کانه‌ زایی اپی‌ ترمال فلزات پایه (نقره) نوع سولفیداسیون حدواسط در کانسار گویجه‌ ییلاق، جنوب باختر زنجان

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 1، دوره 11، شماره 4 - شماره پیاپی 23، 1398، صفحه 545-564   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v11i4.71615

نویسندگان

حسین باقرپور¹؛ میر علی اصغر مختاری¹؛ حسین کوهستانی^{* 1}؛ قاسم نباتیان¹؛ بهنام مهدی خانی²

¹دانشگاه زنجان

²دانشگاه ارومیه

چکیده

کانسار سرب-‌روی (نقره) گویجه‌ییلاق در فاصله 120 کیلومتری جنوب­ خاور زنجان واقع‌شده است و بخشی از کمان ماگمایی ارومیه-‌دختر محسوب می‌شود. در این کانسار، کانه‌زایی سرب-‌روی (نقره) به ­صورت رگه­ های سیلیسی-‌سولفیدی‌ در میزبان گدازه‌های آندزیت‌بازالتی و آندزیتی الیگومیوسن رخ‌داده است. بر اساس بررسی‌های میکروسکوپی، کانه‌های فلزی در کانسار گویجه‌ییلاق شامل کانی­ های درون­ زاد گالن، اسفالریت و کالکوپیریت، کانی­های مرحله برون­ زاد (کوولیت، سروزیت و گوتیت) و کانی­ های باطله کوارتز و کلسیت است. مهم ­ترین بافت­ های کانسنگ شامل رگه-‌رگچه ­ای، بِرشی، دانه­‌پراکنده، پُرکننده فضای خالی، بازماندی و جانشینی است. سه مرحله کانه­ زایی در کانسار گویجه‌ییلاق قابل‌تشخیص است. این مراحل با ته‌نشست کوارتز و سولفیدها (گالن، اسفالریت و کالکوپیریت) در رگه‌ها و سیمان گرمابی برش‌ها (مرحله اول) آغاز‌ شده و با تشکیل رگچه‌های منفرد و یا دسته‌رگچه‌های نیمه‌موازی تا متقاطع تأخیری کلسیت (مرحله دوم) و کانی­ های برون­ زاد کوولیت، سروزیت و گوتیت با بافت جانشینی و پرکننده فضاهای خالی (مرحله سوم) ادامه‌یافته است. دگرسانی گرمابی به بخش­ های سیلیسی و کربناتی پهنه­ های کانه ­دار محدود می­ شود. دگرسانی پروپلیتیک (سریسیت، اپیدوت، کلسیت و کلریت) در خارج از بخش­ های کانه­ دار رخ‌داده است. شباهت الگوهای بهنجارشده عناصر کمیاب خاکی در رگه‌های کانه‌دار و سنگ‌های میزبان آندزیت‌بازالتی و آندزیتی سالم و دگرسان ­شده بیانگر ارتباط زایشی کانه‌زایی و توالی آتشفشانی منطقه است؛ به‌طوری‌که دگرسانی واحد‌های آتشفشانی و شسته‌شدن عناصر از آنها در تشکیل کانی‌سازی منطقه مؤثر بوده است. ویژگی­ های کانسار گویجه‌ییلاق با کانسارهای اپی­ترمال فلزات پایه (نقره) نوع سولفیداسیون حدواسط قابل‌مقایسه است.

کلیدواژه‌ها

کانه زایی اپی ترمال؛ سولفیداسیون حدواسط؛ گویجه ییلاق؛ زنجان

مراجع

Aghanabati, A., 2004. Geology of Iran. Geological Survey of Iran, Tehran, 606 pp. (in Persian)

Albinson, T., Norman, D.I., Cole, D. and Chomiak, B., 2001. Controls on formation of low-sulfidation epithermal deposits in Mexico: Constraints from fluid inclusion and stable isotope data. Society of Economic Geology Special Publication, 8: 1–32.

Alderton, D.H.M., Pearce, J.A. and Potts, P.J., 1980. Rare earth element mobility during granite alteration: evidence from south-east England. Earth and Planetary Science Letters, 49(1): 149–165.

Bienvenu, P., 1990. MORB alteration: Rare earth element/non-rare hydromagmaphile element fractionation. Chemical Geology, 82: 1–14.

Bolourchi, M.H. and Hajian, G., 1979. Geological map of Kabudar Ahang, scale 1:250,000. Geological Survey of Iran.

Brunsmann, A., Franz, G. and Erzinger, J., 2001. REE mobilization during small-scale high-pressure fluid-rock interaction and zoisite/fluid partitioning of La to Eu. Geochemica et Cosmochimica Acta, 65(4): 559–570.

