ارائه سیستم حمایت تصمیم گیری جهت حداکثرسازی ارزش اقتصادی آب آبیاری توأم با کاهش شکاف غذایی در نواحی اکولوژیکی-زراعی کشور

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 4، دوره 30، شماره 4، دی 1395، صفحه 345-359   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v30i4.58208

نویسندگان

فهیمه بهرامی مهنه^{* 1}؛ احمد علی کیخا¹؛ محمود صبوحی²؛ محمود احمدپور برازجانی¹

¹دانشگاه زابل

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کمیابی آب برای تولیدات کشاورزی در رابطه مستقیم با امنیت غذایی به مسئله ای جهانی تبدیل شده است. به همین دلیل ضرورت استفاده پایدار از آب در دراز مدت نیازمند بکارگیری استراتژی‌های مؤثر می باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز توسعه یک سیستم حمایت تصمیم گیری برای دستیابی به سیاست ها و استراتژی‌‌های فوق در نواحی دهگانه اکولوژیکی زراعی کشور با توجه به میزان آب مجازی محصولات زراعی است. این سیستم پشتیبانی با بهره‌‌گیری از یک مدل برنامه‌‌ریزی خطی برای ارائه الگوی بهینه کشت، بررسی وضعیت فعلی منابع آب، تعیین فاصله یا شکاف غذایی، تعیین ارزش اقتصادی آب مجازی هر ناحیه به کار گرفته شد. داده‌‌های مورد نیاز از طریق پایگاه داده ای وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و ادارات ذی ربط در ناحیه های مربوطه در سال زراعی 92-91 جمع‌‌آوری شد. به منظور دستیابی به نتایج مطلوب و دقیق، از ارزش اجتماعی محصولات و نهاده‌ها در مدل استفاده گردیده است. حل مدل پیشنهادی نیز در محیط نرم‌‌افزاری گمز نسخه 5/32 صورت گرفت. نتایج نشان می دهد که مقدار آب مورد استفاده توسط کشاورزان به کشت محصولات عمده در مناطق مختلف در سال 1392، 6/19میلیارد مکعب است. زاگرس مرکزی بیشترین میزان ارزش اقتصادی آب با رقم 8/3 میلیارد مکعب و ناحیه خشک مرکزی با رقم از 2/1 میلیارد مکعب آب به کمترین مصرف. نتایج همچنین حاکی از اینست که بیشترین و کمترین تغییر در ارزش اقتصادی آب آبیاری به ترتیب به گندم آبی و پنبه آبی اختصاص دارد. از دیدگاه ناحیه ای، بزرگترین و کمترین ارزش آب به ترتیب به منطقه زاگرس جنوبی و منطقه خوزستان مرتبط است. در ضمن الگوی تقاضا از طریق افزایش کشت برخی از محصولات استراتژیک، شکاف غذایی را کاهش می دهد. به منظور کاهش شکاف غذایی، یکی از راهکارهای مهم افزایش کشت گندم است لذا پیشنهاد می گردد که به منظور افزایش امنیت غذایی به همراه مدیریت صحیح منابع آب، با توجه به شرایط آبی منطقه سطح زیرکشت محصولات با نیاز آبی بالا کاهش یافته و آب اندوخته شده به محصولاتی چون گندم اختصاص یابد.

کلیدواژه‌ها

ارزش اقتصادی آب؛ الگوی بهینه کشت؛ برنامه ریزی خطی؛ شکاف غذایی

مراجع

Abonouri E., Mohammadi H., and Norouzi Nejad M. 2011. The estimated economic value of water in agriculture. Hedonic methods (study city of Sabzevar). Journal of Agricultural Economics, (2)5: 21 - 57. [In Persian]

2- Amir Teimouri S., and Bagherzadeh A. 2008. The place of water in agriculture of Iran and its pricing. Third International Conference on Water Resources Management; Tabriz University. Iran. [In Persian]

3- Aref Sh. 2007. The economic value of Mill Dam Magi due to optimum cropping pattern. Master's Thesis, Faculty of Economic Sciences, Tehran University: 116 - 127. [In Persian]

4- Azadegan E., Rastegari Poor F., and Sabouhi M. 2013. Determining planning applications using fuzzy Dvnva crops Sabzevar city. Journal of Agricultural Economics and Development,(1)27: 8 - 15[In Persian]

5- Chizari A H., Sharzehi Gh., and Keramatzadeh E. 2007. The determination of economic value with an ideal planning approach (Case Study: Barzoo Shirvan dam). Journal of Economic Research, (4)40: 39 – 76. [In Persian]

6- Dehghanpour H., and Sheikh Zeindin A. 2013. The determination of economic value of agriculture in the plain of Yazd-Ardakan, Yazd region. Journal of Agricultural Economics and Development,(82)21: 45 - 68.[In Persian]

7- Doppler W., Salman AZ., Al-Karablieh E.K., and Wolf H.P. 2002. The impact of water price strategies on the allocation of irrigation water: the case of the Jordan Valley. Agricultural Water Management, (55): 171-182.

