تجزیه و تحلیل روش‌های برآورد ارتفاع برف مرز دائمی یخچال‌های کواترنری در ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 12، دوره 9، شماره 1، خرداد 1399، صفحه 239-262   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.78427

نویسندگان

غلام حسن جعفری^* ؛ نسرین حضرتی

دانشگاه زنجان

چکیده

تغییرات اقلیمی کواترنری موجب جابه‌جایی ارتفاع برف مرز در نواحی کوهستانی ایران شده است. با توجه به گستردگی ایران در عرض‌های جغرافیایی مختلف و امتداد متنوع ناهمواری‌های آن، بررسی تغییرات این ارتفاع به‌صورت یک واحد امکان‌پذیر نیست. بر این اساس در حوضه‌های آبریز درجه 2 ایران به تفکیک، آثار یخچال‌های کواترنری شناسایی شد. ارتفاع برف مرز به روش‌های رایت، ارتفاع کف سیرک پورتر، نسبت پنجه به دیواره رایت و پورتر و نسبت‌های ارتفاعی برآورد گردید. نتایج حاکی از آن است که ارتفاع برف مرز برآورد شده با روش رایت در بسیاری از حوضه‌های آبریز با روش‌های دیگر همخوانی ندارد. از اعمال این روش در برآورد ارتفاع برف مرز دائمی در چنین حوضه‌های آبریزی صرف‌نظر شد. در مجموع از 21 حوضه آبریز دارای آثار سیرک یخچالی کواترنری، ارتفاع برف مرز 9 حوضه آبریز با روش نسبت‌های ارتفاعی، 6 حوضه آبریز با روش ارتفاع کف سیرک پورتر، 5 حوضه آبریز با روش نسبت پنجه به دیواره رایت و 1 حوضه آبریز با روش نسبت پنجه به دیواره پورتر همخوانی بیشتری دارد. بالاترین ارتفاع برف مرز کواترنری برآورد شده، در حوضه آبریز کویر درانجیر در واحد ژئومورفیک ایران مرکزی 3098 متر و پایین‏ترین آن در حوضه آبریز تالش- مرداب انزلی در واحد ژئومورفیک شمال 2033 متر است. اختلاف ارتفاع برف مرز دائمی کواترنری ناهمواری‌های ایران، 1065 متر بوده است. این ارتفاع بین 2030 تا 3100 متر متغیر بوده است. در بین واحدهای ژئومورفیک بالاترین ارتفاع برف مرز کواترنری متعلق به ایران مرکزی (2853 متر) و پایین‌ترین آن در واحد ژئومورفیک شمال شرق (2424 متر) بوده است.

کلیدواژه‌ها

کواترنری؛ ایران؛ برف مرز؛ جهت؛ سیرک؛؛ رایت؛ پورتر

سایر فایل های مرتبط با مقاله

12-jafari.pdf

مراجع

ابطحی، سید مرتضی؛1390. بررسی پالئوکلیمای حوضه آبخیز جاجرود به کمک شواهد یخچالی. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی. 1(1). صص 185 – 201.

احمدآبادی، علی؛ کرم، امیر؛ سرکیسیان، واردوهی؛1397. شناسایی سیرک‌های یخچالی زردکوه با تاکید بر ویژگی‌های ژئومورفومتری. هیدروژئومورفولوژی. 15. صص1-16.

انتظاری، علیرضا؛ امیر احمدی، ابوالقاسم؛ قرنجیک، امان محمد؛ جهانفر، علی؛ شایان یگانه، علی اکبر؛ 1394. بررسی ژئومورفولوژیکی تحولات اقلیمی حوضه آبریز گرگان رود در کواترنر. فصلنامه کواترنری ایران (علمی- پژوهشی). 1(2). صص 169- 180.

بهشتی جاوید، ابراهیم؛ اسفندیاری؛ فریبا؛ 1397. استخراج و شناسایی لندفرم های یخچالی با استفاده از روششی گرا(مطالعه موردی سیرک‌های یخچالی سبلان). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی. 6(4). صص 88 – 102.

پاریزی، اسماعیل؛ رامشت، محمدحسین؛ تقیان، علیرضا؛ 1392. شواهد یخچال‌های کواترنری پایانی در حوضه‌ی تنگوئیه سیرجان. پژوهش‌های ژئومورفولوژیکی کمی.2(3). صص 111- 128.

جعفربیگلو، منصور؛ یمانی، مجتبی؛ عباس نژاد، احمد؛ زمان زاده، سید محمد؛ ذهاب ناظوری، سمیه؛1393. بازسازی برف مرزهای یخچالی کواترنر در کوهستان بیدخوان (استان کرمان). فصلنامه علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران.12(40). صص 93-107.