Camprubi, A. and Albinson, T., 2007. Epithermal deposits in Mexico, update of current knowledge, and an empirical re-classification. The Geological Society of America, Special Paper, 422: 14–39.

Camprubi, A., Chomiak, B.A., Villanueva-Estrada, R.E., Canals, À., Norman, D.I., Cardellach, E. and Stute, M., 2006. Fluid sources for the La Guitarra epithermal deposit (Temascaltepec district, Mexico): Volatile and helium isotope analyses in fluid inclusions. Chemical Geology, 231(3): 252–284.

Ebrahimi, M., Kouhestani, H. and Shahidi, E., 2015. Investigation of type and origin of iron in the Mesgar occurrence, south of Zanjan, using by petrology, mineralogy and geochemistry data. Journal of Economic Geology, 7(1): 111–127. (in Persian with English abstract)

Gemmell, J. B., 2004. Low- and intermediate-sulfidation epithermal deposits. In: D.R. Cooke, C.L. Deyel and J. Pongratz (Editors): 24 Ct Gold Workshop. University of Tasmania, Hobart, Australia, pp. 57–63.

Giere, R. and Williams, C.T., 1992. REE-bearing minerals in a Ti-rich vein from the Adamello contact aureole (Italy). Contributions to Mineralogy and Petrology, 112(1): 83–100.

Gonzalez-Partida, E., Camprubi, A., Gonzalez-Sanchez, F. and Sanchez-Torres, J., 2006. Fluid inclusion study of the Plomositas-Los Arcos polymetallic epithermal vein tarct, Plomosas district, Sinaloa, Mexico. Journal of Geochemical Exploration, 89(1–3): 143–148.

Gramaccioli, C.M., Diella, V. and Demartin, F., 1999. The role of fluoride complexes in REE geochemistry and the importance of 4f electrons: some complexes in minerals. European Journal of Mineralogy, 11(6): 983–992.

Hedenquist, J.W., Arribas, A. and Gonzalez-Urien, E., 2000. Exploration for epithermal gold deposits. In: S.G. Hagemann and P.E. Brown (Editors), Gold in 2000. Reviews in Economic Geology 13, Society of Economic Geologists, Littleton, pp. 245–277.

Humphris, S.E., 1984. The mobility of the rare earth elements in the crust. In: P. Henderson (Editor), Rare earth element geochemistry. Elsevier, Amsterdam, pp. 317–342.

John, D.A., Garside, L.J. and Wallace, A.R., 1999. Magmatic and tectonic setting of late Cenozoic epithermal gold-silver deposits in northern Nevada, with an emphasis on the Pah Rah and Virginia Ranges and the northern Nevada rift. In: J.A. Jr. Kizis (Editor), Low-sulfidation gold deposits in northern Nevada. Geological Society of Nevada, Reno, pp. 64–158.

Kikawada, Y., Ossaka. T., Oi, T. and Honda, T., 2001. Experimental studies on the mobility of lanthanides accompanying alteration of andesite by acidic hot spring water. Chemical Geology, 176(1–4): 137–149.

Lottermoser, B.G., 1992. Rare earth elements and hydrothermal ore formation processes. Ore Geology Reviews, 7(1): 25–41.

Majidifard, M.R. and Shafei, A., 2006. Geological map of Marzban, scale 1:100,000. Geological Survey of Iran.

Mehdikhani, B., 2014. Final Exploration Report of Pb-Zn in Qoyjeh Yeylaq Area. Industry, Mine and Trade Organization of Zanjan, Zanjan, 120 pp. (in Persian)

Mehrabi, B. and Ghasemi Siani, M., 2012. Intermediate sulfidation epithermal Pb-Zn-Cu (±Ag-Au) mineralization at Cheshmeh Hafez deposit, Semnan Province, Iran. Journal of the Geological Society of India, 80(4): 563–578.

Mehrabi, B., Ghasemi Siani, M. and Tale Fazel, E., 2014. Base and precious metal ore-formation system in the Cheshmeh Hafez and Challu mining area, Torud-Chah Shirin magmatic arc. Scientific Quarterly Journal, Geosciences, 24(93): 105–118.

Mohammadi Niaei, R., 2014. Genesis and economic geology of Ay Qalasi Pb-Zn deposit with special view on mineralization of precious metals. Unpublished Ph.D. Thesis, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran, 210 pp. (in Persian with English abstract)

Mohammadi Niaei, R., Daliran, F., Nezafati, N., Ghorbani, M., Sheikh Zakariaei, J. and Kouhestani, H., 2015. The Ay Qalasi deposit: An epithermal Pb–Zn (Ag) mineralization in the Urumieh–Dokhtar volcanic belt of northwestern Iran. Neues Jahrbuch für Mineralogie - Abhandlungen (Journal of Mineralogy and Geochemistry), 192(3): 263–274.

