بررسی خصوصیات شیمیایی و کانی شناسی گرد و غبار ورودی به شمال شرق ایران و پتانسیل بیماری زایی آن

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 7، دوره 9، شماره 1، خرداد 1399، صفحه 139-153   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.79993

نویسندگان

ملیحه باغی؛ علیرضا راشکی^* ؛ محمدحسین محمودی قرائی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

 پدیده گرد و غبار یکی از مهم­ترین مخاطرات طبیعی جهان بخصوص در حاشیه بیابان­ها و اقلیم خشک و نیمه خشک است. در فصل تابستان، طوفان‌های گرد و غبار ناشی از وزش بادهای صدو بیست که از بیابان قره‌قوم در جنوب ترکمنستان و بعضاً بستر خشک دریاچه آرال سرچشمه می­گیرند، بخش شمال شرقی ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهند و شرایط زیست ساکنان این مناطق را به مخاطره می‌اندازند. به‌منظور درک تأثیر گردوغبار بر سلامت، خصوصیات شیمیایی گردوغبار ورودی به این مناطق مورد بررسی قرارگرفته است. بدین منظور اقدام به نصب نمونه بردار در مرز ایران و ترکمنستان (سرخس) و ایران و افغانستان (تایباد) گردید و نمونه برداری از تیر تا مهرماه 1396 به صورت ماهانه انجام گرفت و خصوصیات کانی‌شناسی و شیمیایی گرد و غبار با استفاده از روش‌های ICP و XRD انجام گرفت. نتایج نشان داد که در بین عناصر اصلی کلسیم، آلومینیم و سیلیسیم به ترتیب درصد بیشتری داشته و مقدار قابل توجهی از عناصر کمیاب B، S، Ba و Sr نسبت به دیگر عناصر در منطقه وجود دارند. کانی­های کوارتز، کلسیت، دولومیت و مونت­موریلونیت درصد بیشتری را نسبت به کانی­های دیگر در بین نمونه­های مورد مطالعه به خود اختصاص داده­اند. وجود عناصر سنگین نظیر آرسنیک، سرب، تنگستن، کادمیوم وآهن در نمونه­های گرد و غبار در غلظت­های بالا احتمال بروز سینوزیت، برونشیت، آسم و آلرژی و صدمه به عملکرد دفاعی ماکروفاژها که منجر به افزایش عفونت­های بیمارستانی می­گردد را افزایش می­دهد.

کلیدواژه‌ها

گرد و غبار؛ شمال شرق ایران؛ سرخس؛ خصوصیات شیمیایی؛ سلامت؛ XRD

سایر فایل های مرتبط با مقاله

7--Rasekhi-Final-1.pdf

مراجع

اسمعیل زاده حسینی، میترا سادات. عظیم زاده، حمیدرضا. سودایی زاده، حمید؛ 1397. بررسی مقدار و توزیع مکانی آلاینده استرانسیم در غبار ریزشی بر سطح شهر یزد. محیط زیست طبیعی. منابع طبیعی ایران. دوره 71. شماره 1. صص 11-24.

امیدوار، کمال. نکونام، زری؛ 1390. کاربرد گلباد و گل‌غبار در تحلیل گرد و خاک و تعیین رژیم فصلی بادهای همراه با این پدیده مطالعه موردی شهر سبزوار. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. 76:85-104.

حسین زاده، سیدرضا. محمدی مرادیان، جمیله؛ 1394. پایش ماهواره‌ای و تحلیل همدید پدیدۀ گرو و غبار در کلان-شهر مشهد طی دورۀ آماری (2013-2009. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شمارۀ 14. صص 57-35.

حسین‌زاده، سید رضا؛ 1376. بادهای 120 روزه سیستان. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. شمارۀ پیایی 46. صص 103-127.

دوستان، رضا؛ 1395. تحلیل فضایی گرد و غبار در شمالشرق ایران. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. سال چهارم. شماره 2. پاییز و زمستان 1395. شماره پیاچی 27. صص 67-90.

رضایی، سمیه. عباس‌نژاد، احمد. ذاکرین پور، زینب؛ 1392. بررسی ویژگی‌های کانی‌شناختی و شیمیایی غبار مناطق مختلف شهر کرمان. مجله بلورشناسی و کانی‌شناسی ایران. سال بیست ویکم. شماره 2. صص 289 - 302.

رئیس پور، کوهزاد. طاووسی، تقی و خسروی، محمود؛ 1387. تحلیل آماری همدیدی پدیدۀ گرد و غبار در استان خوزستان. پایان نامۀ کارشناسی ارشد اقلیم شناسی. زاهدان. دانشگاه سیستان و بلوچستان. ص 157.

