ارکان نامه نگاری در مخزن الانشا و تطبیق آن در فراید غیاثی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 1، دوره 48، شماره 2 - شماره پیاپی 189، شهریور 1394، صفحه 29-51   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v48i2.40287

نویسندگان

سیده شکوفه اکبرزاده^* ؛ عبدالله رادمرد؛ سید عباس محمدزاده رضایی

فردوسی مشهد

چکیده

ترسل و نامه نگاری از مقوله های مهم و مورد توجۀ تیموریان بوده است. به خصوص کتاب مخزن الانشا واعظ کاشفی سبزواری که از حمایت امیر علی شیر نوایی، وزیر دانشمند تیموریان نیز برخوردار بوده در شمار مهم ترین کتاب های ترسل است که با تجزیۀ ارکان نامه های خطابی به دوازده رکن و نامه های جوابی به هفت رکن و آوردن مثال های متعدد در جداول منظم، ساختاری فرهنگ گونه پیدا کرده است. دیگر کتاب مهم ترسل در دورۀ تیموریان فراید غیاثی از یوسف اهل است که مشتمل بر بیش از 650 نامه از سلاطین و وزرا و نیز سایر طبقات و شخصیت هاست و در ده باب تألیف شده است. در این مقاله ارکان نامه‌ها در مخزن الانشا را با نامه های موجود در فراید غیاثی تطبیق داده ‌و به میزان حضور آن ها در نامه‌های ‌فراید غیاثی پرداخته ایم. همچنین با تعیین انواع مخاطب در این دو اثر، شباهت های موجود در نحوۀ کاربرد عبارات و جملات را نشان داده ایم و در نتیجه با توجه به مخزن الانشا و تطبیق ارکان نامه نگاری آن با فراید غیاثی و همسانی انواع مخاطب در این دو اثر توانسته ایم ساختار نامه های قرن 9 هجری و دوره های نزدیک به آن را نشان دهیم و مشخص کنیم که با این ساختار می‌توان ارکان نامه‌های ناقص بازمانده از این دوره‌ها را بازیابی کرد.

کلیدواژه‌ها

تیموریان؛ فراید غیاثی؛ مخزن الانشا؛ نامه نگاری

مراجع

اکرامی، محمود. (1378). «مخاطب شناسی در قصاید ابن حسام خوسفی». خراسان پژوهی. ش4. مشهد: مرکز خراسان شناسی. سال دوم شماره دوم.

بهاء‌الدین بغدادی، محمد بن مؤید. (1385). التوسل الی الترسل. تصحیح احمد بهمنیار. تهران: اساطیر.

پورنامداریان، تقی. (1380). در سایۀ آفتاب. تهران: سخن.

خاقانی، بدیل بن علی. (1349). منشآت خاقانی. تصحیح محمد روشن. تهران: دانشگاه تهران.

خطیبی، حسین. (1366). فن نثر در ادب پارسی. ج اول. تهران: زوار.

خوافی، احمد. (1357). منشأ الانشا. اثر قلم عبدالواسع نظامی. به اهتمام همایون فرخ. جلد اول. تهران: دانشگاه ملی ایران.

گاوان، عمادالدین محمود. (1948/1327). ریاض الانشا. تصحیح چاند بن حسین. به اهتمام غلام یزدانی. حیدرآباد.

گاوان، عمادالدین محمود. (1381). مناظر الانشا. تصحیح معصومه معدن‌کن. تهران: آثار.

میبدی، حسین بن معین‌الدین. (1376). منشآت میبدی. تصحیح نصرت الله فروهر. تهران: نقطه و میراث مکتوب.

واحد، اسدالله. (1378). منشآت‌نویسی در زبان فارسی از آغاز تا انجام. رسالۀ دکتری به راهنمایی دکتر سیدرضا انزابی‌نژاد. دانشگاه فردوسی مشهد.

واعظ کاشفی، حسین. (907). مخزن‌الانشا. نسخۀ خطی موجود در آرشیو ملی کابل- افغانستان.

ولک، رنه؛ وارن، آوستن. (1372). نظریۀ ادبیات. ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.

یوسف اهل، جلال الدین. (2536/1356). فراید غیاثی. تصحیح حشمت مؤید. جلد یکم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

یوسف اهل، جلال الدین. (1358). فراید غیاثی. تصحیح حشمت مؤید. جلد دوم. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.