محورهای عشق زنان به مردان در قصه‌های ادبی و عامیانۀ فارسی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 4، دوره 48، شماره 4 - شماره پیاپی 191، بهمن 1394، صفحه 25-46   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v48i3.35809

نویسندگان

محمدامیر مشهدی¹؛ محمد چهارمحالی^{* 2}؛ حسین صادقی³

¹دانشگاه سیستان و بلوچستان

²دانشگاه فرهنگیان حضرت رسول اکرم اهواز

³سیستان و بلوچستان

چکیده

قصه‌های ادبی و عامیانۀ فارسی پر از روابط عاشقانه ای است که به غنای ساختاری قصه می افزاید. در این قصه‌ها عشق اغلب از مردان شروع می‌شود اما قصه‌هایی که عشق و روابط عاشقانه از زنان یا دختران آغاز می‌شود نیز کم نیست. این گونه عشق‌ها ماجراهایی می آفریند که در جای خود تحسین برانگیز است. آغاز عشق و چگونگی رسیدن به معشوق در این قصه‌ها متفاوت است. نگارندگان در حدّ بررسی خود از منابع مختلف و متنوع، ابتدا این قصه‌ها را به اعتبار زبان آن ها به دو نوع ادبی و عامیانه تقسیم کرده اند و سپس آن ها را بر مبنای درونمایۀ اصلی و مهم آن یعنی عشق زن به مرد، در محورهای مختلف با مبانی ماهیتی و نوعی و نمادین آن ها بررسی و کرده اند. با توجه به بررسی نمونه‌ها، تمایل و هدف پردازندگان این‌گونه داستان‌ها را می توان نشان دهندة تأکید بیشتر بر دوسری بودن عشق و تعادل و توازن مناسبات زن و مرد دانست.

کلیدواژه‌ها

قصه‌های ادبی و عامیانۀ فارسی؛ محورهای عشق؛ زنان و دختران؛ مردان

مراجع

آموزگار، ژاله. (1390). زبان، فرهنگ و اسطوره. تهران: معین.

آیدنلو، سجّاد. (1387). «چند بن مایه و آیین مهم ازدواج در ادب حماسی ایران». مجلۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی مشهد. ش 160. س 41. بهار. صص1-23.

اشرف زاده، رضا. (1382). حکایت رابعه از الهی نامۀ عطّار. تهران: اساطیر.

الیاده، میرچا. (1375). اسطوره، رؤیا، راز. ترجمۀ رؤیا منجّم. تهران: فکر روز.

انجوی شیرازی، ابوالقاسم. (1369). فردوسی نامه: مردم و فردوسی. تهران: علمی.

انجوی شیرازی، ابوالقاسم. (1369). فردوسی نامه: مردم و قهرمانان شاهنامه. تهران: علمی.

ایرانشاه بن ابی الخیر. (1370). بهمن نامه. تصحیح رحیم عفیفی. تهران: علمی و فرهنگی.

بهار، مهرداد. (1370). پژوهشی در اساطیر ایران (پارۀ نخست و پارۀ دوم). تهران: آگه.

بیرونی، ابوریحان. (1363). آثار الباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. تهران: امیرکبیر.

بیرونی، ابوریحان. (1367).التفهیم لاوائل الصناعۀ التنجیم. تصحیح جلال الدین همایی. تهران: هما.

پراپ، ولادیمیر. (1371). ریشه های تاریخی قصه‌های پریان. فراهم آورده و ترجمۀ فریدون بدره ای. تهران: توس.

جامی، نورالدّین بن نظام الدّین احمد. (1369). یوسف و زلیخا از هفت اورنگ. به کوشش نادر وزین پور. تهران: امیرکبیر.

جعفرپور، میلاد. (1389). «سبک های ازدواج در سمک عیار». نقد ادبی. س 3. ش 11 و 12. پاییز و زمستان. صص143-170.

چهل طوطی. (1351). ترجمۀ سیمین دانشور و جلال آل احمد. تهران: موج.

درویشیان، علی اشرف؛ خندان مهابادی، رضا. (1382). فرهنگ افسانه های مردم ایران. ج 1، 4، 5، 6، 7، 8 ، 13 و 14. تهران: کتاب و فرهنگ.

ذوالفقاری، حسن. (1392). یکصد منظومۀ عاشقانۀ فارسی. تهران: چرخ.

رضایی اردانی، فضل الله. (1387). «نقد تحلیلی ـ تطبیقی منظومۀ خسرو و شیرین و لیلی و مجنون گنجوی». پژوهشنامۀ ادب غنایی. ش 11. پاییز و زمستان. صص 87-112.

ساتن، الول؛ لارنس، پل. (1388). قصه‌های مشدی گلین خانم. ویرایش اولریش مارتسوف، آذر امیرحسینی نیتهامر و سیّد احمد وکیلیان. تهران: مرکز.

ستاری، جلال. (1384). سیمای زن در فرهنگ ایران. تهران: مرکز.

ستاری، جلال. (1372). دردِ عشقِ زلیخا. تهران: توس.

سپانلو، محمّدعلی. (1381). قصۀ قدیم (از سرچشمه های ایرانی و اسلامی). ج2.تهران: قطره.

شعبان زاده، مریم. (1389). «جُستاری در تلقی عرفانی نظامی از عشق». پژوهشنامۀ ادب غنایی. ش 14. بهار وتابستان. صص 73-94.

ظهیری سمرقندی. (1369). سندبادنامه. به کوشش جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.

عطّار، فریدالدّین محمّد بن ابراهیم نیشابوری. (1387). الهی نامه. مقدّمه و تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

عطّار، فریدالدّین محمّد بن ابراهیم نیشابوری. (1386). مصیبت نامه. مقدّمه و تصحیح و تعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.

عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر بن قابوس وشمگیر زیاری. (1366). قابوس نامه. تصحیح سعید نفیسی. تهران: فروغی.

فردوسی، ابوالقاسم. (1391). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. 8 جلد. چاپ چهارم. تهران: مرکز دایرۀ ‌المعارف بزرگ اسلامی.

کاتب ارّجانی، فرامرز بن خداداد بن عبدالله. (1362). سمک عیار. تصحیح پرویز ناتل خانلری. ج1. تهران: آگاه.

گات ها. ( 1384). گزارش ابراهیم پورداود. تهران: اساطیر.

گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود. (1363). تاریخ گردیزی. تصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب.

مدرسی، تقی. (1335). یکُلیا و تنهایی او. تهران: نیل.

نصرالله منشی، نصرالله بن محمّد. (1374). ترجمۀ کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران: امیرکبیر.

نظامی، محمّد بن الیاس. (1366). خسرو و شیرین. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: توس.

نقیب الممالک، محمّدعلی. (1384). کلیات هفت جلدی امیر ارسلان رومی و ملکه فرّخ لقا. پژوهش و ویرایش عزیزالله کاسب. تهران: گلی.

وکیلیان، سیّد احمد. (1382). قصه‌های مردم. گردآوردۀ پژوهشگران پژوهشکدۀ مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی. تهران: مرکز.

هاشمی، مرتضی. (1390). نظیره های غنایی منظوم شامل هشت بهشت، جمشید و خورشید، همای و همایون، یوسف و زلیخا، فرهاد و شیرین. تهران: چشمه.