8- Ebrahimi N., Yazdani S., and Moghadasi R. 2013. Management of supply and demand of Agricultural water. The fifth of Resource management water Conference [In Persian].

9- El-Gafy I.K. 2014. Decision support system to maximize economic value of irrigation water at the Egyptian governorates meanwhile reducing the national food gap. Water Sci, http://dx.doi.org/10.1016/j.wsj.2013.12.001.

10- Fallahi A., and Khalilian S. 2009. The comparing the importance of petroleum products and electricity with other factors of production in the agricultural sector of Iran, Journal of Agricultural Economics,(2)1: 1 – 19. [In Persian]

11- Food Balance Sheet Islamic Republic of Iran. 2013.

12- Keramatzadeh E., Chizari E., and Mirzaei. A. 2006. Agricultural economic value with optimal crop pattern model of combining agriculture and horticulture study Barzoo Shirvan dam. Journal of Agricultural Economics and Development,54: 35 - 60.[In Persian]

13- Mansouri M., and Gheasi E. 2002. The estimation of cost of agricultural water dams with engineering economics approach, case study dams Bukan, Mahabad in West Azerbaijan and Baron, Journal of Agricultural Economics and Development, (37)10: 171 – 192.[In Persian]

14- MALR E. 2009. Strategy of Agricultural Development in Egypt until 2030. Ministry of Agricultural and Land Reclamation. Cairo. Egypt.

15- Mesa- Jurado M.A., Martin- Ortega J., Ruto E., and Berbel J. 2012. The economic value ofguaranteed water supply for irrigation under scarcity conditions. Agricultural WaterManagement, 113: 10-18.

16- Ministry of Agriculture. Agricultural statistics, agricultural products. 2013.

17- Ministry of Power, Foundations set water charges. Alnzarh and subscription rights, the Iran Water Resources Management. Water Affairs Department, Ministry of Energy. 2012.

18- Molle F., Venot J.P., and Youssef Hassan A. 2008. Irrigation in the Jordan Valley: Are water pricing policies overly optimistic? Agricultural Water Management,95: 427-438.

19- Montazer A A., and Mir Shafiei S. 2012. Development and application of multi-criteria model or fuzzy pricing of water in irrigation networks. Journal of Agricultural Economics, (3)6: 226 – 237. (in Persian)

20- Mwesa G. 2012. Agricultural Sector Model of Egypt (ASME) 2011 Version at Governorate Level with 2007 Database and Update Instructions. Ministryof Water Resources and Irrigation Planning Sector, National Water Resources Plan, Coordination Project (NWRP-CP).

21- Parhizkari A., and Sabouhi M. 2013. The simulation the response of farmers to reduce irrigation water available policy. Water and Irrigation,(2)3:59 - 74. (In Persian)

22- Parhizkari A. 2013. Determining the economic value of irrigation water and the farmers' responses to price and non policies in the area of Qazvin. Master thesis of Agricultural Economics, University of Zabol, Faculty of Agriculture. [In Persian]

23- Parhizkari A., Sabouhi M., and Zeiaei S. 2013. Water market share of irrigation water policy simulation and analysis of impacts on crops under drought conditions. Agricultural Economics and Development, (3)27:1 – 12. [In Persian].

24- Rahnama A., Kohansal M R.., and Dorandish A. 2012. The estimation of the economic value of water using positive mathematical programming approach in the city Ghoochan. Journal of Agricultural Economic,(6)4: 133 – 150.[In Persian].

25- Riazi H., and Montazer E. 2008. Development and application of surface and underground water resources allocation model Qazvin Plain Irrigation Network. The second National Conference irrigation and drainage networks. Shahid Chamran University. [In Persian]

26- Sabouhi M., and Parhizkari A. 2013. Analysis of economic and welfare impacts of irrigation water market in the area of Qazvin. Journal of Agricultural Economics and Development, (4)27: 338 – 350. [In Persian]

27- Rigby D., Alcon F., and Burtons M. 2010. Supply uncertainty and the economic value ofirrigation water, European Review of Rgricultural Economics, 37: 97-117.

28- Salman A., and Al-Karablieh. E. 2004. Measuring the willingness of farmers to pay for groundwater in the highland areas of Jordan. Agricultural Water Management,68(1): 61–76.

29- Siam G., and Moussa H. 2003. Food security in Egypt under economic liberalization policies and WTO agreement. International Conference Agricultural Policy Reform and the WTO: Where are we Heading? Capri, Italy. :23–26 June.

30- Teerink J.R., and Nakashima M. 1993. Water allocation, rights and pricing. examples for Japan and the United States, World Bank technical paper. (68)198.

31- www.fao.org/nr/land/database/sinformation/en.