تأثیر مؤلفه‌های سازمانی بر کاربست شبکه‌های اجتماعی درکتابخانه‌‌های دانشگاهی ایران: از وضع موجود تا آرمانی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 7، دوره 9، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 162-183   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.72425

نویسندگان

سمیرا صابری^{* 1}؛ محمد حسن زاده²؛ فریبرز درودی³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان

²دانشگاه تربیت مدرس

³پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)

چکیده

هدف: امروزه شبکه‌­های اجتماعی در کتابخانه­‌ها به عنوان یک نمونه جدید و قدرتمندی از ارتباطات میان کتابداران و کاربران به حساب می­‌آید. از این‌رو پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تأثیر مؤلفه‌های سازمانی بر کاربست شبکه‌­های اجتماعی در کتابخانه­‌های دانشگاهی ایران در دو وضعیت موجود و آرمانی انجام گرفته است.
روش: روش پژوهش پیمایشی تحلیلی است.  جامعه آماری پژوهش شامل کتابداران 40 کتابخانه مرکزی دانشگاه‌های دولتی ایران است.  ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق ساخته است.  نمونه آماری شامل 180 کتابدار است.  برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و برای بررسی معناداری تفاوت‌ها از آمار استنباطی (آزمون تی جفتی) استفاده شده است.
یافته‌ها: در مؤلفه‌های سازمانی دو متغیر رشته تحصیلی و رضایت شغلی با میانگین 3/06 بیشترین تأثیر را بر استفاده از شبکه‌­های اجتماعی دارند.  در بررسی وضع آرمانی تأثیر مؤلفه سازمانی مؤثر بر استفاده از شبکه‌­های اجتماعی در کتابخانه‌­های دانشگاهی نشان می­دهد که برای مؤلفه سازمانی دو متغیر یادگیری سازمانی با میانگین 4/21 و رقابت­پذیری سازمانی با میانگین 4/18 بیشترین تأثیر را بر استفاده از شبکه‌­های اجتماعی در کتابخانه­‌های دانشگاهی دارند. در بررسی کلی مشخص شد که  تفاوت معناداری بین تأثیر عوامل سازمانی بر استفاده از شبکه‌های اجتماعی در کتابخانه‌های دانشگاهی در وضع موجود و آرمانی وجود دارد.
نتیجه‌گیری: بررسی نتایج پژوهش نشان می‌دهد که میانگین کل میزان تأثیر مؤلفه‌های سازمانی بر استفاده از شبکه‌­های اجتماعی در کتابخانه‌های دانشگاهی در وضع موجود 2/93 در حد متوسط و در وضع آرمانی 4/04 در حد بالا قرار دارد. این وضعیت نشان می­دهد که ظرفیت بسیار مناسبی برای استفاده از شبکه‌­های اجتماعی در کتابخانه­‌ها وجود دارد و در وضعیت کنونی از این ظرفیت بهره‌برداری نمی­شود. ارتقای وضعیت موجود در نهایت می­تواند به ارتقای اثربخشی کتابخانه‌های دانشگاهی بیانجامد.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: شبکه‌های اجتماعی؛ دانشگاه‌های دولتی ایران؛ کتابخانه‎‌های مرکزی؛ موفقیت سازمانی

مراجع

آباش، طیبه (1392). استفاده از شبکه‌های اجتماعی در کتابخانه‌های دانشگاهی: فرصت‌ها و چالش‌ها. نشریه اینترنتی دو ماهنامه عطف. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از http://www.atfmag.info/

ابوالعلایی، بهزاد (1394). مدیریت عملکرد: راهنمای مدیران برای ارزیابی و بهبود عملکرد کارکنان، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.

ابویی اردکان، محمد (1379). نظریه‌های سازمان یادگیرنده. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.

اسدزندی، شادی (1389). «خلاقیت و نوآوری در کتابداری و اطلاع‌رسانی». مجله الکترونیکی عطف، بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://www2.atfmag.info/1389/05/06/innovation

اصنافی، امیررضا؛ رحمانی، مریم (1395). تأملی بر نقش شبکه‌های اجتماعی تحقیقاتی در توسعه فعالیت‌های علمی پژوهشگران. فصلنامه نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات، ۳ (۱۱)، ۲۵۳-۲۷۲. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://icbr.faslnameh.org/article-۱-۳۲۰-fa.html

امیدی‌فر، سیروس (1388). سنجش سطوح کیفیت خدمات کتابخانه دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی با استفاده از مدل لیب کوال. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

بازرگان، عباس؛ حجازی، یوسف؛ اسحاقی، فاخته (1386). فرایند ارزیابی درونی در گروه‌های آموزشی دانشگاهی: راهنمای عملی، تهران: نشر روان.

