اثر کائولین، کیتوزان، کلریدکلسیم و سلنات سدیم بر رشد، اجزای عملکرد و عملکرد نخود زراعی تحت آبیاری تکمیلی

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 13، دوره 10، شماره 2، دی 1398، صفحه 178-192   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v10i2.69438

نویسندگان

هومن محمدی¹؛ علی سپهری^{* 1}؛ سید حسین صباغ پور²

¹گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، همدان، ایران

²ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت زراعی و باغی، ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و آﻣﻮزش ﻛﺸﺎورزی و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان، ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت، آﻣﻮزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

چکیده

کمبود آب آخر فصل، علت کاهش شدید عملکرد نخود در اکثر مناطق ایران است. تأثیر مواد کاهنده تعرق و تنش تحت رژیم­های مختلف آبیاری در رقم آزاد نخود طی آزمایشی مزرعه­ای در دانشگاه بوعلی‌سینا در سال زراعی94 -1393 بررسی شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید. سطوح آبیاری شامل­ آبیاری در مرحله­ گلدهی، آبیاری در مرحله­ غلافدهی، آبیاری در مراحل (گل و غلاف) و بدون آبیاری در کرت­های اصلی و مواد کاهنده ­تعرق (کائولین پنج‌درصد، کیتوزان 200‌‎میلی­گرم در لیتر) و کاهنده­های تنش (کلریدکلسیم پنج‌‎میلی­مولار، سلنات سدیم 40‌‎میلی­گرم در لیتر) به همراه شاهد (بدون مصرف) به صورت فاکتوریل در کرت­های فرعی بررسی شدند. محلول‌پاشی کاهنده­های تنش در دو مرحله قبل و بعد از گلدهی و محلول‌پاشی کاهنده­های تعرق در مرحله غلاف‌بندی با غلظت‌های مذکور به‌طور جداگانه انجام شد. محلول­پاشی کیتوزان و کلریدکلسیم در تیمار آبیاری مرحله گلدهی، صفات بیشینه سرعت رشد محصول، وزن100دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت را به‌ترتیب 2/59، 4/6، 3/106، 4/38‌درصد و در تیمار آبیاری مرحله غلاف­دهی به‌ترتیب 5/72، 6/18، 9/191 و 9/59‌درصد و در تیمار آبیاری گلدهی+ غلاف­دهی به‌ترتیب 3/106، 4/31، 6/312 و 5/84‌درصد نسبت به شرایط دیم افزایش دادند. بنابراین در صورت وجود آب کافی، استفاده از دو­بار آبیاری در مراحل گلدهی و غلاف­دهی و یا حداقل یک­بار آبیاری در مرحله­ غلاف­دهی به‌همراه محلول­پاشی کیتوزان و کلریدکلسیم در افزایش عملکرد نخود رقم آزاد مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