جعفری، غلامحسن؛ اصغری سراسکانرودی، صیاد؛ 1393. بررسی آثار یخچالی کواترنری زنجان رود. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی. 3(2). صص 16 – 30.

خوش‌رفتار، رضا؛ فرید مجتهدی، نیما؛ اسعدی اسکوئی، ابراهیم؛ نوروزپور شهربیجاری، کامبیز؛1395. شواهد ژئومورفولوژیکی یخچال‌های کوهستانی پلئیستوسن پایانی در کوه شاه البرز- البرز غربی. فصلنامه کواترنری ایران (علمی- پژوهشی).2(2). صص 155- 165.

رامشت، محمدحسین؛ لاجوردی، محمود؛ لشکری، حسن؛ محمودی محمدآبادی، طیبه؛1390. ردیابی آثار یخچال‌های طبیعی (مطالعه موردی: یخچال طبیعی حوضه تیگرانی ماهان). جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. 22_2). صص 59-78.

رامشت، محمدحسین؛ 1380. دریاچه‌های دوران چهارم بستر تبلور و گسترش مدنیت در ایران، تحقیقات جغرافیایی. 16(60). صص 90-111.

رامشت، محمدحسین؛ 1393. نقشه‌های ژئومورفولوژی (نمادها و مجازها). نشر سمت، دانشگاه تهران.

سرور، جلیل الدین؛ فرید مجتهدی، نیما؛1390. شواهد ژئومورفولوژیکی یخچالی پلئیستوسن در دامنه شمالی کوه خشچال (البرز غربی). فصلنامه جغرافیایی سرزمین.8(31). صص51 – 67.

سیف، عبداله؛ ثروتی، محمدرضا؛ راهدان مفرد، محمد؛ 1394. بازسازی برف مرزهای کواترنری پایانی در محدوده سایت ریگ. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.30(1). صص 193-208.

شریفی، محمد؛ فرح‌بخش، زهرا؛ 1394. بررسی آنومالی حرارتی و رطوبتی بین زمان حال و پلئیستوسن و بازسازی شرایط اقلیمی با استفاده از شواهد ژئومورفیک (مطالعه موردی: حوضه‌ی خضرآباد –یزد). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. 4(47). صص 583-604.

شمسی‌پور، علی اکبر؛ باقری سید لشکری، سجاد؛ جعفری اقدم، مریم؛ سلیمی منش، جبار؛ 1394. بازسازی برف مرزهای آخرین دوره یخچالی با شواهد دوره‌های یخچالی در زاگرس شمال غربی (مطالعه موردی: تاقدیس قلاجه). جغرافیا و توسعه، شماره 39. صص 61 – 74.

طاحونی، پوران؛ 1383. شواهد ژئومورفولوژیک فرسایش یخچالی پلئیستوسن در ارتفاعات طالش. پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 46، صص 31 – 55.

علایی طالقانی، محمود؛ 1391. ژئومورفولوژی ایران، انتشارت قومس.

علیزاده، امین؛ 1390. اصول هیدرولوژی کاربردی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

قربانی شورستانی، علی؛ خسروی، عذرا؛ نور محمدی، علی محمد؛ 1395. بررسی شواهد ژئومورفولوژیکی یخچالی کواترنری در ارتفاعات شمال شرق ایران (مطالعه موردی: رشته‌کوه بینالود). پژوهش‌های ژئومورفولوژیکی کمی، 5(1). صص 1-13.

قهرودی تالی، منیژه؛ حسنی قارنایی، رسول؛ خورشیدی، طاهر؛ حیدری، مهرنوش؛ 1396. شواهد یخچالی رندوله و بابوله در قلمرو مرزهای ایران، ترکیه و عراق. فصلنامه کواترنری ایران( علمی-پژوهشی).3(3). صص 277-288.

قهرودی تالی، منیژه؛1390. تخمین و مقایسه برف مرزهای دائمی در عصر یخچالی و بین یخچالی (مطالعه موردی: حوضه رود هراز). جغرافیا و توسعه. شماره 25. صص 97-110.

کیانی، طیبه؛ رامشت، محمدحسین؛ ملکی، امجد؛ صفاکیش، فریده؛ 1395. بررسی تغییرات حوضه گاوخونی در فاز پایانی کواترنر. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی.48(2). صص 213-229.

نعمت‌الهی، فاطمه؛ رامشت، محمدحسین؛ 1385. آثار یخساری در ایران، نشریه دانشکده علوم انسانی تبریز. شماره 3. صص 130-149.

یمانی، مجتبی؛ 1388. اندازه‌گیری حرکت سالیانه یخچال علم‌کوه. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 67. صص31 – 52.

یمانی، مجتبی؛ زمانی، حمزه؛ 1386. بازیابی حدود مرز برف دره شهرستانک در آخرین دوره یخچالی. جغرافیا (نشریه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران) . 5(12و 13). صص 99-116.

