کانی‌ شناسی و نحوه پیدایش فیروزه در کانسار مس پورفیری علی آباد

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 5، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 24، 1399، صفحه 93-109   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v12i1.72122

نویسندگان

سعیده جدیدی اردکانی¹؛ محمد علی مکی زاده^{* 1}؛ فریماه آیتی²

¹دانشگاه اصفهان

²دانشگاه پیام نور ,واحد شهرکرد

چکیده

در کانسار مس پورفیری علی­ آباد واقع در شمال‌ غرب باتولیت گرانیتی شیرکوه یزد، ماسه­ سنگ­ های آرکوزی و کنگلومراهای کرتاسه زیرین، تحت‌تأثیر نفوذ توده لوکوگرانیتی (بعد از کرتاسه)، متحمل دگرسانی­ های گرمابی اغلب فیلیک و کانی ­سازی مس پورفیری در توده نفوذی همراه شده‌­اند. تنها در یک نقطه کانی ­سازی اسکارن بدون مس نیز شکل‌گرفته است. کانی­ های پهنه دگرسانی فیلیک با همایندی زیر مشخص هستند:
Sericite + quartz + pyrite + alunite + turquoise + goethite + jarucite
فیروزه به شکل‌های رگچه ­ای، گرهک­ های کم‌و‌بیش مدور تا بی­ شکل و پوششی در رنگ­ های آبی، آبی-‌سبز و آبی متمایل به سفید در آرکوزهای دگرسان مشاهده می­ شود. هم‌پوشانی هوازدگی جوی بر پهنه فیلیک، سبب اکسیداسیون پیریت و کالکوپیریت و شکل گیری سیال اسیدی شده که فروشست Al ،Cu و P را از سنگ میزبان شکل‌داده ­است. عملکرد این سیال بر سنگ میزبان ضمن مراحل چندگانه سبب رخداد فیروزه شده ­است. خاستگاه و رخداد فیروزه ناشی از دگرسانی کانی­ های سنگ میزبان فیلیک-آرژیلیک (کائولینیت) است.  همچنین همیافتی نزدیک آلونیت با فیروزه در برخی موارد، خاستگاه آن را به خرج آلونیت (فسفاتی­ شدن) نیز ممکن می­ سازد.

کلیدواژه‌ها

فیروزه؛ آلونیت؛ مس پورفیری؛ علی آباد- دره زرشک؛ ایران مرکزی

مراجع

Amidi, S.M., 1983. Geological map of Abadeh, Scale 1: 250,000. Geological Survey of Iran.

Amorsson, S., 1999. The relative abundance of Al-sepecies in natural waters in Iceland. In: H. Armannsson (Editor), Geochemistry of the Earths surface. Balkema, Rotterdam, pp. 421–424.

Barber, T.M., 2002. Phosphate adsorption by mixed and reduced iron phases in static and dynamic system. M.Sc. Thesis, Stanford University, Stanford, California, 112 pp.

Chavez, W.X.Jr., 2000. Supergene oxidation of copper deposits: zoning and distribution of copper oxide minerals. Society of Economic Geologists, 2(41):10–21.

Cooke, D.R., Hollings, P. and Walshe, J.L., 2005. Giant Porphyry Deposits: Characteristice, Distribution and Tectonic Controls. Economic Geology, 100(5): 801–818.

Corbett, G., 2009. Anatomy of porphyry related Au-Cu-Mo mineralized systems: some exploration implications. North Queensland Exploration and Mining Conference, Australian institute of geoscientists, Townsville, Australia.

Eastman, K., 2017. Supergene mineralization of the Continental Pit, Butte, Silver Bow County, Montana. M.Sc. Thesis, Montana University, Montana, Canada, 218 pp.

Eslamizadeh, A., 2004. Petrology of Ali-Abad- Darreh Zereshk igneous rocks and related copper mineralization. Ph.D. Thesis, Islamic Azad University, Tehran, Iran, 231 pp. (in Persian with English abstract)

Espahbod, M.R., 1976. Le District minier de la mine de Turquoise de Kuh-e-madan (Neychabur, Iran): Mineralisations et caracteres geologiques, geochimiques et metallogeniques de I’uranium, du cuivre et du molylodene. Ph.D. Thesis, Univesite de Nancy, Nancy, France, 191 pp.

Fixen, P.E., and A.E. Ludwick. 1982. Residual available phosphorus in near-neutral and alkaline soils: II, Perspective and quantitative estimation. Soil Science Society of America Journal.46(2):335–338.

Foord, E.E. and Taggart Jr.J.E., 1998. A reexamination of Turquoise group: the mineral aheylite, planerite (rede fined), Turquoise and Coeruleolactite. Mineralogical Magazine. 62(1): 93–111.

Forster, H., 1978. Mesozoic-Cenozoic metallogenesis in Iran. Journal of the Geological society, 135(4): 443–445.

