه‌ای، محمدعلی، البراهین الواضحات- دراسات فی‌القضاء، قم، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا.

 

اصفهانی، محمدحسین،  الفصول الغرویه فی الأصول الفقهیه، قم، دار إحیاء العلوم الاسلامیّه، چاپ اول، 1404ق. 

 

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، فرائد الأصول، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، 1416ق.

 

انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامین، ‌مطارح الأنظار، بی‌جا، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، 1383.

 

ایروانی، علی، الأصول فی علم الأصول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه، چاپ اول، 1422ق.

 

آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن‌حسین، کفایة الأصول، قم، مؤسسۀ آل البیت(ع)‌، چاپ اول، 1409ق.

 

آشتیانی، محمدحسن‌بن‌جعفر، کتاب القضاء، قم، انتشارات زهیر- کنگرۀ علامه آشتیانى، چاپ اول، 1425ق.

 

بحرانى، یوسف‌بن‌احمد، ‌الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1405ق.

 

بهبهانی، محمدباقربن‌محمداکمل، حاشیة الوافی‌، قم، مؤسسة العلامه المجدد الوحید البهبهانی، چاپ اول، 1426ق.

 

بهبهانی، محمدباقربن‌محمداکمل، الفوائد الحائریه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول، 1415ق.

 

تبریزی، جواد، دروس فی مسائل علم الأصول، قم، دار الصدیقة الشهیده(س)، چاپ دوم، 1387.

 

ترحینی عاملی، محمدحسن، الزبدة الفقهیه فی شرح الروضة البهیه‌، قم، دار الفقه للطباعه و النشر‌، چاپ چهارم، 1427ق.

 

جابلقى بروجردی، علی‌اصغربن‌محمدشفیع، القواعد الشّریفه، قم، مؤلف، چاپ اول، بی‌تا. 

 

حائرى، مرتضى، مبانى الأحکام فی أصول شرائع الإسلام‌، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1424ق.

 

حائری قمی، محمدعلى، المختارات فی الأصول‌، تهران، مطبعه علمی، چاپ اول، بی‌تا.

 

حرعاملی، محمدبن‌حسن، إثبات الهداة بالنصوص والمعجزات‌، بیروت، الاعلمی، چاپ اول، 1425ق. 

 

حرعاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسۀ آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.

 

حرعاملی، محمدبن‌حسن، الفصول المهمة فی أصول الأئمه، قم، مؤسسۀ معارف اسلامى امام رضا(ع)، چاپ اول، 1418ق.

 

حرعاملی، محمدبن‌حسن، هدایة الأمه إلى أحکام الأئمة- منتخب المسائل، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیه، ‌چاپ اول، 1412ق.

 

حسنى، هاشم معروف، ‌نظریة العقد فی الفقه الجعفری، بیروت، ‌منشورات مکتبة هاشم، چاپ اول، بی‌تا. ‌

 

حسینی تهرانی، محمدحسین، ولایة الفقیه فی حکومه الإسلام‌، بیروت، دارالحجة البیضاء، چاپ اول، 1418ق.

 

حسینی روحانی، سیدمحمد، منتقى الأصول‌، تقریر: عبدالصاحب حکیم، قم، دفتر سید محمدحسین روحانی، چاپ اول، 1413ق.

 

حسینی شاهرودی، محمود، نتائج الأفکار فی الأصول، قم، آل مرتضی(ع)، چاپ اول، 1385. ‌

 

خمینی، روح‌الله، الرسائل، قم، مؤسسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، 1410ق. 

 

خوئی، ابوالقاسم، غایة المأمول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول، 1428ق.  ‌

 

خوئی، ابوالقاسم، مصباح الأصول، قم، مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول، 1422ق.

 

خوئی، ابوالقاسم، الهدایه فی الأصول‌، قم، مؤسسۀ صاحب الامر(عج)، چاپ اول، 1417ق.  ‌

 

راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، مفردات الفاظ القرآن، لبنان، دارالعلم، سوریه‌، الدارالشامیة‌، چاپ اول، 1412ق.‌

 

رشتی، حبیب‌الله‌بن‌محمدعلی، بدائع الأفکار، قم، مؤسسۀ آل البیت(ع)، چاپ اول،بی‌تا. 

 

روحانی، محمدصادق، زبدة الأصول، تهران، حدیث دل، چاپ دوم، 1382. 

 

روزدری، مولی علی، تقریرات آیة‌الله المجدد الشّیرازی، قم، مؤسسۀ آل البیت لإحیاء التراث، چاپ اول، 1409ق. 

 

سبحانی تبریزی، جعفر، الرسائل الأربع (قواعد أصولیّه و فقهیّه)، قم، مؤسسۀ امام صادق، چاپ اول، 1415ق.

 

سبزوارى، عبدالأعلى‌، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام‌، قم، مؤسسۀ المنار- دفتر آیة‌الله‌ سبزواری، چاپ اول، 1413ق.