باقرنژاد، جاوید (1390). بهره از شبکه اجتماعی فیس‌بوک در کتابخانه‌ها. نشریه اینترنتی دو ماهنامه عطف. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://www.atfmag.info/

پریرخ، مهری؛ ایلخانی، ملیحه (1393). بررسی زیرساخت‌ها و مهارت‌های کتابداران دانشگاه فردوسی مشهد برای راه‌اندازی و توسعه خدمات مرجع الکترونیکی. پژوهشنامه مدیریت و پردازش اطلاعات،30 (1)، 121-149.

تارخ، محمدجعفر؛ احمدی‌سعدی، احسان (1394). ارزیابی عوامل مؤثر بر تمایل افراد و سازمان‌ها به پذیرش مدیریت ارتباط با مشتری مبتنی بر رسانه‌های اجتماعی در ایران. نخستین کنفرانس بین‌المللی فناوری اطلاعات، تهران.

جلیل‌پور، پیمان؛ عزیزخانی، رباب (1394). بازاریابی در کتابخانه‌ها از طریق رسانه‌های اجتماعی: مزایا و چالش‌ها. فصلنامه کتاب مهر، 17-18، 26-43. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://ensani.ir/file/download/article/20160223144733-9979-22.pdf

دین‌پرست، منوچهر (1391). اخلاق شبکه‌های اجتماعی. وبگاه همشهری. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

https://www.hamshahrionline.ir

رفوآ، شبنم؛ عباس‌ سورکی، فاطمه (1394). تأثیر عوامل سازمانی و تکنولوژیکی بر تسهیم دانش در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 31(1)، 217-239.

زندی‌پور، طیبه (1384). فرهنگ مشاغل. تهران: ساوالان، 1384.

شاپوری، سودابه (1387). بازاریابی در کتابخانه‌ها. کتابداری و اطلاع‌رسانی. 11(1)، 157- 184. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://www.aqlibrary.org/index.php?module=TWArticles&file=index&fun=view_pubarticles&did=181&pid=10

شایان، علی؛ دانایی، حبیب‌الله؛ اندامی، مهر‌دخت (1396). تأثیر استفاده از رسانه‌های اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه تربیت مدرس. فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی. 7(3)، 135-155. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://journals.modares.ac.ir/article-۲۸-۳۳۷۵-fa.html

شناسنامه قانون: مقررات اداری، مالی و نظام اجرایی (1390). بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

https://shenasname.ir/subjects/76-darsname/389-1391-06-06-09-46-44.html?showall =&start=11

صفدری، رضا؛ درگاهی، حسین؛ اشراقیان، محمدرضا و برزه کار، حسین (1390). بررسی عوامل انسانی مؤثر در به کارگیری فناوری اطلاعات توسط مدیران میانی دانشگاه علوم پزشکی تهران. مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 5(1)، 24-31. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://payavard.tums.ac.ir/article-1-82-fa.html

عبدخدا، محمدهیوا؛ احمدی، مریم؛ حسینی، آغافاطمه؛ پریخانی، اسماعیل؛ فرهادی، اکرم (1392). بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات توسط کارکنان بخش مدارک پزشکی بر اساس مدل پذیرش فناوری در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران. مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، 7(4)،287-298. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://payavard.tums.ac.ir/article-1-5118-fa.html

علیزاده، طاهره (1393). شناسایی عوامل مؤثر بر نگرش کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی در پذیرش تغییرات فناوری اطلاعات، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، تهران.

قاضی‌زاده، حمید؛ جهانشاهی، زلیخا (1396). بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی توسط کاربران کتابخانه‌های عمومی مطالعه موردی: کتابخانه‌های عمومی شهرستان تنکابن. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 24(1)، ۱۴۹- 167. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://publij.ir/article-1-1582-fa.html

گوپال، کریشان (1382). کتابخانه‌های دیجیتال در عصر اطلاعات الکترونیکی. ترجمـه علـی رادبـاوه. تهـران: رنگین قلم، وزارت جهاد کشاورزی، پژوهشکده مهندسی.

محمدی، علی؛ امیری، یاسر (1392). شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر پذیرش نوآوری فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی با رویکرد مدل یابی معادلات ساختاری. نشریه مدیریت اطلاعات، 5(4)، 195-218.