Ghiasvand, A., Karimpour, M.H., Malekzadeh Shafaroudi, A. and Haidarian Shahri, M.R., 2018. Alteration, mineralization, geochemistry and fluid inclusion study of the Firouzeh mine, NW Neyshabour. Journal of Economic Geology, 10(2): 325–354. (in Persian with English abstract)

Haj Molla Ali, A., 1993. Geological map of Khezr-Abad, Scale 1: 100,000. Geological Survey of Iran.

Hull, S., 2012. Turquoise Exchange and Procurement in the Chacoan World. Ph.D. Thesis, University of Manitoba, Winnipeg, Canada, 295 pp.

Hull, S., Fayek, M., Anovits, L.M., Mathien, F.J., Shelley, P. and Durand, K.R., 2005. The effects of alteration on sourcing archaeological Turquoise. Annual Meetings of Geological Society of America, Salt Lake City, Utah, America.

Hull, S., Fayek, M., Mathien, F.J., Shelley, P. and Durand, K.R., 2008. A New approach to determining the geological provenance of Turquoise artifacts using hydrogen and copper stable isotopes. Journal of Archaeological Science, 35(5): 1355–1369.

John, D.A., Ayuso, R.A., Barton, M.D., Blakely, R.J., Bodnar, R.J., Dilles, J.H., Gray, F., Graybeal, F.T., Mars, J.C., McPhee, D.K., Seal, R.R., Taylor, R.D. and Vikre, P.G., 2010. Porphyry copper deposit model. Chap. B of Mineral deposit models for resource assessment. U.S. Geological Survey Scientific Investigations, United State of America, Report 2010-5070, 169 pp.

Mackizadeh, M.A., 2008. Mineralogical and petrological studies of Central Iranian skarns (Yazd Province). Ph.D. Thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran, 190 pp. (in Persian with English abstract)

Milovsky, A.V. and Kononov, O.V., 1985. Mineralogy. Mir Publishers, Moscow, 320 pp.

Momenzadeh, M., Farjad Bastani, M. and Rashid Nejad Omran, N., 1988. Primary study on Yazd Province Ore Deposirs. Proceedings of ore deposits and mining potential of Yazd Province, Yazd University, Yazd, Iran. (in Persian)

Moore, F., Deymar, S. and Taghipour, B., 2011. Genetic relation between skarn mineralization and petrogenesis of the Darreh Zerreshk granitoid intrusion, southwest of Yazd. Journal of Economic Geology, 3(2):97–110. (in Persian with English abstract)

Nabavi, M.H., 1972. Geological quadrangle map of Yazd, Scale 1:250,000. Geological Survey of Iran.

Nriagu, J.O., 1984. Formation and stability of base metal phosphates in soils and sediments. In: J.O. Niragu and P.B. Moore (Editors), Phosphate Minerals. Speinger Verlag, Berlin Heidelberg, PP. 318–329.

Omelson, S., 2015. Phosphorous paths to phosphate minerals. 25th Goldschmidt Geochemistry Conference, Prague Congress Center, Prague, Czech Republic.

Pirajno, F., 2009. Hydrothermal Processes and Mineral Systems. Springer, Berlin, 1250pp.

Rezaian, K. and Mackizadeh, M.A., 1997. Contact metamorphism and mineralization in middle Jurassic granites, South west Yazd, Yazd University, Yazd, Report 8, 114 pp. (in Persian)

Rezaian, K., Noghrehiyan, M., Mackizadeh, M.A. and Sherafat, Sh., 2003. Geology and genesis of Turquoise in the Ali-Abad index (Taft-Yazd). Research Journal University of Isfahan "Science", 18(2): 138–145. (in Persian with English abstract)

Sabzeii, M. Roshan Ravan, J. Nazemzadeh Shoaii, M. and Alaii-Mahabady, S., 1986. Feldspar and Kaolin exploration in Yazd region, Geological Survey of Iran, Geological Management of the Southeast Region of Kerman, Kerman, Report 5, 62 pp. (in Persian)

Samama, J.C., 1986. Ore fields and continental weathering. Van Nostrand Reinhold Company, New York, 329 pp.

Taghipour, B. and Mackizadeh, M.A., 2011. Petrogenesis of skarn related Cu-porphyry intrusion deposit, Ali-Abad- Darreh Zereshk, Yazd. Journal of Economic Geology, 3(1):79–92. (in Persian with English abstract)

Wenk, H.R. and Blakh, A., 2004. Minerals: Their Constitution and Origin. Cambridge University Press, New York, 640 pp.

Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for Names of Rock-Forming Minerals. American Mineralogist, 95(1): 185–187.

Zarasvandi, A., Liaghat, S. and zentill, M., 2005. Geology of the Darreh-Zerreshk and Ali-Abad Porphyry Copper Deposits, Central Iran. International Geology Review, 47(6): 620–646.