 

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید‌، قم، مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع)، چاپ اول، 1421ق.

 

صاحب‌جواهر، محمدحسن‌بن‌باقر، ‌جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق.

 

صافی گلپایگانی، لطف‌الله، بیان الأصول، قم، مرکز نشر آثار آیة‌الله صافی، چاپ اول، 1428ق.  ‌

 

صدر، رضا، الاجتهاد و التقلید‌، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیه، چاپ اول، 1420ق.

 

طباطبائی قمی، تقی، دراساتنا من الفقه الجعفری‌، قم، مطبعة الخیام، چاپ اول، 1400ق.

 

طباطبائی یزدی، محمدکاظم، التعارض‌، قم، مؤسسۀ انتشارات مدین‌، چاپ اول، 1426ق.

 

طبرسی، احمدبن‌علی‌، الإحتجاج على أهل اللّجاج، مشهد، نشر المرتضى‌، چاپ اول، 1403ق.

 

طبرسی، حسن‌بن‌فضل، مکارم الأخلاق‌، قم، الشریف الرضی‌، چاپ چهارم، 1412ق.

 

طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، طهران، دار الکتب الاسلامیّه، چاپ اول، 1390.

 

طوسی، محمدبن‌حسن،  تهذیب الأحکام، طهران، دار الکتب الإسلامیه‌، چاپ چهارم، 1407ق.

 

عبدالرحمن، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

 

غزالی، محمدبن‌محمد، المستصفی فی علم الاصول، بیروت، دار الکتب العلمیّه، بی‌تا.

 

فاضل موحدی لنکرانى، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله- القضاء و الشهادات‌، قم، مرکز فقهى ائمۀ اطهار(ع)، چاپ اول، 1420ق.

 

فاضل موحدی لنکرانى، محمد، دراساتٌ فی الأصول، قم، مرکز فقه ائمۀ اطهار، چاپ اول، 1430ق.

 

فرطوسى حویزى، حسین‌، التوضیح النافع فی شرح ترددات صاحب الشرائع‌، قم‌، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1416ق.

 

فیض کاشانی، محمدبن‌شاه‌‌مرتضى، ‌نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، طهران، مؤسسة الأبحاث الثقافیة، چاپ اول، 1413ق.

 

قرشى بنابی، على‌اکبر،  قاموسقرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیّة، چاپ ششم، 1412ق. 

 

کلینی، محمدبن‌یعقوب، ‌الکافی، طهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

 

کمره‌‌ای، محمدباقر، أصول الفوائد الغرویة فی مسائل علم أصول الفقه الاسلامى، تهران، ‌مطبعه فردوسی‌، چاپ اول، بی‌تا.

 

کوفی، فرات‌بن‌إبراهیم‌، تفسیر فرات الکوفی‌،طهران، مؤسسۀ چاپ و انتشار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1410ق.

 

مازندرانی، محمدصالح‌بن‌احمد، شرح الکافی‌، تهران، المکتبه الإسلامیه، چاپ اول، 1382.

 

مجاهد، محمدبن‌علی، کتاب المناهل‌، قم، مؤسسۀ آل البیت(ع)، چاپ اول، بی‌تا.

 

مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السّلام‌، بیروت، مؤسسه الطبع و النشر‌، چاپ اول، 1410ق.

 

مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار‌، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى(ره‌)، چاپ اول، 1406ق.

 

مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر‌، چاپ اول، 1402ق.

 

مکارم شیرازی، ناصر، انوار الأصول‌، قم، مدرسۀ امام علی(ع)، چاپ دوم، 1428ق.

 

موسوى بجنوردى، محمد، مصادر التشریع عند الإمامیه و السنه، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام و عروج، چاپ اول، 1378.

 

موسوی زنجانی، محمد، إیضاح السّبل فی الترجیح و التعادل، تهران، ابوطالب موسوی، چاپ اول، 1308ق. 

 

موسوی قزوینی، علی، الاجتهاد و التقلید( التعلیقة على معالم الأصول)، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1427ق. 

 

نایینی، محمدحسین، فوائد الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1376.

 

نراقى، احمدبن‌محمدمهدى‌، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام‌، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیه، چاپ اول، 1417ق.

 

کاشف الغطاء، علی‌بن‌محمدرضا، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف اشرف، مطبعة الآداب، چاپ اول، 1381ق.

 

کاشف الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، نجف اشرف، المکتبه المرتضویه، 1359.

 

نجفى، هادى‌، الرّد على موسى جار الله‌، نجف اشرف، مؤسسۀ کاشف الغطاء‌، چاپ اول، 1423ق.

 

وجدانى فخر، قدرت‌الله، ‌الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه‌، قم، انتشارات سماء قلم‌، چاپ دوم، 1426ق.

 

موسوی، سیدعلی عباس، «إلغاء الخصوصیّه عند الفقهاء»، مجلۀ فقه اهل البیت علیهم‌السّلام (بالعربیه)، 27، 1375، 115-84.