کریمیان، بهناز. لندی، احمد. حجتی، سعید. احدیان، جواد؛ 1395. بررسی خصوصیات فیززیکی، شیمیایی و کانی-شناسی گرد و غبار شهر اهواز. تحقیقات آب و خاک ایران. دوره 47. شماره 1. صص 159-173.

کیخسروی، قاسم. میرزائی، سهام؛ ۱۳۹۴. شناسایی و شبیه سازی پدیده گرد و غبار با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای. دومین کنفرانس بین المللی مهندسی محیط زیست. تهران: مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار. تهران

لشکری، حسن. کیخسروی، قاسم؛ 1387. تحلیل آماری سینوپتیکی توفان‌های گرد و غباری استان خراسان رضوی در فاصله زمانی (2005-1993). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 65. صص 33-17.

Ashrafi, K. Shafipour-Motlagh, M. Aslemand,A.Ghader, S., 2014. Dust storm simulation over Iran using HYSPLIT. Journal of Environmental Health Science & Engineering 5, 51–62.

Awadh S. M. 2012. Geochemistry and mineralogical composition of the airborne particles of sand dunes and dust storms settled in Iraq and their environmental impacts. Environ Earth Sciences 66:2247–2256. DOI 10.1007/s12665-011-1445-6

Donyaei, A. Pourkhabbaz, A., 2017. A Comparative Study of the Physico-Chemical Characteristics of Dust-Full Particles in Three Stations of Birjand City in Eastern Iran. Journal of Climatology & Weather Forecasting, 5(2) DOI: 10.4172/2332-2594.1000207.

GuangJian, W., TanDong, Y., BaiQing, X., LiDe, T., Zhen, L. DuanKeqin, D., 2008. Seasonal variations of dust record in the Muztagata ice cores. Chinese Science Bulletin, Science in china press Springer. Chinese Science Bulletin. 53: 2506–2512.

Kaskaoutis, D. Rashki, A. Francois, P. Dumka, U. Houssos, E. Legrand, M., 2015. Meteorological regimes modulating dust outbreaks in southwest Asia: Aeolian Research 18: 83–97.

Kasper-Zubillaga, J.J., 2008. Rare earth elements of the Altar Desert dune and coastal sands, Northwestern Mexico. Chemie der Erde-Geochemistry, 68(1): 45-59.

Lawrence, C.R., Neff, J.C., 2009. The contemporary physical and chemical flux of aeolian dust: a synthesis of direct measurements of dust deposition. Chemical.Geolgy. 267, 46–63.

Li, J., G. S. Okin, L. Alvare and H. Epstein., 2008. Effects of wind erosion on the spatial heterogeneity of soil nutrients in two desert grassland communities. Biogeochemi. 88: 73-88.

Liu, G. Park, S.-U., 2007. The Logarithm-Linear relationship of the occurrence frequency to the duration of sand-dust storms: Evidencee from observational data in China. Journal of Arid Environments, 71: 243-249.

Opp, C. Groll, M. Aslanov, I. Lotz, T. Vereshagina, N., 2016. Aeolian dust deposition in the southern Aral Sea region (Uzbekistan). Quaternary International 429: 86-99.

Orlovsky, L. 2004. Dust storms in Turkmenistan, Journal of Arid Environments, 60: 83-97.

Rashki, A .Eriksson, P. G., Rautenbach, C. J. d. W. Kaskaoutis, D. G., Grote, W., & Dykstra, J., 2013. Assessment of chemical and mineralogical characteristics of airborne dust in the Sistan region, Iran. Chemosphere, 90: 227-236.

Schettler, G. Shabunin, A. Kemnitz, H. Knoeller, K. Imashev, S. Rybin, A. Wetzel, H., 2014. Seasonal and diurnal variations in dust characteristics on the northern slopes of the Tien Shan – Grain-size, mineralogy, chemical signatures and isotope composition of attached nitrate. Journal of Asian Earth Sciences 88: 257–276.

Tanaka, T. Y., 2005. Possible transcontinental dust transport from North Africa and the Middle East to East Asia, Atmospheric Environment. 39: 3901-3909.

Wu, G. Xu, B. Zhang, C. Gao,S. Yao, T., 2009 .Geochemistry of dust aerosol over the Eastern Pamirs. Geochimica et Cosmochimica Acta. 73(4): p. 977-989.

Zarasvandi, A., E.J.M. Carranza, F.Rastmanesh., 2011. Spatio-temporal occurrences and mineralogical–geochemical characteristics of airborne dusts in Khuzestan Province (southwestern Iran). Journal of Geochemical Exploration 111:138–151.