تعیین ارتباط شرایط آب و هوایی با تولید محصول جو دیم (مطالعه موردی: آذربایجان شرقی)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 19، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 21، مهر 1393، صفحه 634-644   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v6i3.32857

نویسندگان

مجتبی شکوهی^* ؛ سید حسین ثنائی نژاد

گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

دمای هوا و بارندگی به عنوان دو متغیر مهم آب و هوایی تاثیرات قابل توجهی بر تغییرات عملکرد محصول دارند. در این مطالعه رابطه بین عملکرد محصول جو دیم با دمای هوا و بارندگی در چهار منطقه استان آذربایجان شرقی (تبریز، مراغه، میانه و سراب) با استفاده از تحلیل همبستگی و تحلیل کای اسکور تکرار شونده مورد ارزیابی قرار گرفت. تحلیل کای اسکور تکرار شونده ارتباط سال های با عملکرد پایین و بالا را با عوامل اقلیمی نشان می دهد. رابطه عملکرد محصول جو دیم و متغیرهای اقلیمی تعریف شده در بین مناطق مورد بررسی تقریبا دارای الگوی مشابه هستند. در کلیه مناطق مورد مطالعه مهمترین عامل اقلیمی محدود کننده تولید محصول وقوع، دماهای بسیار پایین در بهمن ماه (مقادیر آستانه در محدوده، C°10-≥ Tminتا C°20-≥Tmin)، دماهای بالا پیش از شروع فصل زمستان (مقادیر آستانه در محدوده، C°15≤Tmax تا C°20 ≤Tmax ) و دماهای بسیار بالا (مقادیر آستانه در محدوده، C°25≤Tmax تا C°35≤Tmax) در مرحله گل دهی (اوایل اردیبهشت الی اوایل خرداد) است. شب های خنک (مقادیر آستانه در محدوده، C°10 ≥ Tminتا C°20 ≥Tmin) در مرحله رسیدن (اوایل خرداد الی اوایل مرداد) و بارندگی مناسب (مقادیر آستانه در محدوده، mm8/5 ≤ ppتا mm6/10≤ pp) در اوایل کاشت سبب افزایش عملکرد می شود. مرحله گل دهی در کلیه مناطق مرحله ای حساس بوده که دمای های بالا به همراه بارندگی کم اثر شدیدی بر کاهش عملکرد دارند. تعیین تاثیر دما و بارندگی بر عملکرد محصول می تواند اطلاعات مفیدی فراهم آورد تا با اتخاذ شیوهای مدیریتی مناسب اثرات نامطلوب این فاکتورها را کاهش داد.

کلیدواژه‌ها

تحلیل کای اسکور تکرار شونده؛ عملکرد محصول جو دیم؛ دما؛ بارندگی