Murphy, J.B. and Hynes, A.J., 1986. Contrasting secondary mobility of Ti, P, Zr, Nb and Y in two meta-basaltic suites in the Appalachians. Canadian Journal of Earth Sciences, 23(8): 1138–1144.

Nakamura, N., 1974. Determination of REE, Ba, Fe, Mg, Na and K in carbonaceous and ordinary Chondrites. Geochimica et Cosmochimica Acta, 38(5): 755–773.

Rolland, Y., Cox, S., Boullier, A.M., Pennacchioni, G. and Mancktelow, N., 2003. Rare earth and trace element mobility in mid-crustal shear zones: insights from the Mont Blanc Massif (Western Alps). Earth and Planetary Science Letters, 214(1–2): 203–219.

Salehi, T., 2009. Mineralogy, geochemistry and genesis of Qomish Tappeh Zn-Pb (Ag) deposit, SW Zanjan. Unpublished M.Sc. Thesis, Tarbiat Modares, Tehran, Iran, 221 pp. (in Persian with English abstract)

Salehi, T., Ghaderi, M. and Rashidnejad-Omran, N., 2011. Mineralogy and geochemistry of rare earth elements in Qomish Tappeh Zn-Pb-Cu (Ag) deposit, southwest of Zanjan. Journal of Economic Geology, 3(2): 235–254. (in Persian with English abstract)

Salehi, T., Ghaderi, M. and Rashidnejad-Omran, N., 2015. Epithermal base metal-silver mineralization at Qomish Tappeh deposit, southwest of Zanjan. Scientific Quarterly Journal, Geosciences, 25(90): 329–346.

Shamanian, G.H., Hedenquist, J.W., Hattori, K.H. and Hassanzadeh, J., 2003. Epithermal precious and base-metal mineralization in the Eocene arc of Torud-Chah Shirin mountain range: Gandy and Abolhassani districts, Semnan, northern Iran. In: C.J. Eliopoulos, P. Spry, H. Stein and G. Beaudoin (Editors), Mineral Exploration and Sustain-able Development. Mill press, Rotterdam, pp. 519 – 522.

Shamanian, G.H., Hedenquist, J.W., Hattori, K.H. and Hassanzadeh, J., 2004. The Gandy and Abolhassani epithermal prospects in the Alborz magmatic arc, Semnan province, northern Iran. Economic Geology, 99(4): 691–712.

Shirkhani, M., 2007. Mineralogy, geochemistry and genesis of Ay Qalasi Pb-Zn deposit, SE

Takab. Unpublished M.Sc. Thesis, Tarbiat Modares, Tehran, Iran, 143 pp. (in Persian with English abstract)

Sillitoe, R.H., 1993. Epithermal models: genetic types, geometrical control and shallow features. Geological Association of Canada Special Paper, 40: 403–417.

Sillitoe, R.H. and Hedenquist, J.W., 2003. Linkages between volcano-tectonic settings, ore-fluid compositions, and epithermal precious-metal deposits. Society of Economic Geologists, Special Publication, 10: 315–343.

Talebi, L., 2015. Petrology of igneous rocks in the Arpachay area (N Takab) with considering the mineralization. Unpublished M.Sc. Thesis, University of Zanjan, Zanjan, Iran, 122 pp. (in Persian with English abstract)

Talebi, L., Mokhtari, M.A.A., Ebrahimi, M. and Kouhestani, H., 2017. The Arpachay mineralization occurrence, north of Takab: an epithermal base metal mineralization in the Takab-Angouran-Takht-e-Soleyman metallogenic zone. Scientific Quarterly Journal, Geosciences, 16(104): 281–296.

Whitford, D.J., Korsch, M.J., Porritt, P.M. and Craven, S.J., 1988. Rare earth element mobility around the volcanogenic polymetallic massive sulfide deposit at Que River, Tasmania, Australia. Chemical Geology, 68(1–2): 105–119.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187.

Wood, S.A., 1990a. The aqueous geochemistry of the rare earth elements and Yttrium: 1. Review of available low-temperature data for inorganic complexes and the inorganic REE speciation of natural waters. Chemical Geology, 82: 159–186.

Wood, S.A., 1990b. The aqueous geochemistry of the rare earth elements and Yttrium: 2. Theoretical predictions of speciation in hydrothermal solutions to 350 ºC, at station water vapor pressure. Chemical Geology, 88(1–2): 99–125.