معرّفی شکارنامة ایلخانی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 6، دوره 48، شماره 4 - شماره پیاپی 191، بهمن 1394، صفحه 125-141   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v48i3.54696

نویسندگان

مهدی سلمانی¹؛ امین مجلی زاده^{* 2}

¹دانشگاه صنعتی اصفهان

²دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید باهنر اصفهان

چکیده

شکارنامة ایلخانی رساله‌ای است در باب تربیت و معالجة دوندگان و پرندگان شکاری که در قرن هشتم هجری به دست علی ‌بن منصور حلوانی بر اساس چندین بازنامه و شکارنامه؛ به خصوص شکارنامة ملکشاهی به نام «طغان‌تیمورخان» تألیف شده است. این رساله از سه بخش کلّی تشکیل شده است: بخش اوّل دیباچه‌ای که از لحاظ سیر تحول بازنامه نویسی و تدوین تاریخ علم از اهمّیت ویژه‌ای برخوردار است، بخش دوم در تربیت و معالجة مرغان شکاری و بخش سوم در تربیت و معالجة دوندگان شکاری است. علی‌رغم فواید زبانی، تاریخی و ادبی، متأسفانه این رساله تا کنون تصحیح و معرّفی نشده است. نگارنده در این پژوهش بر آن است تا علاوه بر معرّفی نسخ این رساله، جوانب مختلف آن را بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

شکارنامة ایلخانی؛ علی بن منصور حلوانی؛ بازنامه؛ معرفی نسخ خطی

مراجع

آیینه وند، صادق. (1408 ق.). «الصید». مجمع اللغۀ العربیۀ بدمشق، المجلد ثالث و الستون، الجزء 3، صص 454-494.

اذکایی، پرویز. (1356). «باز و بازنامه‌های فارسی (2)». هنر و مردم. ش 177. صص 37-45.

اذکایی، پرویز. (1380). «بازیاری». دایرۀ المعارف تشیّع. چاپ دوم. تهران: نشر شهید سعید محبی.

اقبال، عباس. (1388). تاریخ مغول. تهران: امیرکبیر.

بازنامه. [بی‌تا]. نسخة خطّی مجموعة کارومیناسیان موجود در کتابخانه ucla به شمارة 811 .

بازنامة بایسنقری. (قرن نهم). نسخة خطّی موجود در کتابخانة مرکزی اراک مجموعة ابراهیم دهگان به شمارة 300.

بزرگمهر. (1385). «بازنامة نوشیروانی». به کوشش تقی بینش، مندرج در فرهنگ ایران زمین، جلد سی‌ام. چاپ سوم. تهران: سخن. صص3-111.

بزرگمهر. (1375). «بازنامة کسری». به کوشش ایرج افشار، مندرج در ناموارة محمود افشار، جلد نهم. چاپ سوم. تهران: بنیاد موقوفات ایرج افشار. صص 5035-5036.

تاج بخش، حسن. (1375). تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران. تهران: دانشگاه تهران.

تاوئر، فیلکس. (1358). «تاریخچۀ علوم طبیعی در نوشته‌های فارسی». ترجمۀ یعقوب آژند، هدهد، س 1. ش 8. صص83-86.

جمال الدین میرزا. (سده 13). شاهبازنامه. نسخة خطی به شمارة 2436 موجود کتابخانه دانشگاه تهران.

جوینی، عطاملک بن محمد. (1387). تاریخ جهانگشای جوینی. تصحیح احمد خاتمی، تهران: علم.

حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله. (1380). زبدۀ التواریخ. تصحیح کمال سیدجوادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حسام الدوله، تیمور بن حسنعلی. (1390). بازنامة ناصری. تصحیح هیبت الله ملکی. کتابخانة ملّی با همکاری بنیاد فارس شناسی.

حسام الدوله، تیمور بن حسنعلی. (1285 ق.). بازنامة ناصری. چاپ سنگی، هند.

حلوانی، علی بن منصور. ( 1296 ق.). شکارنامة ایلخانی. نسخة خطی به شمارة 28207 موجود در کتابخانة آستان قدس رضوی.

دانش‌پژوه، محمدتقی. (1378). «بازنامه‌ها و بازیاری». در زمینة ایران شناسی. به کوشش چنگیز پهلوان. صص 1-32.

راوندی، محمد بن علی بن سلیمان. (1363). راحۀ الصدور و آیۀ السرور. تصحیح محمّد اقبال. چاپ دوم. تهران: علمی.

شبانکاره‌ای، محمد بن علی. (1376). مجمع الانساب. تصحیح هاشم محدث. تهران: امیرکبیر.

شمس الدین آملی، محمّد بن محمود. (1381). نفایس الفنون فی عرائس العیون. تصحیح ابوالحسن شعرانی. تهران: اسلامیه.

شمیس، شریک امین. (1357). فرهنگ اصطلاحات دیوانی دوران مغول. تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران.

صدیقی، غلامحسین. (1345). «بعضی از کهن‌ترین آثار نثر فارسی تا پایان قرن چهارم هجری». مجلۀ دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. ش 52. صص 56-126.

عبّاسی، خدایارخان ‌بن داوود. (1908 م.). صید المراد فی قوانین الصّیاد. به کوشش فیلوت، کلکته.

غروی، علی. (1359). «تاریخچۀ مختصر بازنامه نویسی و معرّفی چند بازنامه». وحید، ش 95، صص 1215-1218.

غلامرضاخان والی پشتکوه. (1385). «انیس المسافر». تصحیح علی محمّد ساکی، مندرج در فرهنگ ایران زمین. جلد سی‌ام، تهران: سخن، صص 209-258.

فخر رازی، محمد بن عمر. (1346). جامع العلوم ستّینی. به کوشش محمّدحسین تسبیحی. تهران: کتابخانة اسدی.

مجلّی‌زاده، امین. (1392). «شکارنامة ملکشاهی و اهمیت آن در تدوین تاریخ علم». تاریخ علم. دورة 11، ش 1، صص 123-138.

مسعودی، علی بن حسین. (1404 ق.). مروج الذهب و معادن الجوهر. تحقیق اسعد داغر. قم: دارالهجره.

مولوی، محمدعلی. (1381). «بازنامه‌ها». دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی، ج 11، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.

مینورسکی، ولادیمیر. (1964 م.). «قصیدة مغولیة پوربهای جامی». مندرج در بیست مقالۀ مینورسکی. تهران: دانشگاه تهران.

نسوی، ابوالحسن علی بن احمد. (1354). بازنامه. به کوشش علی غروی. تهران: وزارت فرهنگ.

نوشاهی، عارف. (1362). فهرست نسخه‌های خطّی فارسی موزة ملّی پاکستان - کراچی. لاهور: مطبعۀ المکتبۀ العلمیه.

نیشابوری، خواجه ابوالحسن علی بن محمد(1285). شکارنامة خسروی. نسخة خطّی کتابخانة آستان قدس رضوی به شمارة 24298.

وصاف‌الحضره، عبدالله بن فضل الله. (1388). تاریخ وصاف. تصحیح علیرضا حاجیان نژاد. تهران: دانشگاه تهران.

ینال خیلتاش. (1390). بازنامه. تصحیح امین مجلّی‌زاده. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد.

ینال خیلتاش. (1081 ق.). بازنامه. نسخة خطّی موجود در کتابخانۀ آیت الله مرعشی به شمارة 8093.

Baz-nama-yi Nasiri. (1908). Translated by Lieut-Colonel D. C. Phillott Bernard Quaritch.