یمانی، مجتبی؛ زمانی، حمزه؛ 1395. تعیین ارتفاع خط تعادل (ELA) در دره هراز در آخرین دوره یخچالی. فصلنامه کواترنری ایران (علمی- پژوهشی). 2(4). صص 305- 314.

یمانی، مجتبی؛ شمسی‌پور، علی اکبر؛ جعفری اقدم، مریم؛1390. بازسازی برف مرزهای پلیوستوسن در حوضه‌ی جاجرود. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 76. صص 35-50.

یمانی، مجتبی؛ مقیمی، ابراهیم؛ عزیزی، قاسم؛ باخویشی، کاوه؛ 1392. تعیین قلمروهای مورفوکلیماتیک هولوسن در بلندی های غرب استان کردستان. پژوهش‏های جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، 45(4). صص14-1.

Barr, ID., Spagnolo, M., 2015. Glacial cirques as palaeoenvironmental indicators: Their potential and limitations, Earth-Science Reviews.151. 48-78.

Delmas,M., Gunnell,Y., Calvet, M., 2015. A critical appraisal of allometric growth among alpine cirques based on multivariate statistics and spatial analysis, Geomorphology. 228. 637-652.

Evans DJ. ReaBR. 2003. Surging glacier land system. In Glacial land systems. Taylor and Francis

Evans, IS., 2006. Allometric development of glacial cirque form: geological, relief and regional effects on the cirques of Wales, Geomorphology .80(3). 245-266.

GhahroudiTali, M., Hassani Gharnaie, R., 2012. Evolution of glacial landforms in Iraq and Iran borders. Geological Conference of Kurdistan, November 14-16, Sulaimani, Kurdistan Region, Iraq.

Mîndrescu, M,. Evans, IS,. 2014. Cirque form and development in Romania: allometry and the buzzsaw hypothesis, Geomorphology. 208. 117-136.

Mitchell, S.G,. Montgomery, D.R., 2006. Influence of a glacial buzz saw on the height and morphology of the Cascade Range in central Washington State, USA. Quaternary Research. 65(1). 96-107.

Moayeri, M,. Ramesht, M.H., Saif, A., Yamani, M., JafariGhH., 2011. The impact of mountainous skirts direction of Iran on differences in altitude of withers and ice equilibrium line of quaternary, Geography and environmental planning journal .40(4).1-12.

Moussavi,M.S., Valadan, Zoej, M.J. Vaziri, F., Sahebi, M.R., Rezaei, Y.,2009. A new glacier inventory of Iran, Annals of Glaciology. 50(53). 93-103.

Napieralski, J., HarborJ.Li. Y., 2007. Glacial geomorphology and geographic information systems, Earth-Science Reviews. 85(1).1-22.

Oskin, M., Burbank, D.W., 2005. Alpine landscape evolution dominated by cirque retreat, Geology .33(12).933-936.

Pedrami, M., 1982. Pleistocene Glaciation's and Paleoclimate in Iran. Geol. Surv. Iran, Tehran.

Porter, S.C., 2000. Snowline depression in the tropics during the Last Glaciation, Quaternary science reviews. 20(10). 1067-1091.

Salcher,B.C., Kober,F., Kissling ,E., Willett, S,D., 2014. Glacial impact on short-wavelength topography and long-lasting effects on the denudation of a DE glaciated mountain range, Global and Planetary Change. 115. 59-70.

Sarıkaya, M. A., Zreda, M., Çiner, A., 2009. Glaciations and paleoclimate of Mount Erciyes, central Turkey, since the Last Glacial Maximum, inferred from 36 Cl cosmogenic dating and glacier modeling, Quaternary Science Reviews. 28(23). 2326-2341.

Sarıkaya, M.A., Ciner,A., Zreda, M., 2011. Quaternary glaciations of Turkey, Developments in quaternary science. 15. 393-403.

Seif, A., Ebrahimi, B., 2014. Combined Use of GIS and Experimental Functions for the Morphometric Study of Glacial Cirques in Zardkuh Mountain, Iran, Quaternary International .353.236-249.

Spotila, J. A., Buscher, J. T., Meigs, A. J., &Reiners, P. W., 2004. Long-term glacial erosion of active mountain belts: example of the Chugach–St. Elias Range, Alaska, Geology. 32(6). 501-504.

Stokes, C. R., Gurney, S. D., Shahgedanova, M., &Popovnin, V. (2006). Late-20th-century changes in glacier extent in the Caucasus Mountains, Russia/Georgia. Journal of Glaciology, 52(176), 99-109.

Xu X. 2014. Climates during Late Quaternary glacier advances, glacier-climate modeling in the Yingpu Valley, the eastern Tibetan Plateau. Quaternary Science Reviews 101, 18-27.