رژیم آبیاری؛ سرعت رشد محصول؛ شاخص برداشت؛ کاهنده ‌تعرق؛ کاهنده تنش

مراجع

1. Abu-Muriefah, S.S. 2013. Effect of chitosan on common bean (Phaseolus valgaris L.) plants grown under water stress conditions. International Research Journal of Agriculture Science and Soil Science 3(6): 192-199.
2. Ahmadi, A., and Siosemardeh, A. 2001. Crop Physiology.Tehran University Press. (In Persian).
3. Amuthavalli, D.A., and Sivasankara-Moorthy, S. 2012. Effect of calcium chloride on growth and biochemical constituents of cotton (Gossypium hirsutum L.) under salt stress. International Journal of Research in Botany 2(3): 9-12.
4. Balwinder, K., Yadvinder, S., Ram, H., and Sarlach, R.S. 2013. Enhancing seed yield and quality of Egyption clover (Trifolium alexandrinum L.) with foliar application of bio-regulators. Field Crops Research 146: 25-30.
5. Benami, A., and Ofen, A. 1984. Irrigation Engineering: Sprinkler, Trickle, Surface Irrigation : Principles, Design and Agricultural Practices. Irrigation Engineering Scientific Publications.
6. Chengbin, X., Xuemei, L., and Lihong, Z. 2013. The effect of calcium chloride on growth, photosynthesis, and antioxidan responses of (Zoysia japonica L.) under drought conditions. Plos One 8(7): 1-10.
7. Fahim-Nawaz, R., Ahmad, M.Y., Ashraf, E.A., and Waraich, S.Z.K. 2015. Effect of selenium foliar spray on physiological and biochemical processes and chemical constituents of wheat (Triticum aestivum L.) under drought stress. Ecotoxicology and Environmental Safety 113: 191-200.
8. Farouk, S., Amira, M.S., and Abdul, Q. 2013. Osmotic adjustment and yeild of cowpea (Vigna unguiculata L.) in response to drought stress and chitosan. Indian Journal of Applied Research 3(10): 1-6.
9. Gaballah, M.S., and Abou-Leila, B. 2000. The response of flax (Linum usitatissimum L.) plant grown under saline condition to gypsum application in addition to kaolin spray. Egyption Journal of Applied Science 15(1): 326-331.
10. Germ, M., Kreft, I., Stibilj, V., and Urbane-Bercic, O. 2007. Combined effects of selenium and drought on photosynthesis and mitochondrial respiration in potato (Solanum tuberosum L.). Plant Physiology and Biochemistry 45(2): 162-167.
11. Glenn, D.M., and Puterka, G.J. 2005. Partide Films: A New Technology for Agriculture. Horticultural Reviews 31: 1-44.
12. Gupta, A.K., Singh, J., Kaur, N., and Singh, R. 1993. Effect of polyethlene-glycol induced water stress on uptake interconversion and transport of sugars in chickpea (Cicer arietinum L.) seedlings. Plant Physiology and Biotechnology 31: 743-747.
13. Habibi, G. 2013. Effect of drought stress and selenium spraying on photosynthesis and antioxidant activity of spring barley (Hordeum vulgare L.). Acta Agriculture Slovenica 101(1): 31-39.
14. Hasegawa, P., Bressan. R.A., Zhu, J.K., and Bohnert, H.J. 2000. Plant celluler and moleculer reponses to high salinity. Plant Molecular Biology 51: 463-499.
15. Ilkaei, M.N., Habibi, D., Pak-Nejad, F., and Goldozi, F. 2009. Effects of selenium spray in tolerance under water stress conditions in red beans (Phaseoulus vulgaris L.) different cultivars. Iran Breeding Plants and Agronomy 5(2): 61-71. (In Persian with English Summary).
16. Jaleel, C.A., Manivannan P., Sankar B., Kishorekamar, A., and Gopi, R. 2007. Water deficit stress mitigation by calcium chloride in cartharanthus roseus: effects on oxidative stress, proline metabalism and indole alkaloid accumulation. Colloids Surfaces B: Biointerfaces 60: 110-116.
17. Jan-Mohammadi, M., Mostafavi, H., Kazemi, H. 2014. Effect of chitosan application on the performance of lentil (Lens culinaris L.) genotypes under rained conditions. Acta Technologica Agriculture 4: 86-90.
18. Kanouni, H. 2003. Study seed yield and some of effective traits on chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes under water stress conditions in Kordestan. Iran. Crop Sciences 5(2): 146-152.
19. Kuznetsov, V.V., Kholodova, V.P., and Yagodin, B.A. 2003. Selenium regulates the water status of plants exposed to drought. Doklady Biological Sciences 390: 266-268.
20. Limpa-Navech, P., Chaiyasuta, S., Vongpromek, R., Pichyangkura, R., Khunwasi, C., and Chadehanwan, S. 2008. Effect of chitosan on floral production, gene expression and anatomical changes in the dendrobium orchid. Scientia Horticulture 116: 65-72.
21. Liu, F., Jensen, C.R., and Andersen, M.N. 2004. Pod set related to photosynthetic rate and endogenous abscisic acid in soybean (Glycine max L.) subjected to different water regimes and exogenous ABA and BA at early reproductive stages. Annual Botany 94(3): 405-411.
22. Ma, R., Zhang, M., Li, B., Du, G., Wang, J., and Chan, J. 2005. The effects of exogenous Ca²⁺ on endogenous polyamine levels and drought resistant traits of spring wheat (Triticum aestivum L.) grown under arid conditions. Journal of Arid Environments 63: 177-190.
23. Moftah, A.E., and Al-Humaid, A.I. 2005. Effects of Kaolin and pinolene film forming polymers on water relations and photosynthetic rate of tuberose (Polianthes tuberosa L.). Agricultural Sciences 18(1): 35-49.
24. Mondal, M.M.A., Malek, M.A., and Puteh, A.B. 2012. Effect of foliar application of chitosan on growth and yield in Okra (Abelmoschus esculentus L.). Australiam Journal of Crop Science 6(5): 918-921.
25. Nemat, M., Hassan-Ahmed, K.A., and Saged, E.L. 2011. Molecular aspects in elevation of sunflower (Helianthus annus L.) tolerance to drought by boron and calcium foliar sprays. Acta Physiology Plant 33: 593-600.
26. Rab, A., and Haq, I-U. L. 2012. Foliar application of calcium chloride and borax influences plant growth, yield and quality of tomato (Lycopersicon esculentum L.) fruit. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 36: 695-701.
27. Rentel, M.C., and Knight, M.R. 2004. Oxidative stress induced calcium signaling in Arabidopsis. Plant Physiology 135: 1471-1479.
28. Rinaudo, M. 2006. Chitin and chitosan: properties and application. Progress in Polymer Science 32: 603-632.
29. Sadeghi-Lotf-Abadi, S., Kafi, M., and Khazaei, H. R. 2010. Study effects moderating soil application and spraying KCl and CaCl₂ on the morphological and physiological in sorghum (Sorghum bicolor L.) in salt stress conditions.Water and Soil Agricultural Industrial and Sciences 24(2): 385-393. (In Persian with English Summary).
30. Sajedi, N.A. 2012. Study of effect selenium and salicylic acid on remobilization, current photosynthesis, and seed yield in wheat (Triticum aestivum L.) varieties in dry land conditions. Crop Production in Environmental Stress Conditions 4(1): 1-14. (In Persian with English Summary).
31. Saman, M., Sepehri, A., Ahmadvand, G., and Sabaghpour. S.H. 2006. Effect of irrigation on growth and yield of four cultivars chickpea (Cicer arietinum L.) in grain filling and podding stages. Journal of Agriculture Research 7: 1-15. (In Persian with English Summary).
32. Wei, T., Qingwei, M., Marian, B., Katarina, Q., and Xinghong, Y. 2011. Photosynthesis is improved by exogenous calcium in heat stressed tobacco plants (Nicotiana tabacum L.). Journal of Plant Phsiology 168: 2063-2071.
33. Xue, T.L., Hartikainen, H., and Pironen, V. 2001. Antioxidative and growth promating effects of selenium on scenesing lettuce (Lactuca sativa L.). Plant and Soil 273: 55-61.
34. Yigitarslan, U. 2010. Graduate School of Natural and Applied Sciences. MSc. Thesis. University of Ankara, Turkey.
35. Zhang, M. Q. 2005. The Molecular Physiology and Genetic Improvement. Beijing: Science Press.