مرادی، شیما؛ علیپور، امید؛ صابری، مریم و فلاحتی، آمنه (1390). میزان بهره‌گیری از وب 2 در کتابخانه‌های دانشگاهی کشورهای خاورمیانه، کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14(2)، 107-130. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://lis.aqr-libjournal.ir/article_42690.html

ملکیان، ویدا (1393). کتابداری چیست و به چه کسی کتابدار می‌گویند. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://sarpolzahab.kums.ac.ir/fa/article/394/

مهدوی، سکینه خاتون؛ کشاورزیان، سلما؛ شاپوری، سودابه (1394) رابطه بین میزان مهارت‌های ارتباطی و ویژگی‌های فردی کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان ‬مازندران، مجله نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 4 (3،4)، 13-22. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

http://iss.srbiau.ac.ir/article_9715.html

ناخدا، مریم؛ حری، عباس (1386). عوامل مؤثر بر کاربرد فن‌آوری اطلاعات با تأکید بر کتابخانه‌های دانشگاهی: پژوهشی در متون، نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی، 39(43)، 57-76. بازیابی شده در 10 مرداد 1397 از

https://journals.ut.ac.ir/article_17407.html

Ahmad Khan, Sh. & Bhatti, R. (2012). ‘Application of Social Media in Marketing of Library and Information Services: A case Study from Pakistan’, Webology, 9(1): Retrieved 1 August 2018 from

http://www.webology. org/2012/v9n1/a93.html

Ali-Hassan, H., Nevo, D., & Wade, M. (2015) "Linking dimensions of social media use to job performance: The role of social capital", Journal of Strategic Information Systems, 24: 65-89. DOI: 10.1016/j.jsis.2015.03.001

Ashraf N., Javed T. (2014) Impact of social networking on employee performance, Journal of Business Management and Strategy, 5(2): 139-150. DOI: 10.5296/bms.v5i2.5978

Charoensukmongkol, P. (2014). Effects of support and job demands on social media use and work outcomes. Computers in Human Behavior, 36, 340-349.

Dickson, A., & Holley, R. P. (2010). Social networking in academic libraries: the possibilities and the concerns. New library world, 111(11/12), 468-479.

Ezeani, C. N., & Igwesi, U. (2012). ‘Using Social Media for Dynamic Library Service Delivery: The Nigeria Experience’, Library Philosophy and Practice (e-journal), Retrieved 1 August 2018 from:

Paper 814. http://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/814.

Fernandez, J. (2009). A SWOT analysis for social media in libraries. Online, 33(5), 35. Retrieved 1 August 2018 from https://digitalcommons.library.umaine.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1004&context=lib_staffpub

Jan, M. T., Abdullah, K., & Momen, A. (2015). Factors influencing the adoption of social networking sites: Malaysian Muslim users perspective. Journal of Economics, Business and Management, 3(2), 267-270. DOI: 10.7763/JOEBM.2015.V3.192

Kaunda, M. J., & Kennedy, O. (2013). Factors influencing adoption and use of information and communication technology at the ethics and anticorruption commission of Kenya. J. Bus. Adm. Manag. Sci. Res, 2(11), 224-309. Retrieved 1 August 2018 from https://www.semanticscholar.org/paper/FACTORS-INFLUENCING-ADOPTION-AND-USE-OF-INFORMATION-Kaunda-Student/5c2aa f1fa0909181cd0c7a48aefe864b4e6e9eeb

Mahmood, K., & Richardson Jr, J. V. (2011). Adoption of Web 2.0 in US academic libraries: a survey of ARL library websites. Program, 45(4), 365-375. doi.org/10.1108/00330331111182085

Moqbel M. Nevo S., Kock N. (2013). "Organizational members’ use of social networking sites and job performance", Journal of Information Technology & People, 26(3): 240-266. DOI: 10.1108/ITP-10-2012-0110

Munene A., Nyaribo Y. (2013). Effect of social media pertication in the workplace on employee productivity, Journal of International Journal of Advances in Management and Economics, 2(2):141-150. Retrieved 1 August 2018 from

https://www.academia.edu/6196750/Effect_of_Social_Media_Pertication_in_the_Workplace_on_Employee_Productivity

Peng, Y. P. (2014). Job satisfaction and job performance of university librarians: A disaggregated examination. Library & Information Science Research, 36(1), 74-82. DOI: 10.1016/j.lisr.2013.02.006

Rahimić, Z. (2013). Influence of organizational climate on job satisfaction in Bosnia and Herzegovina Companies. International Business Research; 6(3), 129-139. DOI:10.5539/ibr.v6n3p129

Rogers, C. R. (2009). Social media, libraries, and Web 2.0: how American libraries are using new tools for public relations and to attract new users. South Carolina State Documents Depository. Retrieved 1 August 2018 from

http://themwordblog.blogspot.com/2009/06/social-media-libraries-and-web-2.0-how.html.

Scale, M. S. (2008). Facebook as a social search engine and the implications for libraries in the twenty-first century. Library Hi Tech, 26(4), 540-556. DOI: 10.1108/07378830810920888

Sonawane, K. S., & Patil, P. T. (2015). Social networking tools for academic libraries. Knowledge Librarian, 2(4),1-13. DOI: 10.1177/0961000611434361

Xu, J., Kang, Q., Song, Z., & Clarke, C. P. (2015). Applications of Mobile Social Media: WeChat among Academic Libraries in China.The Journal of Academic Librarianship, 41(1), 21-30. DOI: 10.1016/j.acalib.2014.10.012